Cách nhân giống cây sả bằng cách tách chồi

1/ Ưu, điểm yếu của biện pháp tách chồi.

1/1/ Điểm mạnh.

– Không đòi hỏi kỹ thuật cao, vậy nên bà con nông dân có thể tự nhân giống được mà dường như không cần thiết phải mua giống.

– Không đòi hỏi đầu tư lớn cho ươm giống so sánh với biện pháp tân tiến hơn (ví dụ biện pháp nuôi cấy mô).

1/2/ Điểm yếu.

– Dễ truyền bệnh từ nguồn cây mẹ sang cây giống.

– Tốn diện tích để nhân giống.

– Mất thời gian, công sức để nuôi cây mẹ.

2/ Thiết kế vườn cung ứng giống.

2/1/ Chọn địa điểm và xác định diện tích đất làm vườn cung ứng giống

Địa điểm làm vườn cung ứng giống nên thỏa mãn những điều kiện sau:

– Gần nguồn nước tưới.

– Gần vùng trồng sả thương phẩm.

– Đất dễ thoát nước, không bị ngập nước và đất bồi trong thời điểm mùa mưa.

– Đất bằng phẳng.

– Đất tốt, tơi xốp, có hàm lượng mùn cao.

Trên thực tế sản xuất, cực khó khi chọn địa điểm làm vườn ươm có thể thỏa mãn toàn bộ những điều kiện trên. Do đó dựa theo điều kiện cụ thể từng nơi mà chọn các điều kiện phù hợp nhất để sắp xếp cho thích hợp.

2/2/ Chọn cây giống:

Ở nước ta có tới 9 loài sả khác nhau, nhưng ngày nay chỉ một số loại giống thuộc một vài loài được đưa vào sản xuất.

a. Giống sả chanh (cỏ sả).

– Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài: Cao khoảng 1,5m, sống lâu năm, mọc thành bụi, phân nhánh nhiều. Thân rễ trắng hoặc hơi tía. Lá dài tới 1m, hẹp, mép hơi ráp, bẹ trắng, rộng. Khi bóc vỏ có mùi hương của chanh.

Giống cỏ chanh (cỏ sả)

– Hàm lượng và chất lượng tinh dầu:

+ Năng suất tinh dầu: Năm đầu có thể đạt 75 kilogam/ hecta, các sang năm tăng dần và có thể đạt 200 kilogam/ hecta.

+ Sả chanh có hàm lượng tinh dầu 0,25 – 0,30%, kém hơn nhiều loại sả khác đang trồng ở Việt Nam như sả Java (hay sả xòe, sả đỏ), sả hồng (hay sả rộng). Tinh dầu sả bao gồm hai thành phần đa số là citral (65 – 85%) và geraniol.

b. Giống sả Java (sả đỏ, sả xoè).

– Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài: Cây thân thảo sống dai, mọc thành bụi, thường có thân mọc thẳng, cao 0,8 – 1,5m. Lá phẳng, hình dải, cực kỳ dài, có mép sắc. Chuỳ hoa gồm nhiều chùm mọc đứng.

– Năng suất, hàm lượng và chất lượng tinh dầu:

+ Năng suất năm đầu là là 100 kilogam tinh dầu trên 1 hecta, năm thứ 2, thứ 3 cao hơn.

+ Hàm lượng tinh dầu trong lá tươi thay đổi theo mùa vụ và và kỹ thuật chăm sóc. Vào mùa khô nóng là 0,6 – 1,2 %, mùa mưa là 0,3 – 0,5%, thậm chí có thể đạt đến 1,8%, vào mùa khô nóng và 0,75% vào mùa mưa.

Giống Sả Java (Sả đỏ, sả xòe)

+ Tinh dầu sả Java là chất lỏng màu vàng nhạt, có hương thơm, thành phần chính là 40 – 60% citronellal và 20 – 40% geraniol – hai thành phần rất quan trọng sử dụng để sản xuất nhiều loại thảo dược và mỹ phẩm.

– Khu vực phân bổ: Chủ yếu các tài liệu nghiên cứu đều cam kết rằng, giống sả Java (còn có tên sả xoè, sả đỏ), có nguồn ở Nam Ấn độ và Sri Lanka, đã được nhập vào Indonesia và trồng ở Java trên diện tích lớn từ cuối thế kỷ XIX. Ở Việt Nam, Sả Java được nhập vào trồng từ các năm 1960 – 1963 ở những huyện Chiêm Hoá, Hàm Yên (Tuyên Quang), Đồng Giao (Ninh Bình), Thạch Hà (Hà Tĩnh). Từ sau năm 1975, Sả Java còn được canh tác nhiều ở một vài địa phương thuộc Tây Nguyên và miền Đông Miền nam.

Tiêu chí chọn lựa giống sả để thu hoạch lấy tinh dầu là phải có năng suất và tỷ lệ tinh dầu trong lá cao. Đây chính là một tiêu chí cực kì quan trọng. Do đó, khi chọn cây giống sả để làm vườn cung ứng giống cần đặc biệt lưu ý tới vấn đề này.

2/3/ Trồng, chăm sóc vườn sả giống:

Phương pháp kỹ thuật trồng và chăm bón tương đương như trồng sả thương phẩm (xem bài 2, bài 3). Tuy vậy cần lưu ý một vài vấn đề sau:

– Ruộng giống cần chọn đất tốt, cày bừa kỹ hơn.

– Tăng lượng phân thêm 25% so sánh với ruộng sả thương phẩm.

– Chuẩn bị diện tích giống thích hợp và kịp lúc để đón thời vụ để trồng: Một  hecta sả giống có thể đủ cung ứng cho 7 – 8 hecta.

3/ Thu hoạch sả giống.

3/1/ Thời vụ thu hoạch.

Sả giống sau khi tiến hành trồng phải đủ 12 tháng tuổi, không bị sâu hại. Bên cạnh đó, thời vụ thu hoạch sả giống có đặc tính khác nhau so sánh với thu hoạch sả thương phẩm là còn dựa vào thời vụ để trồng sả thương phẩm. Vì vậy, dựa trên những tiêu chí trên mà người trồng sả có kế hoạch thu sả giống cho thích hợp.

3/2/ Trình tự những bước thu hoạch.

a. Chuẩn bị.

– Những vật dụng:

+ Bộ quang gánh hoặc phương tiện vận chuyển khác.

+ Dao, đòn kê, ghế….

– Bảo hộ lao động: Găng tay, giày, nón….

Thu hoạch sả giống

b. Trình tự triển khai.

– Bước 1: Cuốc gốc sả. Sử dụng cuốc để cuốc bật tất cả gốc sả lên khỏi mặt đất. Chú ý, không làm xây xước gốc sả giống.

– Bước 2: Tách và chọn nhánh sả. Sử dụng tay nhẹ nhàng tách nhánh sả ra khỏi cụm sả. Khi tách cần chú ý: Cầm nhánh sả sát phía dưới của gốc (gần rễ). Cầm như vậy sẽ dễ tách hơn, đồng thời không làm thương tổn đến nhánh sả. Hom sả đủ tiêu chuẩn trồng là các hom mập, cứng, đốt ngắn, tươi, không bị sâu hại, không bị dập nát, có chiều dài đủ tiêu chuẩn, vị trí cắt hom thích hợp nbsp;Tiếp đến xếp những nhánh đã được chọn thành hàng để thuận lợi cho việc bóc bẹ và lá khô.

– Bước 3: Bóc bẹ và lá khô. Sử dụng tay bóc tất cả nbsp;các bẹ khô, lá khô dính trên nhánh sả. Lưu ý, không bóc các bẹ vẫn còn xanh vì sẽ gây ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng của nhánh sả khi trồng. Tiếp đến xếp những nbsp;nhánh đã tách thành hàng.

– Bước 4: Cắt hom sả Kê nhánh sả lên đòn kê để cắt. Kỹ thuật cắt hom sả:

+ Cắt gốc sả: Cắt cách gốc bẹ cuối cùng khoảng 1 centimét.

+ Cắt ngọn sả: Chiều dài hom sả khoảng 20 – 30 centimét.

Mục đích của cắt hom sả là sinh ra nhánh sả có kích cỡ nbsp;phù hợp nhất cho quá trình trồng, phát triển và sinh trưởng nbsp;của cay, đồng thời hạ bớt sự thoát hơi nước cho nhánh sả. Chú ý, khi cắt hom không làm dập nát hom.

– Bước 5: Xếp hom sả Sau khi chặt hom xong, xếp hom thành hàng gọn gàng, những nbsp;hom cùng chiều để thuận lợi cho vận chuyển và xử lý hom giống. Lưu ý: Cần phải có kế hoạch trồng trước khi tiến hành thu hoạch nbsp;sả giống. Nếu chưa trồng hết ngay, cần xếp tất cả gốc sả quay xuống đất, bảo quản ở nơi thoáng mát và tưới đẫm nước.

Để có thể bảo đảm tỷ lệ sống cao và tạo điều kiện cho nhánh sả phát triển thuận lợi trên ruộng sau khi tiến hành trồng, trước khi trồng, nên hồ rễ cho nhánh sả. Kỹ thuật tạo dung dịch hồ rễ: Trộn 4 phần phân chuồng hoai mục + 5 phần nước bùn + 1 phần supe lân rồi khuấy đều.

Chú ý: Bùn phải ướt để có thể bảo đảm nbsp;dung dịch hồ bám trên toàn bộ những nhánh và bám đều.

Cách hồ rễ: Ngâm phần gốc sả ngập 1÷1,5 centimét vào dung dịch trong 3 giờ.

Sau khi hồ rễ, có thể mang trồng ngay hoặc bảo quản bằng phương pháp dựng đứng những hom giống thành từng hàng, dài 5 ÷ 10m trên nền đất tơi xốp và tưới đẫm nước. Sau bảo quản 5 ÷ 7 ngày, rễ bắt đầu nhú trắng thì mang trồng là tốt nhất.