Cây vải

1/ Lịch sử nguồn gốc cây vải (1)

Vải là cây ăn trái thân gỗ vùng nhiệt đới, có xuất xứ từ nam bộ nbsp;Trung Quốc; tại đó người ta gọi là lệ chi, phân bổ trải dài về phía nam tới Indonesia và về phía đông tới Philippines (ở đây người ta gọi nó là alupag).

Giống vải được ưa thích nhất ở Việt Nam là vải thiều trồng tại khu vực huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương. Tuy vậy, vải được canh tác nhiều nhất ở huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang. Quả vải tại vùng Thanh Hà (Hải Dương) thông thường có mùi vị thơm và ngọt hơn vải được canh tác ở những vùng khác (cho dù cũng gây giống từ đây).

2/ Miêu tả đặc tính sinh trưởng của cây vải (2)

2/1/ Sinh trưởng rễ cây vải

Hầu hết vải trồng bằng cành chiết nên rễ ăn nông tập trung ở độ sâu từ 0 – 60 centimét. Nhưng cây trồng bằng hạt hoặc cây ghép trồng chỗ đất tốt tầng đất dầy, rễ cọc ăn sâu đến 1,6m, rễ tơ phát triển.

Thông thường bộ rễ vải ăn rộng hơn so sánh với tán 1,5 – 2 lần, rễ tơ tập trung ở khu vực hình chiếu của tán và ở tầng sâu 0 – 20 centimét, rễ vải trong suốt quá trình sống có nấm cộng sinh hỗ trợ cho rễ vải sinh trưởng và hút dưỡng chất tốt hơn. Nhiệt độ phù hợp cho rễ phát triển: 23 – 26oC, pH phù hợp cho cây vải từ 6,0 – 6,5/

2/2/ Sinh trưởng thân tán cây vải

Cây đã phát triển hoàn chỉnh cao 10 – 15 m, vải chua, vải sớm tán hình cây rơm, vải thiều tán hình mâm xôi đường kính tán từ 8 – 10m.

Cây vải

2/3/ Sinh trưởng lộc cây vải

1 năm vải ra được từ 3 – 5 đợt lộc (xuân 1 đợt, hè 2 đợt, thu 1 đợt và 1 đợt lộc đông) với các cây vải khi chưa cho trái hoặc cho trái không đồng đều thì ra được 4 – 5 đợt lộc, cây cho trái đều thì 1 năm có 3 đợt lộc (xuân 1 đợt, hè 1 đợt, thu 1 đợt và không có đợt lộc đông)

Cây vải đang ra lộc

2/4/ Quá trình lớn lên mỗi năm của cây vải

Cây vải trong suốt quá trình lớn lên của bản thân, trước giai đoạn ra hoa đậu trái, có giai đoạn nghỉ sinh trưởng để phân hoá mầm hoa trong thời điểm mùa đông (tháng 12 – tháng 1), để nghỉ sinh trưởng thực thi phân hoá mầm hoa vải cần có một quỹ khô và lạnh trong khoảng thời gian 200 giờ với nhiệt độ từ 13 độ trở xuống, nếu như không có đủ quỹ khô lạnh này thì cây vải sẽ không nghỉ sinh trưởng, tức là tiếp tục ra lộc đông, vậy nên không thực thi được quá trình phân hoá mầm hoa và vụ xuân của sang năm vải sẽ không ra bông mà ra lộc xuân.

3/ Đặc tính phát triển của cây vải (2)

3/1/ Phân hoá mầm hoa vải

Cây vải trước khi ra bông có một giai đoạn nghỉ sinh trưởng để phân hoá mầm hoa, giai đoạn này thường diễn ra trong thời điểm mùa đông khi có môi trường khô hoặc khô hạn. Các nhân tố tác động trực tiếp tới phân hoá mầm hoa ở cây vải nhiều tác giả tin rằng: quan hệ giữa cành lá, sinh trưởng của bộ rễ là nhân tố tác động nhiều đến phân hoá mầm hoa.

Thời gian phân hoá mầm hoa của cây vải dựa vào giống, khu vực trồng cây, vùng khí hậu, phương pháp thâm canh. Quá trình phân hoá mầm hoa tuy phức tạp nhưng đều có một vài quy luật chung, cây vải có thời gian phân hoá mầm hoa tập trung khoảng 1 tháng. Vải nghỉ sinh trưởng để phân hóa mầm hoa vào tháng 12/

3/2/ Ra bông, đậu trái trên cây vải

Vải là loại cây ăn trái ra bông ở đầu cành từ khi ra bông, đậu trái đến trái lớn không có thể ra lộc trên cành mang quả, dẫn tới có tính ra quả cách năm tương đối rõ ràng.

Tiến trình ra hoa của vải có thể chia thành những giai đoạn:

– Giai đoạn xuất hiện mầm hoa

– Giai đoạn xuất hiện hoa

– Giai đoạn nở hoa và thụ phấn

– Giai đoạn tàn hoa và đậu trái

Hoa vải

Hoa của vải ra ở dạng chùm và thực thi thụ phấn chéo (giao phấn), số lượng hoa đực thường lớn hơn cực kỳ nhiều so sánh với hoa cái và hoa lưỡng tính, hoa đực nở trước hoa cái nở sau và kết thúc nở hoa là hoa đực, do sự nở lệch pha của hoa đực và hoa cái hoặc hoa đực và hoa lưỡng tính dẫn tới quá trình thụ phấn, thụ tinh gặp khó khăn, khiến cho tỷ lệ đậu trái ở những năm sai khác nhau, năm đậu trái nhiều, năm đậu trái ít.

Quả vải xanh và vải chín

3/3/ Sinh trưởng của quả

Sau khi tiến hành thụ phấn thụ tinh quả tiến tới phát triển và chín vào mùa hè cho tới mùa thu. Quá trình lớn của quả thường có đặc tính rụng quả vào những giai đoạn sau tàn hoa từ 10 – 20 ngày, khi trái lớn và khi quả sắp được thu hoạch, đặc tính này làm hạn chế đến năng suất trái khi tiến hành thu hoạch, cần có giải pháp kỹ thuật phù hợp với mỗi loại cây ăn trái để giải quyết hiện tượng rụng quả.

4/ Đòi hỏi sinh thái của cây vải (2)

4/1/ Đòi hỏi về khí hậu

Nhiệt độ cần cho sự phát triển của vải từ 16 – 28°C phù hợp nhất là từ 24 – 29°C. Vải chịu lạnh giỏi hơn một vài cây ăn trái á nhiệt đới khác. Cây chiết cành kém chịu lạnh hơn cây ghép trong các năm đầu.

Cây vải không bị tác động khi nhiệt độ tới 40°C, dưới 20°C thì cây vải sinh trưởng chậm, dưới 15 – 16°C thì cây vải ngừng tăng trưởng. Biên độ nhiệt độ ngày đêm chênh lệch càng lớn thì sự phát triển của vải càng tốt.

Cây vải đòi hỏi nhiệt độ tháng 12 đến tháng 1 dưới 13°C để phân hoá mầm hoa. Năm có mùa đông ít lạnh thì vải ra bông kém. Nhiệt độ phù hợp cho vải ra bông, thụ phấn thụ tinh là 18 – 24°C.

Lượng mưa tối ưu nhất cho cây vải từ 1250 – 1700 mm hằng năm. Vải là loại cây chịu khô hạn giỏi nhiệt độ không quá cao và độ ẩm không khí lớn là điều kiện thuận lợi cho trái vải phát triển.

Ánh sáng: Nắng càng nhiều càng thuận lợi cho sự tạo thành hoa vào tháng 2 – 3 có nắng thì thụ phấn cực kỳ tốt.

Thành quả nghiên cứu về tác động của điều kiện thời tiết với cây Vải ở Quảng Đông Trung Quốc từ 1916 đến 1937 cho biết, trong điều kiện khí hậu trong tháng 12 có nhiệt độ bình quân từ 11 °C đến 15 °C, số giờ nắng 117 giờ, lượng mưa nhỏ hơn 50 milimét, số ngày mưa phùn từ 5 – 7 ngày, độ ẩm không khí nhỏ hơn 73% thì được mùa vải và ngược lại là mất mùa vải.

4/2/ Đòi hỏi về đất đai:

Cây vải khống “kén” đất, phù hợp nhất là phù sa, có tầng dầy, chua nhẹ (độ pH: 6,0 – 6,5). Có thể trồng vải trên đất đồi thuộc loại phù sa cổ, sa thạch, phiếm thạch. Nên chọn lựa giống có sức sinh trưởng, phát triển mạnh trồng trên các loại đất ít phì nhiêu. Đất tốt, giàu chất dinh dưỡng thì chọn lựa những giống có sức sinh trưởng thân tán ở mức trung bình.

Vải trồng bằng cành chiết, bộ phận rễ kém phát triển, nếu tiến hành trồng trên đồi phải dưỡng ẩm tốt và cắm cọc buộc cành giữ cho cây khỏi lay gốc để có thể bảo đảm tỷ lệ sống sau trồng cao.

Tổng hợp từ nhiều nguồn: (1) vi.wikipedia.org, (2) Giáo trình nghề trồng vải, nhãn – Bộ NN&PT NT