Ngăn ngừa, diệt trừ rầy nâu hại lúa mùa

Rầy nâu là một trong các đối tượng sâu hại gây bệnh trên cây lúa nguy hiểm trong vụ mùa. Trung tâm Phát triển cây trồng Hà Nội (Sở NN- PTNT Hà Nội) xin trình bày đặc điểm sinh học và giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ.

Đặc tính gây bệnh của rầy nâu

Lúa giai đoạn đẻ nhánh nếu bị hại thì tạo thành những vết màu nâu đậm, nếu bị hại nặng thì khiến cho cây vàng còi cọc, khô héo và chết.

Lúa giai đoạn làm đòng, trỗ bông nếu bị rầy gây bệnh với mật độ cao, làm cây khô héo, hạt và bông lép đen một phần hoặc cả bông.

Khi lúa bị gây bệnh đồng thời tạo cơ hội cho nấm, bệnh thâm nhập làm cây thối nhũn, đổ rạp có thể tỏa ra ra cả ruộng, cả cánh đồng nếu như không ngăn ngừa, diệt trừ kịp lúc.

Ổ trứng rầy nâu và dấu hiệu gây bệnh trên lúa

Hình thức biểu hiện ra bên ngoài gây bệnh của rầy nâu

Rầy đã phát triển hoàn chỉnh có 2 dạng là cánh ngắn và cánh dài. Con cái dạng cánh dài có chiều dài khoảng 4,5 – 5 milimét, con đực dài khoảng 3,6 – 4 milimét.

Trứng có dạng quả chuối tiêu, xếp thành hàng, nằm sát nhau theo kiểu úp thìa đầu nhỏ quay vào trong, đầu lớn quay ra ngoài của bẹ lá, trứng mới đẻ có màu trắng, gần nở có màu vàng xám.

Rầy non có 5 tuổi, cực kỳ linh hoạt, tuổi 2 – 3 trở lên có màu nâu vàng, trưởng thành có màu nâu tối.

Tập tính sinh sống và quy luật gây bệnh của rầy nâu

Rầy đã phát triển hoàn chỉnh thường dồn vào một chỗ thành từng đám ở thân cây lúa bên dưới khóm, khi bị khua động thì lẩn trốn bằng phương pháp bò ngang hoặc nhảy sang cây khác.

Ban ngày rầy đã phát triển hoàn chỉnh ít hoạt động trên lá lúa, chiều tối bò lên bên trên thân và lá lúa. Khi lúa ở giai đoạn chín, phần dưới của thân cây đã cứng khô thì ban ngày rầy tập trung bên trên cây hoặc gần chỗ non, mềm của cuống bông để hút nhựa.

Sự xuất hiện rầy dạng cánh dài và cánh ngắn dựa vào điều kiện nhiệt độ, ẩm độ và dinh dưỡng. Khi nhiệt độ thấp, độ ẩm cao, thức ăn phong phú thì xuất hiện dạng cánh ngắn nhiều.

Nhiệt độ cao, độ ẩm thấp, thức ăn không phù hợp thì xuất hiện dạng cánh dài nhiều.

Rầy dạng cánh ngắn có tuổi sống dài, tỷ lệ đực cái cao, số lượng rầy đẻ trứng cao hơn cánh dài. Vậy nên khi tỷ lệ cánh ngắn nhiều thì có thể phát sinh thành dịch.

1 năm phát sinh từ 6 – 7 lứa, trong đó có hai lứa cần lưu ý theo dõi và ngăn ngừa, diệt trừ đó là lứa rầy gây thiệt hại vào tháng 4 – 5 với lúa vụ xuân và tháng 8 – 9 với lúa vụ mùa.

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ rầy nâu hại cây lúa mùa

Để ngăn ngừa tác hại của rầy, cần ứng dụng các biện pháp ngăn ngừa, diệt trừ dịch hại tổng hợp IPM trên ruộng đồng. Dùng giống kháng rầy, dọn dẹp vệ sinh ruộng đồng, cấy thưa 25 – 35 khóm/m2, bón phân NPK hài hòa.

Bên cạnh đó, cần bảo vệ và gia đẩy mạnh hoạt động của những loài ký sinh thiên địch như tạo nơi cư trú, ngăn ngừa dùng thuốc hóa học trong thời kỳ đầu của cây lúa.

Khi mật độ rầy khoảng 50 – 60 con/khóm, tương tự 1/500 con/m2 trở lên thì dùng thuốc đặc hiệu để phun xịt trừ. Nếu mật độ cao cần phun 2 lần, lần 2 cách lần 1 từ 5 – 7 ngày.

Sử sụng một số thuốc diệt rầy nâu có hoạt chất như:

– Hoạt chất Buprofezin: Thuộc nhóm điều tiết sinh trưởng, công dụng tiếp xúc, vị độc, xông hơi yếu không lưu dẫn. Thuốc kiềm hãm tổng hợp Chitin cản trở quá trình lột xác của rầy non làm rầy non bị chết, thuốc không diệt trừ được rầy đã phát triển hoàn chỉnh nhưng làm hạn chế khả năng đẻ trứng của rầy, thuốc có thời gian duy trì hiệu lực nối dài.

Những tên thương mại là thuốc Butyl 10WP, Butyl 400SC, Encofezin 10WP… thường dùng cho thời kỳ rầy non lúc mới nở, rầy tuổi nhỏ.

– Hoạt chất Thiamethoxam: Thuộc nhóm Neonicotinoid có ảnh hưởng tiếp xúc, vị độc và lưu dẫn. Khi xịt vào cây thuốc được hấp thụ nhanh và có tính hướng ngọn, thuốc diệt nhanh rầy non và rầy đã phát triển hoàn chỉnh.

Những tên thương mại: Actara 25WDG, Amira 25WDG, Vithoxam 350SC… thường dùng phun ở giai đoạn sau trỗ, khi rầy phát sinh mật độ cao, rầy non và rầy đã phát triển hoàn chỉnh nhiều.

Pha và xịt thuốc theo chia sẻ cách trên bao bì của nhà SX. Xịt thuốc vào buổi chiều mát hoặc sáng sớm là thời gian phù hợp.

Khi lúa đang trỗ bông, chỉ xịt thuốc vào lúc chiều mát để không ảnh hưởng nhiều đến phơi màu của lúa.

Các ruộng lúa cao cây, ruộng lúa tốt, ruộng ở thời kỳ trỗ đòng trở đi, nên rẽ lúa thành những băng rộng khoảng 1 – 1,5 m, xịt thuốc vào phần thân, gốc cây lúa và giữ mực nước ruộng từ 2 – 3 centimét để đạt được hiệu quả trừ rầy cao.