Sâu đục thân bướm cú mèo

Họ: Noctuidae

Bộ: Lepidoptera

Dấu hiệu gây bệnh:

Sâu non đục vào thân gây nõn héo/bông bạc. Thỉnh thoảng sâu non chỉ hại mặt trong bẹ lá gây úa vàng làm hoa lúa bị lép lửng.

Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài:

– Ngài: có đầu ngực màu vàng tro, bụng màu nâu nhạt. Râu đầu ngài đực ngắn hình răng lược, ngài cái có hình sợi chỉ. Cánh trước tựa hình chữ nhật nâu nhạt, gần mép ngoài cánh màu hơi đậm. Chính giữa cánh có một vân dọc màu nâu tối. Ở trên dưới đường vân có 2 điểm đen nhỏ, cánh sau màu trắng bạc, mép ngoài cánh hơi nâu nhạt.

– Trứng: hình bánh bao dục dẹt, đỉnh hơi lõm, bề mặt trứng có khía dạng mạng nhện, mới đẻ màu trắng, gần nở màu tím. Trứng đẻ thành ổ dạng đai xếp thành 2-3 hàng trong bẹ lá.

– Sâu non: đẫy sức có đầu màu nâu đậm, mặt bụng và mặt dưới ngực có màu vàng nhạt, mặt lưng màu tím. Móc chân bụng có 17-21 cái xếp thành một đường có dạng lông mày về phía trong của bụng.

– Nhộng: màu nâu vàng, lưng đậm hơn. Mút cánh về phía mặt bụng có một phần nhỏ tiếp giáp nhau. Đốt bùng 2-7 trừ mép sau của đốt đều có chấm lõm hình vòng nâu đen. Cuối bụng về phía lưng và phía bụng mỗi bên có hai gai lưng màu đen.

Đặc tính sinh học, sinh thái và gây bệnh:

* Tuổi đời: 

Tuổi đời của sâu đục thân bướmcú mèo từ 32-46 ngày:

+ Thời gian trứng: 4 – 6 ngày.

+ Thời gian sâu non: 17 – 29 ngày.

+ Thời gian nhộng: 7 – 12 ngày.

+ Thời gian ngài vũ hóa đến đẻ trứng: 4 – 6 ngày.

* Đặc tính sinh học và gây bệnh:

Ngài của sâu đục thân bướm cú mèo có tính hướng sáng nhưng không mạnh bằng bướm sâu đục thân bướm 2 chấm và 5 vạch. Nhộng thường vũ hóa vào ban đêm (từ 6-8h). Vào ban ngày ngài của loại sâu này thường ẩn nấp ở phía trong những khóm lúa hoặc cỏ dại, chập tối mới hoạt động. Mỗi con ngài cái có khả năng đẻ từ tới trên 400 quả trứng trong 5-6 ngày (nhiều nhất là 10 ngày), một ổ trứng có từ 200-270 quả trứng/ổ và tỉ lệ trứng nở tương đối cao (trên 80%).

Sâu non lúc mới nở tập trung phá mặt trong bẹ lá, sau tuổi 2-3 mới lây lan dịch chuyển gây thiệt hại cây kế cận, thường thâm nhập vào đốt thứ 3-4 thân lúa. Sau tuổi 4 – 5 sức ăn khỏe, sâu chui ra đục đốt khác hoặc thân khác. Là một loài có sức ăn khoẻ nên chúng có khả năng di chuyển sang sang các cánh đồng kế cận để hoàn tất sự hình thành và phát triển của chúng ngày cả khi lúa đã thu hoạch xong. Sâu non đục vào thân, cắt đứt đường vận chuyển dinh dưỡng gây chế đỉnh sinh trưởng hoặc bông bạc. Sâu non đẫy sức có thể hóa nhộng trong thân lúa hoặc ngoài bẹ lá, ngoài mình nhộng bọc bằng sợi xơ thân lúa.

Sâu đục thân 5 vạch đầu đen phát sinh gây bệnh nặng ở vụ lúa thu đến vụ mùa, xuân chính vụ bị hại nhẹ hơn xuân muộn. Đặc tính của loài sâu này chịu nóng và chịu lạnh khỏe nên ở vùng núi và trung du sâu này gây bệnh nặng. Loại sâu này phân bổ ở khắp những khu vực trồng lúa trong nước và trên toàn cầu.

Thiên địch của sâu đục thân cú mèo trên cây lúa

Thiên địch của sâu đục thân cú mèo ở nước ta đa phần gồm những loài Trichogramma japonicum, Amauromorpha accepta schoenobii, Bracon onukii, Eriborus sinicus, Temelucha philippinensis, Tropobracon schoenobii, Goryphus basilaris (Phạm Văn Lầm, 2000).

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ (tương đương sâu đục thân 5 vạch đầu nâu và đầu đen)

– Giải pháp trồng trọt, kỹ thuật:

+ Bón hài hòa NPK, hạn chế bón quá nhiều đạm và bón đạm nối dài.

+ Sắp xếp cơ cấu mùa vụ phù hợp. Sau khi gặt lúa, cày lật gốc rạ, phơi ải hoặc ngâm nước (làm dầm) để diệt trừ nhộng.

+ Sử dụng những giải pháp thủ công: ngắt dảnh héo, ổ trứng; bẫy đèn hàng loạt bắt bướm…

– Giải pháp hóa học: Xịt một số loại thuốc lưu dẫn, vị độc, tiếp xúc, nội hập như: Padan 95SP, Gegent 800WP…

– Thời gian phun phù hợp nhất:

Với sâu đục thân 5 vạch đầu đen, đầu nâu và sâu đục thân bướm cú mèo thì thời gian ngăn ngừa, diệt trừ sớm hơn tối ưu nhất là từ trung tuần tháng 4 đến đầu tháng 5 dương lịch (hoặc thời gian vừa lúa vừa ngưng đẻ nhánh hữu hiệu, trước khi bón phânđón đòng).

Chính vì sâu đục thân 5 vạch đầu nâu và đầu đen thích ứng với nhiệt độ thấp hơn so sánh với sâu đục thân bướm hai chấm nên có thể phát sinh thường xuyên trong những tháng mùa đông. Hai loài sâu đục thân này gây thiệt hại từ khi cây lúa ở cuối thời kỳ đẻ nhánh đến khi trỗ. Hằng năm hai loài sâu này đều xuất hiện 5, 6, 7 lứa và phù hợp với ruộng có mức nước không ngập bẹ lá. Còn sâu đục thân bướm cú mèo hằng năm xuất hiện 5- 6 lứa. Sâu phù hợp với khoảng nhiệt độ rộng nên phát sinh gây bệnh toàn bộ những vụ lúa, bao gồm cả các tháng mùa đông.

+ Đừng nên sử dụng thuốc trừ sâu hoà với nước phun tưới khi lúa còn nhỏ và đang ở thời kỳ đẻ nhánh rộ và ngay lúc này lúa vẫn có thể đẻ thêm nhánh để bù vào những nhánh bị sâu phá hại, đồng thời làm như thế sẽ giết chết những thiên địch của sâu đục thân.

+ Có thể xịt thuốc sâu ở ruộng mạ trước khi nhổ cấy hoặc các ruộng trỗ muộn có thể bị bông bạc.

+ Ở các khu vực thường bị sâu bệnh sử dụng thuốc dạng hạt rải khi kúa ngưng đẻ hữu hiệu (35 – 45 ngày sau khi sạ cấy tuỳ giống lúa).