Sâu phao đục bẹ trên cây lúa và kỹ thuật phòng trừ hiệu quả

Loài sâu này mới tìm thấy ở những tỉnh Miền nam vào khoảng năm 2000, chúng thường xuất hiện ở cả hai vụ đông-xuân, hè-thu và ở cả các nơi có trồng vụ thu-đông, nhất là các khu vực trũng thấp, thường vụ ngập nước ở thời kỳ đầu vụ giống như loài sâu phao cũ (Nymphula depunctalis) mà chúng ta vẫn hay gặp trên cây lúa của nước ta.

Theo nghiên cứu của những nhà chuyên môn thì loài sâu này thuộc họ ngài sáng (Pyralidae) bộ cánh vẩy (Lepidoptera) (chưa xác định được tên khoa học).

Tuổi đời phát triên của sâu phao

Con đã phát triển hoàn chỉnh (bướm) có kích cỡ và màu sắc tương đối với con đã phát triển hoàn chỉnh của sâu cuốn lá lúa loại nhỏ, khi đậu luôn trúc đầu xuống bên dưới đất, ở mặt dưới lá, cánh xếp hình tam giác. Mỗi con đã phát triển hoàn chỉnh cái có khả năng đẻ 30-50 trứng trên phiến lá hay bẹ lá lúa ở gần mặt nước.

Sau khi đẻ khoảng 5-6 ngày thì trứng nở thành sâu non (ấu trùng), sâu non có 5 tuổi, thời gian sâu non khoảng 18-25 ngày. Sâu non có màu trắng sữa, mập mạp giống con dòi, ở trên mình có lông tơ, đẫy sức sâu có thể dài khoảng 20 milimét, sống cực kỳ khỏe dù ruộng đã bị cạn nước vài ngày. Sâu gây bệnh bằng phương pháp cắn phá phần mép của lá lúa khiến cho phiến lá bị khuyết lam nham, rồi sử dụng tơ ghép hai mảnh lá lại cùng nhau thành một cái phao và nằm phía bên trong, tiếp đến dịch chuyển tới phần thân đục thủng bẹ xuyên qua thân cây lúa, gây thiệt hại xong cây này chúng tiếp tục dịch chuyển sang phá cây bên cạnh (một con sâu có thể gây bệnh cho nhiều cây lúa). Cây lúa bị hại sẽ phát triển kém, đọt bị vàng, không nẩy chồi mới để kịp đền bù cho các cây đã bị hại, nếu bị hại nặng, bẹ lúa bị thủng nhiều lỗ (ảnh 38), chỗ bị đục sẽ bị thối tỏa ra dần ra khiến cho gốc lúa bị chết thành từng vạt, nếu như không can thiệp những giải pháp diệt và ngăn ngừa sâu kịp lúc sẽ gây thất thu năng suất và sản lượng lúa.

Hình ảnh sâu phao gây bệnh trên lúa

Đẫy sức sâu hóa nhộng ngay phía bên trong phao và được ghim chặt một đầu vào thân cây lúa.

Hiện thực ruộng đồng cho biết cũng giống như sâu phao, sâu phao đục bẹ thường hay xuất hiện và gây bệnh nhiều ở thời kỳ lúa từ 15-30 ngày tuổi. Các ruộng lúa bị ngập nước, các ruộng gieo sạ dày, các ruộng bón nhiều phân đạm khiến cho cây lúa mềm yếu, các nơi đất trũng, các đường nước, nhong tát nước… trong ruộng thường bị sâu gây bệnh nhiều hơn. Vụ lúa hè-thu thường bị sâu gây bệnh nhiều hơn những vụ khác trong năm.

Ngoài cây lúa sâu phao đục bẹ còn sinh sống trên cả một vài cây ký chủ khác như cỏ lồng vực, cỏ đuôi phụng, cỏ cú, cỏ túc hình, lúa cỏ… do đó nếu như không vệ sinh ruộng đồng triệt để và thời vụ cứ thường xuyên chen kẽ nhau trên ruộng đồng thì cực khó khăn cho việc ngăn ngừa, diệt trừ.

Để ngăn ngừa tác hại của sâu những bạn có thể ứng dụng phối hợp một vài giải pháp sau đây:

• Nếu có khả năng trong từng vùng hoặc mỗi cánh đồng bà con nên vận động nhau gieo sạ hàng loạt tập trung gọn thời vụ để giúp tránh hiện trạng thức ăn của sâu thường xuyên có mặt trên ruộng đồng.
• Đừng nên gieo sạ quá dày, cách tốt nhất là sử dụng giải pháp sạ hàng. Hạn chế bón quá nhiều phân đạm khiến cho cây lúa mềm yếu. Nên ứng dụng giải pháp “ba hạ ba tăng” như ngành bảo vệ thực vật đã khuyến nghị.
• Tránh để mực nước quá cao trên ruộng đồng và tránh có các chỗ trũng trong ruộng ở thời kỳ đầu của cây lúa, muốn vậy phải cố gắng san bằng mặt ruộng và chủ động khống chế mực nước ruộng ở mức 4-5 centimét để ngăn ngừa sâu dịch chuyển phát tán. Sau khi tiến hành bón phân đợt 2 khoảng 5 ngày rút nước ráo mặt ruộng vài ngày cũng có công dụng ngăn ngừa và diệt trừ cực kỳ tốt.
• Sau khi tiến hành gieo sạ khoảng 10-15 ngày nên kiểm tra ruộng lúa liên tục để kịp lúc phát hiện và có giải pháp diệt ngay khi sâu còn ở diện hẹp, không cho chúng phát tán rộng ra cả ruộng. Khi phát hiện có sâu nên tháo cạn nước ruộng, nếu có khả năng nên thả vịt con dưới 30 ngày tuổi vào ruộng để vịt ăn sâu (không phun xịt, rải thuốc vào các ruộng thả vịt).
• Với các ruộng không có điều kiện thả vịt ăn sâu thì sử dụng thuốc để phun rải. Có thể sủ dụng một trong cá loại thuốc dạng hạt như Basudin 10H, Diaphos 10G, Basutigi 10H, Vibasu 5H/10H, Regent 0,2G/0,3G, Rigell 3G… rải xuống ruộng khi nhìn thấy trưởng thành của sâu ra rộ. Hoặc có t hể dùng một trong một số loại thuốc như: Vetsemex 20EC, Forsan 50EC, Regent 800WG, Vibasu 40ND, Tập kỳ 1,8EC… phun xịt sau khi nhìn thấy con đã phát triển hoàn chỉnh ra rộ khoảng 6-7 ngày. Về liều lượng và hướng dẫn sử dụng thuốc theo chia sẻ cách có in trên vỏ bao bì.

Do đặc điểm của sâu thường gây bệnh tập trung ở các chỗ có rất nhiều nước trong ruộng, do đó để giúp tránh lãng phí thuốc, công phun rải, đồng thời hạ bớt tác hại đối với thiên địch và bảo vệ môi trường chỉ nên tập trung phun rải thuốc vào các chỗ có sâu trong ruộng. Sau khi xử lý phun rải thuốc vài ngày bơm nước trở lại cho ruộng lúa.