Một số điều nên biết khi uống thuốc kháng đông

Van tim nhân tạo có 2 nhóm chính: nhóm van cơ học (làm bằng kim loại) và nhóm van sinh học (Lấy từ van tim của động vật, thường là van heo). Van sinh học thường có đời sống ngắn hơn, nhưng nguy cơ hình thành cục máu đông ít hơn nên người mang van sinh học không cần thiết phải sử dụng thuốc kháng đông suốt đời. Van cơ học thì trái lại, nguy cơ tạo cục máu đông cực kỳ cao nên người mang van loại này phải sử dụng thuốc kháng đông uống (cụ thể ở Việt Nam thường là Sintrom) suốt đời.

1/ Thuốc kháng đông uống là gì? (thuốc chống đông máu là gì?)

Thuốc kháng đông uống (còn gọi là thuốc kháng vitamin K) khiến cho máu loãng hơn bình thường, hạn chế tạo cục máu đông không bình thường bên trong cơ thể gây đột quỵ, nhồi máu cơ tim, tắc tĩnh mạch ở chân hay tắc động mạch phổi.

 Ở nước ta thường dùng 2 loại: Sintrom  (Acenocoumarol)  và Coumadin (warfarin).

2/ Vì sao phải uống thuốc kháng đông?

 Bệnh nhân đã thay van tim cơ học cần phải uống kháng đông suốt đời để duy trì hoạt động của van, tránh bị kẹt van do cục máu đông gây hư van phải mổ lại.

 Bệnh nhân bị loạn nhịp tim (rung nhĩ) dễ tạo cục máu đông  trong lòng. Cục máu đông này được tim bóp ra, trôi theo dòng máu lên não gây đột quỵ (nhũn não). Vậy nên bệnh nhân bị rung nhĩ phải uống thuốc chống đông để hạn chế đột quỵ.

 Bệnh nhân có huyết khối tĩnh mạch chân cần uống thuốc kháng đông từ 3 đến 6 tháng hoặc lâu dài hơn tùy nguyên do gây huyết khối.

 Bệnh nhân thuyên tắc phổi, tăng áp động mạch phổi tiên phát cần chữa trị thuốc kháng đông lâu dài.

3/ Khi uống thuốc kháng đông cần theo dõi ra sao?

 Cần đo INR (International Normalized Ratio) mỗi lần tái khám để chỉnh liều thuốc.

 INR thấp: không đạt mục tiêu chữa trị, dễ tạo cục máu đông gây kẹt van tim hay đột quỵ.

 INR cao: gây chảy máu như bầm dưới da, chảy máu răng, chảy máu cam, ói ra máu, đi cầu ra máu, đi cầu phân đen, tiểu máu, … nặng nhất là chảy máu não.

4/ INR mục tiêu là gì?

Mỗi bệnh nhân có giá trị INR mục tiêu khác nhau

 Van động mạch chủ cơ học: INR= 2/0 – 3/0

 Van 2 lá cơ học: INR= 2/5 – 3/5

 Van cơ học kèm tiền sử kẹt van: INR= 3/5 – 4/5 hay uống kèm thêm aspirin 75- 100 mg/ ngày

 Rung nhĩ, huyết khối tĩnh mạch sâu, thuyên tắc phổi: INR= 2/0 – 3/0

 Bệnh nhân lớn tuổi, có tiềm ẩn nguy cơ chảy máu cao (tiền căn xuất huyết tiêu hóa, loét dạ dầy tá tràng, polype đại tràng,…), thể trọng nhỏ, uống kèm với aspirin hay clopidogrel  nên duy trì INR= 2/0

5/ Bao nhiêu lâu nên đo INR 1 lần?

Chữa trị với thuốc kháng đông bạn cần theo dõi bác sĩ và thử máu thường kì (trung bình 1 tháng / lần). Việc tăng hạ liều thuốc kháng đông phải do những bác sĩ tim mạch quyết định, bạn không được tự ý thay đổi liều thuốc. Nếu trong lúc sử dụng thuốc mà bị chảy máu (máu răng, máu cam, bầm máu trên da…) thì có thể đã sử dụng quá liều, hay thấy tức ngực, khó thở thì coi chừng bị máu đông làm kẹt van: cả 2 trường hợp này bạn cần tức tốc đi khám bác sĩ tim mạch ngay.

6/ Bệnh nhân nên uống thuốc kháng đông ra sao?

 Uống đúng liều lượng theo toa của bác sĩ.

 Không được tự ý uống thuốc hoặc cho người khác uống mà dường như không có chỉ định của bác sĩ.

 Nên có lịch để chia thuốc trong tuần.

 Có thể uống lúc bụng đói  hay no.

 Nên uống thuốc thường xuyên đến ngày tái khám.

7/ Nếu quên một liều thuốc thì sao?

 Uống lại liều đã quên ngay khi nhớ ra nếu quên trong vòng 8 tiếng.

 Nếu quên trên 8 tiếng, nên bỏ qua liều đó, chờ uống liều tiếp theo.

 Không được uống gấp hai liều thuốc để bù lại.

 Nên thông báo với bác sĩ liều thuốc quên khi đến tái khám

 Nếu quên liên tục 2 lần nên hỏi ý kiến chỉ dẫn của bác sĩ.

8/ Tương tác thuốc là gì?

Các thuốc chữa trị bệnh khác, dược phẩm chức năng, hoặc một số loại thức ăn làm mất công dụng hay tăng công dụng của thuốc kháng đông.

Tăng công dụng đông máu (tăng INR): Aspirin, Paracetamol (Panadol, Tylenol), Advil, Alaxan, Mobic, Ibuprofen, Ticlopidine, Allopurinol, Amiodarone, Bactrim, Metronidazole (Flagyl), Cimetidine, Corticoids (Dexamethasone, Prednisone, Medrol).

Những thuốc này trái lại khi sử dụng chung với SINTROM lại gây giảm hiệu quả chống đông của thuốc, có thể gây tai biến tạo cục máu đông tại van tim làm kẹt van, tắc van. Phải thận trọng, báo bác sĩ để theo dõi và gia tăng liều SINTROM nếu cần.

9/ Hạ công dụng đông máu (hạ INR):

Barbiturates, Choletyramine, Griseofulvin, Rifampicine, Thuốc ngừa thai

10/ Một vài loại dược phẩm chức năng hay thuốc bổ cũng gây ảnh hưởng nhiều đến thuốc chống đông:

Centrum, One a day, Garlic (thuốc tỏi), Ginkgo biloba, Trà  xanh

11/ Bệnh nhân uống thuốc kháng đông nên ăn uống thế nào?

Hạn chế ăn nhiều thức ăn chứa vitamin K (rau xanh, bắp cải, rau muống, gan heo, …)

Quan trọng nhất là chế độ ăn ổn định, ít thay đổi.

Thức ăn có rất nhiều vitamin K gây ảnh hưởng nhiều đến đông máu như: bắp cải, bông cải, rau diếp, rau muống, cải xoăn, gan heo, gan bò, gan gà vịt, mayonnaise, bơ thực vật, ngò tây, củ hành xanh, đậu tương, dầu đậu tương, dầu hướng dương.

12/ Thức ăn chứa vitamin K

Thức ăn chứa đựng nhiều vitamin K khi hàm lượng vitamin K từ 0.1 đến 1/6 mg/ 100 g thực phẩm.

* Người bệnh nên hạn chế các thức ăn này.

100g thực phẩm (tươi/chưa nấu)	Vitamin K (mg)	100g thực phẩm (tươi/chưa nấu)	Vitamin K (mg)
Bông cải (súp lơ)	0.3	Cải xanh	0.57
Gà chiên	0.3	Cải bắp đỏ	0.3
Bông cải xanh	0.13	Dưa cải bắp	1/54
Gan gà	0.59	Gan heo	0.24
Gan bê	0.15	Bột đậu tương	02
Rau diếp	0.5	Dầu hướng dương	0.2
Thịt cừu	0.2	Rau muống	0.35
Thịt bò	0.2	Bắp cải trắng	0.125
Gan bò	0.3	Mầm lúa mì	0.3

Thức ăn có chứa ít vitamin K khi hàm lượng vitamin K dưới 0.01 mg/ 100g thực phẩm.

* Người bệnh có thể ăn nhẹ nhõm hơn.

100g thực phẩm (tươi/chưa nấu)	Vitamin K (mg)	100g thực phẩm (tươi/chưa nấu)	Vitamin K (mg)
Táo	0.0005	Sữa (1/7% béo)	0.0016
Bơ	0.008	Sữa (3/5% béo)	0.0037
Chuối	0.002	Cam	0.002
Dưa leo chua	0.005	Hạt quác (ít béo)	0.0012
Yoghurt (sữa không kem)	0.0005	Cà chua (chín)	0.008
Khoai tây	0.005	Bắp	0.002

13/  Các biểu hiện khuyến cáo biến chứng khi uống thuốc chống đông?

+ Chảy máu mũi

+ Chảy máu răng

+ Ho ra máu

+ Nôn ói ra máu

+ Nước tiểu hồng, đỏ hoặc nâu

+ Đi cầu ra máu hoặc phân đen

+ Nhức đầu dữ dội và nối dài

+ Sưng bàn chân hoặc bắp chân dai dẳng (nối dài > 1 – 2 ngày), nhất là khi có đau

Biểu hiện và dấu hiệu của tai biến mạch máu não: yếu nửa người, nói khó, nuốt sặc,..

14/  Làm cái gì khi INR quá cao hay bệnh nhân có biểu hiện chảy máu?

Đo lại INR ngay (nếu có máy đo tại nhà, hoặc đến bệnh viện)

Báo kết quả INR và hiện trạng người bệnh qua điện thoại để bác sĩ tư vấn

Hoặc đến bệnh viện khám để bác sĩ nhận xét hiện trạng chảy máu cũng như tìm nguyên do

15/ Bệnh nhân không nên để chấn thương

+ Cẩn trọng khi sử dụng dao, kéo

+ Nên sử dụng dao cạo điện, bàn chải đánh răng mềm

+ Sử dụng chỉ nha khoa xỉa răng, đừng nên sử dụng tăm

+ Cẩn trọng khi cắt móng tay, đừng nên cắt da thừa chung quanh móng.

+ Trong nhà nên mang dép chống trợt ngã, mang giầy khi ra đường.

+ Mang bao tay khi dùng vật dụng sắc nhọn, khi làm vườn.

+ Không leo trèo, đến các nơi dễ té ngã

BN nên:

Có sổ ghi chép để kiểm tra liều lượng thuốc, ngày thử INR định  kỳ.

Khi uống hoặc ngưng bất cứ loại thuốc nào bao gồm cả dược phẩm chức năng cũng cần có ý kiến bác sĩ.

Đưa toa thuốc kháng đông khi khám bệnh chỗ khác, cần phẫu thuật hay nhổ răng.

Khi bị tai nạn, chấn thương phải báo cho bác sĩ hay điều dưỡng biết mình đang uống thuốc kháng đông.

Đừng nên:

Ngưng thuốc hoặc để hết thuốc trước khi tái khám hoặc chưa có ý kiến bác sĩ.

Uống thêm thuốc khác mà chưa có ý kiến của bác sĩ

Uống hơn 2 ly rượu hàng ngày

Thay đổi chế độ ăn quá mức: lúc ăn quá nhiều, lúc lại cữ hoàn toàn thức ăn chứa đựng nhiều vitamin K.

Chơi những môn thể thao dễ bị chấn thương

Cắt lễ, giác hơi, đấm bóp