Sâu đục thân bướm 2 chấm

Họ: Ngài sáng (Pyralidae)

Bộ: Cánh vảy (Lepidoptera)

Ruộng lúa bị sâu đục thân

Đặc tính gây bệnh của sâu đục thân bướm 2 chấm:

Sâu đục thân gây bệnh thay đổi dựa theo thời kỳ sinh trưởng của cây lúa và tuổi phát dục của sâu.

 

Hình ảnh bướm 2 chấm và sâu đục thân lúa

– Giai đoạn mạ: Sâu đục qua bẹ phía ngoài vào đến nõn giữa gây thiệt hại khiến cho dảnh lúa bị héo.

– Cây lúa ở giai đoạn đẻ nhánh: sâu đục vào phần dưới của thân, cắt đứt tổ chức phía bên trong gây thiệt hại chức năng dẫn nhựa khiến cho lá non đầu tiên bị cuốn dọc, có màu xanh tái sẫm, dần chuyển sang màu vàng và héo khô.

– Giai đoạn sắp trỗ hoặc mới trỗ: sâu đục qua lá bao của đòng chui vào giữa rồi bò xuống đục ăn điểm sinh trưởng, cắt đứt những mạch dẫn dinh dưỡng khiến cho bông lép trắng.

Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài của sâu đục thân bướm 2 chấm: 

– Trứng: hình đẻ thành ổ hình bầu dục, ở phía trên mặt phủ lớp lông màu vàng nhạt, ở giữa nhô lên. Mới đẻ trứng có màu trắng, sau chuyển ngà vàng, sắp nở màu đen.

– Sâu non: đẫy sức màu trắng sữa, đầu màu nâu vàng. Chân bụng ít phát triển, móc bàn chân bụng có 28 cái xếp thành hình elip.

– Nhộng: con cái có chân sau dài hết đốt bụng 5, còn con đực có chân sau dài tới đốt bụng 8/ Nhộng mới hóa có màu trắng sữa, sau chuyển màu vàng nhạt.

– Con đã phát triển hoàn chỉnh:

+ Ngài đực có đầu ngực và cánh trước màu nâu vàng nhạt hình tam giác; giữa cánh có một chấm đen; từ đỉnh cánh đến mép sau có một vệt xiên màu nâu đen, mép ngoài cánh có 9 chấm đen nhỏ; mắt kép, lớn đen.

+ Ngài cái có thân màu trắng vàng hoặc vàng nhạt, cuối bụng có chùm lông màu vàng nhạt, giữa cánh trước có một chấm đen.

Đặc tính sinh học, sinh thái và gây bệnh:

* Tuổi đời:

+ Tuổi đời trung bình của sâu đục thân lúa bướm 2 chấm từ 43 – 66 ngày.

+ Ở 19 – 25⁰C: Trứng: 8 – 13 ngày; sâu non: 36 – 39 ngày, nhộng: 12 – 16 ngày, bướm vũ hóa – đẻ trứng: 3 ngày.

+ Ở 26 – 30⁰C: Trứng: 7 ngày; sâu non: 25 – 33 ngày, nhộng: 8 – 10 ngày, bướm vũ hóa – đẻ trứng: 3 ngày.

* Đặc tính sinh học và gây bệnh của sâu đục thân bướm 2 chấm:

– Sâu non qua đông tới mùa xuân hóa nhộng.

– Nhộng hóa trong gốc thân lúa ở phía dưới mặt đất 1 – 2 centimét. Trước khi hóa nhộng sâu đục sẵn một lỗ ở thân lúa, chừa lại một lớp biểu bì mỏng để khi vũ hóa đục chui ra.

– Sâu đục thân phát triển thuận lợi trong hoàn cảnh nhiệt độ từ 23 -30^oC, ẩm độ nbsp;trên 90%.

– Khả năng gây dảnh héo và bông bạc của sâu non từ một ổ trứng là 12 dảnh khi lúa đẻ nhánh và 9,2 bông bạc khi lúa trỗ (khi mật độ ổ trứng thấp hơn 5 ổ/ m²).

– Lúa ở giai đoạn đẻ nhánh rộ, nhất là giai đoạn làm đòng – trỗ là thời kỳ xung yếu với sâu đục thân.

– Trong 1 năm sâu đục thân có 7 lứa trong đó lứa 2, 3, 5, 6 có ý nghĩa lớn đối với sản xuất. Lứa 2 là lứa cuối trong vụ chiêm xuân và cũng là lứa sâu quan trọng nhất về mặt số lượng, mức độ gây bệnh và là nguồn sâu chuyển từ vụ chiêm xuân sang vụ mùa. Lứa 3 là lứa giai đoạn đầu trong vụ mùa, thường dồn vào một chỗ phá trên mạ mùa sớm. Đây chính là lứa sâu bắc cầu từ lúa chiêm xuân qua lúa mùa. Lứa 5 là lứa gây bệnh quan trọng đối với lúa mùa cấy sớm đang làm đòng trỗ bông. Lứa 6 là lứa gây bệnh nặng cho lúa mùa đại trà đang trỗ nhất là trên lúa nếp, tám.

Kẻ thù tự nhiên của sâu đục thân hai chấm:

+ Những loài ong ký sinh đã phát hiện trên trứng sâu đục thân bướm hai chấm: Ong Trichogramma japonicum Ashmead; Tri. dendrolimi Mats; Tri. chilonis Tschii; Telenomus rowani Gahan; T. dignus Gahan; Tetrastichus schoenobii Ferrier.

+ Loài Tetrastichus thường hay xuất hiện và ký sinh với tỷ lệ cao và các tháng nhiệt độ thấp, những loài ong khác thì vào các tháng ấm và nóng

+ Ngoài thời kỳ trứng bị kí sinh, sâu non cũng có khả năng bị đa số loài ong kí sinh khác. Năm 2000 ở Nghệ An đã phát hiện 14 loài thiên địch của sâu đục thân bướm 2 chấm (Trần Ngọc Lâm, 2000).

Ong Trichogramma japonicum Ashmead (Nguồn Internet)

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ sâu đục thân bướm 2 chấm:

– Giải pháp trồng trọt, kỹ thuật:

+ Cày lật gốc rạ, ngâm nước, làm dầm kịp lúc (đặc biệt đối với lúa vụ mùa sau khi gặt). Tránh hiện trạng để tới tháng 1 – 2 đầu năm mới tiến hành xử lý cày.

+ Khi tiến hành thu hoạch lúa cần cắt sát gốc rạ. Rơm rạ trên ruộng sau khi gặt cần phải được dọn dẹp gọn

+ Bón phân hài hòa theo phương pháp kỹ thuật quy định cho từng vụ, từng chân đất, từng giống lúa. Tránh dùng phân đạm quá liều lượng và bón không đúng kỹ thuật dẫn tới hiện trạng lúa lốp hoặc đẻ lai rai tạo cơ hội cho sâu phá hại mạnh.

+ Nếu đều kiện tưới tiêu chủ động có thể điều chỉnh mực nước ở ruộng để diệt trừ sâu.

+ Theo dõi những đợt bướm ra cả năm tổ chức đốt đèn bẫy bướm trên diện tích rộng hàng loạt – cùng một thời gian.

+ Ngắt ổ trứng sâu gom lại và đem xử lý thiêu hủy.

– Giải pháp sinh học:

+ Phát huy công dụng của nhóm thiên địch nhất là ong ký sinh trứng.

– Giải pháp hóa học: Thuốc trừ sâu đục thân đặc hiệu ngày nay đa phần có 2 nhóm:

+ Nhóm chlorantranliprole (DupontTM Prevathon, Virtako,Voliam targo. Nhóm này có công dụng nội hấp.

+ Nhóm chlopyriphos Ethyl có ảnh hưởng tiếp xúc ngấm sâu hiệu quả ngăn ngừa, diệt trừ tốt nhưng độ độc cao gây bộc phát rầy cuối vụ.

– Thời gian xịt thuốc phù hợp nhất:

Phun đạt hiệu quả cao là vào thời gian lúa trỗ (sau khi bướm có mật độ cao 7 ngày, mật độ ổ trứng ≥0,2 ổ/m2).

Cho dù sâu đục thân 2 chấm gây bệnh cho lúa từ thời kỳ mạ đến đẻ nhánh, đòng, trỗ xong. Tuy vậy trong thời kỳ đẻ nhánh cây lúa có thể đền bù, thời kỳ đòng trỗ cây không có thể đền bù, mặt khác vào thời kỳ này khả năng thâm nhập vào cuống rơm của đòng là dễ nhất và tổn thất vào giai đoạn này cũng là cao nhất. Khi bướm có mật độ cao sau 7 ngày trứng lúc mới nở trùng với giai đoạn lúa trỗ bông (thời gian lúa trỗ cũng thường 5 – 7 ngày). Nếu mật độ ổ trứng ≥0,2 ổ/m2 phun 1 lần và khi ổ trứng≥1,0 ổ/m2 phải phun kép, lần 2 cách lần trước từ 5-7 ngày.

Việc xịt thuốc trừ sâu đục thân phải chọn thời gian đúng mới mang lại hiệu quả rất cao.