Sâu đục thân 5 vạch đầu đen

Họ: Pyralidae Bộ: Lepidoptera

Dấu hiệu gây bệnh của sâu đục thân 5 vạch đầu đen

– Giai đoạn mạ: từ khi còn nhỏ bị gây thiệt hại có khả năng bị chết khô, nếu cây mạ đã lớn bị hại thì dễ bị đứt gốc khi nhổ mạ

– Giai đoạn đẻ nhánh: cây lúa bị hại có dấu hiệu rõ: sâu đục vào phần dưới của thân, cắt đứt tổ chức phía bên trong gây thiệt hại chức năng dẫn nhựa khiến cho lá non đầu tiên bị cuốn dọc, có màu xanh tái sẫm, từ từ chuyển thành màu vàng và héo khô

– Giai đoạn đẻ nhánh hữu hiệu: cây lúa bị hại tuy có thể tạo thành dảnh mới và thành bông nhưng trọng lượng ngàn hạt đều kém so sánh với cây khỏe mạnh

– Giai đoạn lúa đứng cái và đòng non: sâu tập trung gây thiệt hại phía trong bẹ và dịch vào ống, có khi phá nát đòng non.

– Cuối giai đoạn làm đòng và bắt đầu trỗ: sâu đục vào phần cuống đòng cắt đứt sự vận chuyển dinh dưỡng của bông lúa, hoặc nếu sâu non tuổi nhỏ tập trung cắn nát đòng thì bông lúa không trỗ.

Ruộng lúa trổ bị sâu đục thân (bông lép trắng)

Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài sâu đục thân 5 vạch đầu đen

– Ngài đực: có đầu ngực màu nâu vàng có điểm màu nâu tối; bụng màu nâu xám; râu hình răng cưa; cánh trước màu vàng nâu có phẩy màu nâu đậm, giữa cánh có 4 đốm nâu thẫm óng ánh xếp theo hình ”>” và trên những đốm có pha những vảy óng ánh bạc và vàng kim; phía trong và ngoài buồng giữa cánh có một vài phiến vảy nâu ánh kim; cùng với đường vân ngoài của cánh có một vệt đai rộng màu nâu, ở đường vân phụ ngoài có dãy chấm đen, nâu đậm, ở vị trí đường mép ngoài cánh có 7 chấm đen. Cánh sau màu nâu vàng nhạt, lông viền cánh màu bạch trắng.

– Ngài cái: có thân dài hơn ngài đực, râu đầu dạng sợi chỉ màu tro và màu nâu xám chen kẽ nhau; cánh trước màu vàng, có đốm nhỏ giữa cánh nhỏ hơn so ngài đực và màu cánh nhạt hơn, những đặc tính khác không rõ bằng ngài đực; cánh sau tương đương ngài đực.

– Trứng: hình bầu dục dẹt, mới đẻ màu trắng, sau chuyển màu vàng nhạt, vàng tro; trước lúa nở 1-2 ngày thể hiện rõ điểm đen. Trứng đẻ thành từng ổ theo dạng vẩy cá, thường từ 1-3 hàng, nhiều nhất 5 hàng phía trên mặt lá.

– Sâu non: đẫy sức có đầu màu đỏ đậm tối hoặc đen; mặt bụng của ngực trắng mờ xen lẫn vàng nhạt hoặc nâu nhạt; mảnh lưng ngực trước nâu đen, lưng có 5 vạch dọc. Bình thường sâu non có 5 tuổi, cá biệt có 7 tuổi.

– Nhộng: con cái dài hơn nhộng đực. Nhộng mới hóa có màu vàng, mặt lưng có 5 vạch dọc màu nâu gụ. Lỗ thở của bụng hơi lồi, gần mép trước của mặt lưng đốt bụng thứ 5-7 có dẫy chấm nổi, cuối bùng phía lưng có 4 gai xếp thành vòng cung, phía bụng có 2 gai, những gai đều ngắn, thẳng và không có lông.

Đặc tính sinh học, sinh thái và gây bệnh của đục thân 5 vạch đầu đen

* Tuổi đời: 

Tuổi đời của sâu đục thân bướm 5 vạch đầu đen từ 35-60 ngày dựa theo điều kiện nhiệt độ: + Thời gian trứng: 4-7 ngày. + Thời gian sâu non: 20-41 ngày. + Thời gian nhộng: 4-6 ngày. + Thời gian ngài vũ hóa đến đẻ trứng: 2-5 ngày.

* Đặc tính sinh học và gây bệnh của sâu đục thân 5 vạch đầu đen

Ngài của sâu đục thân 5 vạch đầu đen có tính hướng sáng yếu hơn sâu đục thân bướm 2 chấm và vũ hóa về đêm và tiếp đến giao phối ngay trong đêm đó hoặc đêm sau và sau khi giao phối 1 đêm thì bắt đầu đẻ trứng. Mỗi ngài cái có khả năng đẻ từ tới 480 trứng trong 3 ngày, một ổ trứng có từ 7-150 quả trứng/ổ và trứng có tỉ lệ nở cực kỳ cao. 1 năm sâu đục thân 5 vạch đầu đen phát sinh 6 lứa. Điều kiện nhiệt độ ấm nóng và độ ẩm cao phù hợp cho sâu phát sinh gây bệnh.

Sâu non thâm nhập vào bẹ lá vào thân cắt đứt đường vận chuyển dinh dưỡng làm héo đỉnh sinh trưởng, làm chế cây ở thời kỳ lúa non hoặc bông bạc, tác động trực tiếp tới năng suất lúa. Nhộng làm ổ phía bên trong thân lúa và bướm vũ hóa từ đó.

Sâu đục thân 5 vạch đầu đen phát sinh gây bệnh nặng ở vụ lúa xuân sớm; những ruộng chân cao có xu hướng bị hại nặng hơn những ruộng chân vàn (trong vụ xuân), ruộng ẩm ướt, rậm rạp thì sâu phát sinh nhiều hơn so sánh với ruộng hạn. Quy luật phát sinh gây bệnh tương đương như sâu đục thân 5 vạch đầu nâu. Loại sâu này phân bổ khắp những khu vực trồng lúa trong nước và trên toàn cầu.

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ (tương đương sâu đục thân 5 vạch đầu nâu)

– Giải pháp trồng trọt, kỹ thuật:

+ Bón hài hòa NPK, hạn chế bón quá nhiều đạm và bón đạm nối dài. + Sắp xếp cơ cấu mùa vụ phù hợp. Sau khi gặt lúa, cày lật gốc rạ, phơi ải hoặc ngâm nước (làm dầm) để diệt trừ nhộng. + Sử dụng những giải pháp thủ công: ngắt dảnh héo, ổ trứng; bẫy đèn hàng loạt bắt bướm…

– Giải pháp hóa học: Xịt một số loại thuốc lưu dẫn, vị độc, tiếp xúc, nội hấp như: Padan 95SP, Gegent 800WP…

– Thời gian phun phù hợp nhất:

Với sâu đục thân 5 vạch đầu đen, đầu nâu và sâu đục thân bướm cú mèo thì thời gian ngăn ngừa, diệt trừ sớm hơn tối ưu nhất là từ trung tuần tháng 4 đến đầu tháng 5 dương lịch (hoặc thời gian vừa lúa vừa ngưng đẻ nhánh hữu hiệu, trước khi bón phânđón đòng).

Chính vì sâu đục thân 5 vạch đầu nâu và đầu đen thích ứng với nhiệt độ thấp hơn so sánh với sâu đục thân bướm hai chấm nên có thể phát sinh thường xuyên trong những tháng mùa đông. Hai loài sâu đục thân này gây thiệt hại từ khi cây lúa ở cuối thời kỳ đẻ nhánh đến khi trỗ. Hằng năm hai loài sâu này đều xuất hiện 5, 6, 7 lứa và phù hợp với ruộng có mức nước không ngập bẹ lá. Còn sâu đục thân bướmcú mèo hằng năm xuất hiện 5- 6 lứa. Sâu phù hợp với khoảng nhiệt độ rộng nên phát sinh gây bệnh toàn bộ những vụ lúa, bao gồm cả các tháng mùa đông.

+ Đừng nên sử dụng thuốc trừ sâu hoà với nước phun tưới khi lúa còn nhỏ và đang ở thời kỳ đẻ nhánh rộ và ngay lúc này lúa vẫn có thể đẻ thêm nhánh để bù vào những nhánh bị sâu phá hại, đồng thời làm như thế sẽ giết chết những thiên địch của sâu đục thân.

+ Có thể xịt thuốc sâu ở ruộng mạ trước khi nhổ cấy hoặc các ruộng trỗ muộn có thể bị bông bạc.

+ Ở các khu vực thường bị sâu bệnh sử dụng thuốc dạng hạt rải khi lúa ngưng đẻ hữu hiệu (35 – 45 ngày sau khi sạ cấy tuỳ giống lúa).