Kỹ thuật ngâm, ủ lúa giống

1/ Tìm hiểu thêm điều kiện để hạt lúa giống nảy mầm

Khi có đủ những điều kiện cấp thiết thì mầm và rễ mầm từ hạt gạo của hạt lúa giống xuyên qua lớp vỏ trấu ra ngoài gọi là sự nảy mầm của hạt lúa. Vậy những điều kiện để hạt lúa giống nảy mầm là:

1/1/ Điều kiện phía bên trong hạt

a. Sức sống của hạt lúa giống

Là hạt lúa giống còn khả năng nảy mầm được khi có đủ diều kiện như nước, nhiệt độ và ôxy phù hợp cho sự nảy mầm.

c. Sự ngủ nghỉ của hạt

Do đặc tính sinh lý của hạt lúa giống, sau khi tiến hành thu hoạch phải trải qua thời kỳ ngủ nghỉ, tiếp đến mới tới thời kỳ nẩy mầm. Trong sản xuất nông nghiệp ngày nay thường gây giống lúa vừa thu hoạch xong làm lúa giống gieo cấy luôn ở vụ kế tiếp gọi là giống lúa liền vụ. Trường hợp gặp những giống lúa có tính ngủ nghỉ thì tỉ lệ nảy mầm cực kỳ thấp. Để chủ động dùng giống lúa liền vụ, cần phải xử lý phá ngủ, kích thích tăng sức nẩy mầm. Những bước thực thi như sau:

• Bước 1: Thu hoạch lúa liền vụ

– Thu lúa để làm giống, thu xong phải tuốt hạt ngay

– Có thể tiến hành ngâm lúa tươi ngay.

– Nếu chưa cần gấp thì phơi cho ráo vỏ; Gặp trời mưa phải trải mỏng nơi thoáng gió (tránh dồn đống hạt lúa giống sẽ bị mất sức nẩy mầm).

• Bước 2: Loại bỏ hạt lép, lửng, cỏ dại, tạp chất

Lấy bùn ao pha loãng với nước cho vào, chum, vại… có dung tích tuỳ theo lượng giống cần tiến hành xử lý. Sử dụng quả trứng gà mới đẻ thả vào dung dịch nước bùn đó, nếu quả trứng nổi lập lờ phía trên mặt nước bùn, (phần nổi có đường kính khoảng 2 centimét ) là được, nếu trứng chìm cho thêm bùn, trứng nổi nhiều cho thêm nước. Tiếp đến đổ lúa giống vào dung dịch nước bùn, khuấy đều, những hạt lúa giống mẩy chìm dưới đáy lưu lại. Hạt lép, lửng, hạt cỏ, nổi lên phía phía trên mặt nước vớt bỏ.

Chú ý: Dung dịch nước bùn phải gấp 3 lần lượng lúa giống.

• Bước 3: Xử lý phá ngủ, kích thích nẩy mầm:

Sau khi loại bỏ hạt lép, hạt lửng, vớt hạt chắc ra đãi sạch tiếp tục xử lý phá ngủ, kích thích nẩy mầm theo một trong những cách sau:

• Cách 1: Xử lý nước ấm 54^oC

Pha 3 phần nước sôi với 2 phần nước lạnh (3 sôi, 2 lạnh), lượng nước xử lý cần gấp 3-5 lần lượng lúa cần tiến hành xử lý để có nhiệt độ 54oC. Trước và sau khi cho lúa giống vào xử lý cần sử dụng nhiệt kế kiểm tra để luôn bảo đảm nhiệt độ 54oC mới đủ nhiệt để diệt trừ nấm. Nếu chưa đủ 54oC cho thêm nước sôi vào, vừa đổ vừa khuấy đều và vừa đo nhiệt kế, thời gian xử lý 3-5 phút.

• Cách 2: Sử dụng supe lân (Lân Lâm Thao)

Kỹ thuật làm: Lấy 1 kilogam supe lân pha với 10 lít nước, khuấy đều để lắng cặn, sau gạn lấy nước trong ngâm với 10 kilogam lúa giống trong 24 giờ, tiếp đến vớt ra rửa sạch nước chua rồi ngâm tiếp bằng nước sạch.

• Cách 3: Sử dụng acid Nitơric (HNO₃)

Acid HNO3

Tác dụng: Phá vỡ tính ngủ nghỉ của lúa giống; Kích thích hạt lúa giống nảy mầm, phát triển rễ, cung ứng dinh dưỡng giai đoạn đầu, mầm lúa khỏe, tăng sức đề kháng, chống sâu hại.

Cách sử dụng: Lắc đều chai trước khi sử dụng, pha 20 – 40 mililít trong 20 lit nước khuấy đều ngâm 20 kilogam lúa giống trong 24 – 36 giờ vớt ra rửa sạch, ủ bình thường.

Acid HNO3 để xử lý hạt giống

Chú ý:

– Nếu hạt lúa giống phơi được vài nắng (không được ấp đống qua đêm) thì tiến hành theo cách 1 hoặc cách 2/

– Nếu hạt giống không kịp phơi mà ngâm ủ ngay thì tiến hành theo cách 3

– Tổng thời gian ngâm từ lúc bắt đầu xử lý phá ngủ đến khi hạt thóc no nước phải đạt từ 36 – 48 giờ, tuỳ theo ẩm độ lúc đầu của hạt giống.

– Lưu ý khi xử lý lúa bằng acid:

+ Không sử dụng vật dụng bằng kim loại, acid sẽ ăn mòn và làm hư vật dụng.

+ Đổ dần dần acid vào nước chứ không đổ nước vào acid.

+ Thật cẩn trọng khi thao tác, đeo găng tay không thấm nước và mặc áo quần, kính bảo hộ lao động.

+ Tránh không để acid dính vào da thịt, áo quần.

+ Rửa sạch vật dụng sau khi xử lý bằng nước sạch.

1/2/ Điều kiện phía bên ngoài

a. Độ ẩm của hạt giống

Hạt lúa giống hút nước đạt ẩm độ cấp thiết, hạt sẽ nảy mầm. Muốn hạt giống nảy mầm được cần phải ngâm hạt. Thông thường thời gian ngâm hạt phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường, nhiệt độ nước, hiện trạng hạt giống. Thông thường thời gian ngâm hạt thông thường từ 24-36 giờ. Có trường hợp phải ngâm đến 48 giờ, cá biệt có khi đến 50-60 giờ.

b. Nhiệt độ

Nhiệt độ phù hợp nhất để hạt lúa nảy mầm từ 30-35oC, ở trên 40oC hoặc thấp dưới 10oC đều bất lợi cho quá trình nảy mầm.

c. Ôxy

Trong suốt quá trình nảy mầm của hạt, nếu thiếu ôxy, mầm sẽ vươn dài, rễ kém phát triển. Hoặc chỉ có mầm, không có rễ. Để hạt lúa giống nảy mầm tốt, cần cung ứng đủ ôxy cho khối hạt giống. Chính vậy, ngoài những việc giữ nhiệt độ nơi ủ từ 30-35^oC, thì cứ khoảng 12 tiếng cần đảo đều đống ủ và giữ đủ ẩm để rễ và mầm phát triển hài hòa.

2/ Chuẩn bị ngâm lúa giống

2/1/ Chuẩn bị nơi ngâm lúa giống

a. Chuẩn bị nơi ngâm lúa giống là hồ, ao, mương, sông:

Nên chọn những nơi nước lưu thông, sạch và lưu ý không có cá lớn, mật độ cá nhiều sẽ ăn hết hạt giống khi chúng ta ngâm hạt.

b. Chuẩn bị nơi để ngâm lúa giống là thau, chậu, vại, thùng…

Chuẩn bị vật dụng để ngâm lúa giống là thau. Vật dụng này có thể tiến hành ngâm được 10 kilogam lúa giống.

Thau để ngâm hạt giống

Chuẩn bị vật dụng để ngâm lúa giống là xô. Vật dụng này có thể tiến hành ngâm được 15 kilogam lúa giống.

Xô để ngâm hạt giống

Chuẩn bị vật dụng để ngâm lúa giống là vại (khạp). Vật dụng này có thể tiến hành ngâm được 20 kilogam lúa giống.

Vại (khạp) để ngâm hạt giống

Chuẩn bị vật dụng để ngâm lúa giống là thùng. Vật dụng này có thể tiến hành ngâm được 200 kilogam lúa giống.

Thùng để ngâm hạt giống

2/2/ Chuẩn bị lúa giống trước khi ngâm

a. Phơi lại lúa giống

Trong hoàn cảnh cho phép nên phơi lại hạt giống từ 3-6 giờ trước khi ngâm để đẩy nhanh hoạt động của những hệ men, nâng cao khả năng nảy mầm.

Phơi lại lúa giống trước khi ngâm

b. Cân lúa giống

Sử dụng cân để cân lúa giống.

Cân để cân lúa giống trước khi ngâm

c. Cho lúa giống vào bao

Sau khi cân xong cho lúa giống vào bao.

Cho lúa giống vào bao

d. Buộc chặt miệng bao lúa

Sau khi cho lúa giống vào bao. Buộc miệng bao cách xa chỗ có lúa để thể tích đựng lúa trong bao được rộng.

Chú ý: Khi đóng bao để ngâm đừng nên đóng lúa đầy bao vì hạt lúa thấm nước khó hơn và khó mang vác.

Buộc chặt miệng bao lúa

2/3/ Chuẩn bị nước để ngâm lúa giống:

Nếu ngâm lúa trong thau, xô, vại, thùng… phải cho nước vào vật dụng trước khi ngâm.

Chuẩn bị nước ngâm lúa giống

3/ Ngâm lúa giống

Ngâm lúa giống là đưa lúa giống ngập xuống bên dưới nước để cho hạt lúa giống hút nước, có thể đựng lúa giống trong bao và đưa cả bao xuống nước. Cũng có thể đổ lúa trực tiếp vào vật dụng ngâm lúa.

3/1/ Cho lúa xuống nước để ngâm

a. Đặt cả bao có chứa lúa giống xuống nước:

Để tất cả cả bao đã có chứa lúa giống ngập vào trong nước. Có thể đặt bao đã có chứa lúa giống vào vật dụng châuk, thùng … ngâm lúa giống hay đặt xuống ao, mương.

Để tất cả bao đã có chứa lúa giống ngập vào trong nước

b. Đổ trực tiếp lúa giống vào vật dụng ngâm

Trường hợp ngâm lúa giống bằng vật dụng thì có thể đổ trực tiếp lúa vào vật dụng để ngâm, khô cần phải cho vào bao.

Đổ lúa giống trực tiếp vào vật dụng để ngâm

3/2/ Xác định thời gian ngâm

Thời gian ngâm nước phụ thuộc vào nhiệt độ nước, nhiệt độ trong không khí và đặc tính giống lúa. Những giống lúa cải tiến trồng ở Đồng Bằng Sông Cửu Long ngâm từ 24-36 giờ đồng hồ. Đối với những tỉnh phía Bắc, trong vụ Hè thu, vụ Mùa ngâm 24-36 giờ đối với lúa thuần và 12-18 giờ đối với lúa lai; Trong vụ Xuân ngâm 48-72 giờ đối với lúa thuần và 24-36 giờ đối với lúa (tính cả thời gian xử lý, tiệt trùng thuốc).

3/3/ Chăm sóc liên tục trong thời giam ngâm

Trong khoảng thời gian ngâm nước cứ 12 giờ cần rửa sạch và thay nước mới 1 lần để hạt lúa giống trong khi ngâm không bị chua.

3/4/ Dấu hiệu của hạt lúa giống hút đủ nước

Khi nhìn thấy hạt trong, ngoại hình hạt căng đều, nhìn thấy rõ thấy phôi màu trắng ở đầu hạt phình lên. Kiểm tra nội nhũ (phần gạo ở giữa hạt) thấy bở mềm, hơi cứng ở lõi hạt gạo là đạt đòi hỏi.

4/ Vớt lúa giống

4/1/ Đưa lúa giống ra khỏi nước ngâm:

Sau khi hạt giống lúa hút đủ nước thì đưa hạt giống ra khỏi nơi ngâm

Đưa lúa giống ra khỏi nước ngâm

4/2/ Rủa sạch lúa giống đã ngâm:

Rửa (đãi) sạch nước chua bằng phương pháp sử dụng vòi nước sạch xối trực tiếp vào bao lúa giống vừa mới được vớt ra

Xối nước để rửa nước chua

Hay sử dụng thau, thúng, giá… để đãi nước chua (làm sạch hạt giống.

Sử dụng thau, thúng, giá… để đãi nước chua

Và vớt hết những hạt lép, lửng còn lại trước khi đem ủ

Vớt hết những hạt lép, lửng

5/ Ủ lúa giống

Là để lúa giống đã ngâm đủ nước gọn thành đống và ủ ấm bằng rơm rạ, bao tải …bảo đảm nhiệt độ của đống ủ từ 30-35^oC trong vòng 24-48 giờ để hạt lúa giống nảy mầm.

Nếu nhiệt độ ủ quá thấp thì thời gian nảy mầm sẽ nối dài, nếu để lâu sẽ hạ khả năng nảy mầm. Nếu nhiệt độ ủ quá cao thì tỷ lệ nảy mầm sẽ bị hạ đi, thậm chí còn gây chết cả mầm hạt.

Trong suốt quá trình ủ, bản thân khối hạt hô hấp cũng tạo nên nhiệt lượng để đẩy nhanh nảy mầm. Nếu ủ với một khối lượng hạt giống quá lớn thì sẽ tăng nhiệt lượng, dẫn tới thừa nhiệt lượng; nhưng nếu ủ với một khối lượng hạt giống nhỏ thì sẽ bị thiếu nhiệt lượng, hạt giống nảy mầm chậm.

5/1/ Chuẩn bị để ủ lúa giống

– Chuẩn bị nơi ủ lúa giống: Nơi ủ có thể là trong nhà, ngoài sân, dưới bếp, bờ cây… chỉ cần không bị tạt nước mưa, không bị nắng và không bị gà vịt phá.

– Chuẩn bị nguyên vật liệu để ủ như bao tải, rơm, rạ…

5/2/ Sắp xếp lúa đã ngâm để ủ

Đổ lúa giống đã ngâm đủ nước, để rảo nước vào tấm ủ

Đổ gọn lúa giống để ủ

5/3/ Đậy đống ủ

Sau khi đổ lúa xong, gấp những cạnh của tấm đậy đống lúa ủ

Gấp những cạnh của tấm đậy

5/4/ Chèn vật nặng lên tấm đậy đống ủ:

Sau khi gấp gọn những bên của tấm đậy đống lúa ủ, cần lấy những vật nặng như gạch, đá để chèn chung quanh tấm đậy, tránh bị gió lật tấm đậy.

Chèn vật nặng lên tấm đậy

5/5/ Điều chỉnh nhiệt độ đống ủ

a. Ủ ấm đủ nhiệt độ

Khi ủ hạt giống trong các ngày giá rét cần phải vùi sâu trong đống rơm, rạ hoặc vùi trong đống lá, bảo đảm sao cho nhiệt độ từ 30-35oC. Sau khi vùi lúa giống khoảng 36-48 giờ cần bới ra xem đã nảy mầm chưa, khi nhìn thấy trên 50% số hạt nứt nanh gai dứa, lấy lúa ra trộn kỹ cho những hạt giống nảy mầm đều tiếp đến vùi nông hơn trong rơm rạ vì khi hạt lúa nảy mầm sẽ tự sinh nhiệt làm ấm lên.

Chú ý:

Không vùi lúa giống no nước trong đống tro bếp, vì tro bếp sẽ hút nước trong hạt giống làm hạt giống thiếu hụt nước tác động tới quá trình nảy mầm.

Cũng đừng nên vùi lúa giống vào sâu trong đống phân ủ vì trong đống phân ủ nhiệt độ thường quá cao lại có rất nhiều khí độc tác động tới sự nảy mầm của hạt giống.

b. Kiểm tra nhiệt độ đống ủ

Liên tục kiểm tra nhiệt độ của đống ủ, bảo đảm nhiệt độ đống ủ luôn từ 30-35^oC.

– Nhiệt độ dưới 30^oC phải phủ thêm tấm phủ

Đậy thêm tẩm bao phủ lên đống ủ

– Nhiệt độ cao trên 35oC: Phải bỏ tấm bao phủ, trải lúa mỏng hơn, thậm chí nhúng nước để hạ nhiệt độ và giữ đủ độ ẩm để lúa mọc mầm, ngay lúc này có thể chỉ đậy bằng lớp lá chuối tươi.

Trải mỏng lúa ủ và đậy bằng lớp lá chuối tươi

5/6/ Đảo lúa trong khi ủ

Ngày 2 lần tưới nước đủ ẩm và đảo đều cho hạt giống trong đống ủ nẩy mầm như nhau, tránh hiện trạng trong cùng đống ủ, nơi thì hạt giống nảy mầm quá dài, nơi thì hạt giống nảy mầm quá ngắn.

6/ Điều chỉnh mầm của hạt lúa giống

Trong suốt quá trình ủ, cần điều chỉnh mầm của hạt lúa giống sao cho thích hợp với các điều kiện gieo trồng;

6/1/ Điều chỉnh mầm của hạt lúa giống ngắn

Trong vụ Chiêm ở Đồng Bằng Miền bắc ; Vụ Hè Thu ở Đồng Bằng Sông Cửu Long; Hoặc cho sạ hàng, chỉ cần hạt lúa giống nứt nanh hay mầm của hạt giống dài bằng 1/3 chiều dài của hạt lúa là được.

Mầm của hạt lúa giống dài bằng 1/3 chiều dài hạt lúa

6/2/ Điều chỉnh mầm của hạt lúa giống dài

Vụ Mùa ở Đồng Bằng Miền bắc ; Vụ Đông Xuân ở Đồng Bằng Sông Cửu Long; Cho sạ lan hay cho những chân ruộng nhuyễn nhừ, lầy thụt nên chỉnh rễ mạ dài bằng chiều dài của hạt lúa là được.

Rễ và mầm dài bằng chiều dài của hạt lúa

Thậm chí đất quá lầy thụt, phải để mầm và rễ mạ dài hơn cả chiều dài hạt lúa để khi gieo mống không bị chìm.

Chú ý:

Phải đảo giống liên tục, không để rễ hạt dài, quấn vào nhau sẽ khó cho quá trình gieo (sạ)..

Rễ và mầm dài hơn chiều dài của hạt lúa

7/ Xử lý hạt trước khi tiến hành gieo sạ

7/1/ Chọn thuốc để xử lý

Thường sử dụng một số thuốc xử lý để phòng ngừa rầy nâu, bọ trĩ trong vòng 20 ngày sau sạ.

Thuốc REGENT 800WG

Qui cách: Gói 0.8gr, 1/6gr

Tác dụng: Thuốc diệt sâu cuốn lá, sâu đục thân, rầy nâu, bọ trĩ, xít hôi hại lúa.

Liều lượng: Pha 1 gói 0.8gr với 4 lít nước, xịt lên 100 kilogam lúa giống đã nảy mầm và trộn đều.

Thuốc REGENT 800WG

Thuốc REGENT 0.3G

Qui cách: Chai 50 mililít, 100 mililít

Tác dụng: Thuốc diệt sâu đục thân, rầy nâu, bọ trĩ.

Liều lượng: Pha chai 50 mililít với 4 lít nước, xịt lên 100 kilogam lúa giống đã nảy mầm và trộn đều.

Thuốc REGENT 0.3G

Thuốc ACTARA 25 WG

Qui cách: Gói 1 gr, 2 gr

Tác dụng: Thuốc diệt rầy nâu, bọ trĩ.

Liều lượng: Pha gói 1 gr với 4 lít nước, xịt lên 100 kilogam lúa giống đã nảy mầm và trộn đều.

7/2/ Xử lý hạt giống

Pha thuốc vào bình phun hay doa tưới nước, tưới đều thuốc lên lúa. tiếp đến trộn đều.

Chú ý:

– Xử lý trước khi tiến hành gieo (sạ) hay khi hạt giống mới nhú mầm, xử lý xong lại

ủ tiếp cho đến lúc gieo (sạ).

– Khi xử lý thuốc nên mang gang tay và khẩu trang bảo hộ lao động.

Thuốc ACTARA 25 WG