Cây sanh

Thuộc họ Morace

Nguồn gốc cây sanh: Là một trong các loại cây cảnh Bonsai được canh tác tương đối phổ biến trên toàn cầu, nhất là những khu vực ở Châu Á, nhất là những nước Đông Nam Á: Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan, Lào…

Đặc tính nhận dạng, miêu tả sơ bộ về cây sanh

Sanh là loại cây thân gỗ, trong môi trường tự nhiên có thể đạt chiều cao 15 đến 20m. Cây sanh có thể phân cành cao, ở trên thân hoặc cành thường là hình những u bướu và những sống gờ do sự phát triển mạnh.

Cây sanh cổ thụ ở xóm Kẻ Mui, xã Giai Xuân, Tân Kỳ (Nghệ An) được cho rằng cây sanh tự nhiên đẹp nhất Việt Nam

Rễ cây sanh: Rễ cây nằm phía dưới đất và tạo thành từ cành lớn hoặc thân. Rễ này thường tạo thành nhiều trong thời điểm mùa mưa, ẩm. Thân và cành dẻo dễ uốn, tạo thế đẹp.

Bộ rễ của cây sanh, phần nằm phía phía trên mặt đất

Lá cây sanh: Lá dầy và phân bổ trên cành với mật độ cao sinh ra phần tán lá rậm rạp, chi chít.

Lá và quả sanh

Quả sanh: Quả khi chín có màu vàng trong có hạt và có thể mọc mầm sinh ra cây giống theo lối sinh sản hữu tính. Ngoài cách thức sinh sản này thì cách thức nhân giống đa phần của sanh là nhân bằng con đường vô tính từ những cành, rễ.

Sinh học và sinh thái học cây sanh

– Cây sanh phát triển và sinh trưởng tốt ở vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm (nóng và mưa nhiều), sanh thường tạo thành những trồi lá mạnh vào mùa mưa. Đòi hỏi nước cao để phát triển và sinh trưởng, có thể chịu ngập úng ở thời gian dài. Khi khô hạn hoặc thiếu hụt nước cây sinh trưởng chậm, tạo thành những lá vẩy bao vây lấy điểm sinh trưởng ngọn cành hay thân và trên thân thường xuất hiên một số điểm lồi trắng.

– Cây sanh phù hợp ở trên nhiều loại đất và có thể bám trên đá để sống miễn là có nước cho sinh trưởng của cây. Chúng cũng được canh tác trong hoàn cảnh chiếu sáng cực kỳ khác nhau nhưng phù hợp nhất là trong hoàn cảnh chiếu sáng tán xạ.

Nhân giống cây sanh

Cây sanh là cây có thể nhân giống theo cách thức hữu tính (từ hạt) hoặc cách thức vô tính (từ cành triết).

Tuy vậy, việc cây sanh được nhân giống trồng bằng hạt dễ mọc nhưng cực kỳ dễ chết. Chỉ cần để vòi phun hơi lớn, tưới đẫm; phun chứa thuốc tăng trưởng hay hóa chất; để ốc bươu, cóc vàng “lội” qua hay để cây dưới tán vườn là có thể triệt tiêu tất cả công lao của người trồng sanh, bởi cây sanh trồng bằng hạt cực kỳ mẫn cảm với ảnh hưởng của môi trường.

Cách trồng cây sanh cảnh

Cây giống đem trồng ra luống đất hoặc chậu phải có bộ rễ tốt và kích cỡ ổn định để nhanh tạo được giáng, thế đòi hỏi. Đất trồng nên chọn những đất tốt, giầu mùn và có thành phần cơ giới trung bình hay hơi nặng, hạn chế trồng trên đất sét, gan gà vì như vậy cây sinh trưởng chậm cho dù vẫn ra lá, cành. Trong trường hợp đất sấu hoặc đất quá nặng cần bón lót thêm phân truồng làm đất trước khi có thể trồng,.

Sau khi tiến hành trồng phải triển khai chăm sóc liên tục như: cắt bỏ những nhánh vô ích, bấm ngọn nhất là tưới dưỡng ẩm cho đất để duy trì sinh trưởng sự phát triển của cây và khiến cho thân cây chóng lớn.

Cây sanh tại Việt Nam

Tại Việt Nam, cây sanh là cây cảnh được canh tác phổ biến vì được đông đảo người yêu thích và dễ để trồng. Nhiều đề tài để cải tiến và trồng cây trong các môi trường khác nhau được ứng dụng như “chăm bón cây sanh trong môi trường nuôi trồng là đất cát”…

Năm 2013, cực kỳ nhiều nông dân và doanh nghiệp ở các địa phương khác nhau đã đầu tư trồng và chăm bón cây với quy mô lớn. Nhưng do cây sanh rớt giá bán và không có người mua nên doanh nghiệp và người dân phải chịu thua lỗ và nợ nần nhiều.

Địa danh Hàng Xanh hiện nay ở Tp hồ chí minh được đặt theo tên loài cây sanh/xanh do trước năm 1945 chỗ này trồng nhiều cây sanh. Thời ấy doc theo đường Bạch Đằng (quận Bình Thạnh) cũng trồng nhiều cây sanh, nên đường Bạch Đằng lúc đó còn được gọi bằng tên là đường Hàng Sanh.

Những giống sanh, nhận biết các loại cây sanh

Sanh có hàng trăm loại, và còn pha tạp lẫn vào nhau nên đến người chơi lâu năm vẫn gặp khó khăn khi phân biệt. Chúng tôi chỉ điểm sơ qua 1 vài loại mà người chơi thường quan tâm và nhận biết các loại sanh theo vùng, miền.

• Sanh Hải Hậu

Cây sanh Hải Hậu thường có bệ đẹp, thân già màu trắng, lá lớn hơn sanh Nam Điền, đây chính là sanh dễ tính và dễ làm cây, đặc trưng ở Hải Hậu có rất nhiều xã đã phát triển làng nghề cây cảnh lâu năm nên cây sanh tại đây cực kỳ đẹp. Ví như cây sanh cổ Ngũ Đại Đồng Đường (xã Hải Minh) là một trong các loại sanh Hải Hậu đã qua 7 thế hệ đời người nối tiếp nhau chăm sóc, đã đi dự thi 1000 năm Thăng Long.

Lá: lá hơi xoăn hoặc phẳng và có 3 loại lá: Lá lớn, lá trung, lá nhỏ, trong đó lá nhỏ (còn gọi là lá ớt) là sanh đẹp nhất và quý nhất trong dòng sanh Hải Hậu.

Thân, cành:  cực kỳ dẻo, dễ uốn. Khi cắt cành làm phôi, đem thân cây  phơi nắng vài hôm rồi ủ ẩm độ, nếu gặp mưa, chỗ cắt mọc nhánh chi chít như rau muống. Da sanh Hải Hậu màu xanh, khi về già chuyển màu đá, sần sùi như hóa thạch.

Rễ:  Mọc cực kỳ nhanh và cực kỳ nhiều. Riêng rễ gió,  nếu được chăm sóc tốt, rễ tơ bám đất chỉ sau 2 – 3 năm đã lớn bằng ngón tay cái. Sanh Hải Hậu đặc biệt có cực kỳ nhiều rễ gió mọc chảy xuống như mái tóc người con gái. Chỉ cần nhìn bộ rễ non tơ mọc chi chít, đầu rễ trắng xóa là  người xem biết ngay là trời mới mưa…

Cây sanh Hải Hậu

• Sanh Quê

Lại chia làm mấy loại nhỏ là sanh lá nhỏ, sanh lá lớn, loại lá xoăn và loại lá bóng. Một đặc tính của cây sanh quê là khi về già thân trắng như đổ vôi, cây già có trái, cây sanh quê so sánh với sanh Nam Điền rễ trên thân mọc nhiều hơn, ở trên thân thường sẽ có rất nhiều u biếu hơn.

Cây sanh quê

• Sanh Nam bộ

Gọi chung cho những giống sanh trong Nam, sanh Nam bộ lá nhỏ và thường mỏng hơn so sánh với sanh ngoài Bắc. Về màu da cũng khác so sánh với sanh quê, thường khi già sanh nam bộ sẽ có màu trắng và có đốm chấm cực kỳ đẹp.

Cây sanh Nam bộ

• Sanh Nam Điền

Nam điền cũng có rất nhiều loại, có loại lá soăn nhỏ và lá không soăn, màu lá xanh biếc. Màu lá sanh Nam Điền sẽ thay đổi qua tuổi tác, về già lá có màu như màu đồng. Giống Nam Điền phát triển chậm, lâu phá thế, một khi cây đã đẹp sẽ có tính ổn định cao.

Lá : lá nhỏ xoăn nhẹ, màu xanh biếc, khi già lá ngả màu hơn vàng gần giống màu đồng.

Thân, cành: dẻo, dễ uốn, dễ bó (khi còn nhỏ), dễ ghép, da màu xám trắng, khi già màu da sần sùi.

Rễ : ít hơn những giống sanh khác, vậy nên ký đá lâu.

Cây sanh Nam Điền

• Sanh lá móng (gốc gác vùng Hoài Đức, Đan Phượng – Hà Nội)

Cây sanh lá móng nếu sử dụng biện pháp chiết cành sẽ có bộ rễ rải đều. Cây già thân không nhẵn phẳng, méo mó, kì dị. Thời rất lâu rồi, cụ ông cụ bà thường gọi là sanh mũi hài, chính vì lá giống như chiếc hài. Khi lá non có màu xanh trắng ngà, lá già mép lá phẳng, đầu lá cong như mũi hài, nhỏ và đều tăm tắp. Nếu xét về lá thì có thể đây chính là có lá đẹp nhất.

Cây sanh lá móng