Cây bông vải

1/ Hệ thống rễ của cây bông vải

Bông vải có bộ rễ ăn sâu và phát triển tương đối mạnh. Rễ cọc có thể ăn sâu 2 – 3 m, rễ con dài 0,6 – 1m. Hệ thống rễ bông tập trung đa phần ở tầng đất trồng trọt 5 – 30 centimét. Thông thường thời gian đầu rễ sinh trưởng chậm, khi bước đầu ra nụ bộ rễ phát triển nhanh về chiều sâu cũng như chiều ngang. Sau khi Bông vải ra bông bộ rễ phát triển chậm dần rồi ngừng lại.

Bộ rễ Bông vải

Để cây Bông vải đạt năng suất cao thì cần phải tạo cơ hội cho bộ rễ Bông vải phát triển tốt, rễ cái lớn, rễ con nhiều, phân bổ đều và ăn sâu.

Rễ lớn, có rất nhiều rễ con

Những nhân tố đất đai, ẩm độ, nhiệt độ, dưỡng chất gây ảnh hưởng rất rộng lớn

đến sự sinh trưởng của bộ rễ.

2/ Thân, cành và dạng hình của cây Bông vải

2/1/ Thân cây Bông vải

Thân chính thường cao 0,7 – 1,5m, có màu xanh, khi già có màu tím. Ở trên thân thường có lông (riêng Bông Hải đảo thân nhẵn, không có lông). Số lóng trên thân khoảng từ 20 – 30 lóng, tuỳ theo giống, kỹ thuật chăm sóc và điều kiện ngoại cảnh.

Trong hoàn cảnh nhiệt độ thấp, đất thiếu hụt nước thì lóng ngắn, thân thấp; còn gieo dày, tỉa muộn, cây bông thiếu hụt ánh sáng thì lóng vươn dài.

Giữa chiều cao cây và năng suất không có tương quan cùng chiều.

Cây bông vải có gốc lớn, ngọn nhỏ thì ít bị đổ ngã.

Nếu thân có màu tím sớm thì cây chín sớm, nếu có màu xanh bền thì cây chín muộn.

Thân cây Bông vải

2/2/ Cành cây bông vải

Cành Bông vải phát triển từ các mầm ở nách lá. Thường mỗi nách lá thân chính có 2 loại mầm:

+ Mầm chính ở giữa nách lá phát triển thành cành lá (cành đực). Cành lá thường phát sinh từ các nách lá gần gốc (lá thứ 3,4 trở đi). Số lượng cành lá thường biến động từ 1 – 10 cành tuỳ theo giống. Cành lá không trực tiếp ra quả mà chỉ ra quả trên cành cấp II.

Cành đực

+ Mầm phụ ở bên cạnh (mầm bên) phát triển thành cành quả. Cành quả thường phát triển từ nách lá thật thứ 5, 6 trở đi và thường có từ 15 – 20 cành quả tuỳ thuộc vào giống, trong điều kiện ngoại cảnh và cách trồng trọt. Khoảng 60% năng suất của cây là từ 2 mắt đầu của 10 cành quả giai đoạn đầu trên thân chính, vì vậy cần bảo vệ số mắt và số cành quả này.

Cành quả

Căn cứ độ dài và số lóng mà chia nhỏ ra một số loại cành:

– Cành quả hữu hạn: cành quả chỉ có 1 lóng, có 2 – 4 quả thường mọc thành chùm.

– Cành quả vô hạn: cành quả thường có rất nhiều lóng.

Bên cạnh đó khi cây Bông vải phát triển mạnh thì ở bên cành quả xuất hiện một cành gọi là cành nách lá, cần được tỉa bỏ kịp lúc để ngăn ngừa sự cạnh tranh về dinh dưỡng.

2/3/ Dạng hình cây Bông vải

Tuỳ theo thân Bông vải cao hay thấp, cành lá nhiều hay ít, cành quả dài hay ngắn mà chia nhỏ ra nhiều dạng hình sau:

+ Hình ống: cành ở phía trên và dưới dài gần bằng nhau.

+ Hình tháp: cành ở phía dưới dài, lên phía trên cành ngắn dần.

+ Hình bụi: thân chính thấp, cành lá nhiều và cao gần bằng thân.

Trong sản xuất nên chọn dạng hình gọn gàng, thân không quá cao, cành không quá dài để ruộng Bông vải được thoáng đãng và đầy đủ ánh sáng. Cách hoàn hảo nhất là nên chọn dạng hình ống, hình tháp thì cây Bông vải vững và thoáng; dạng hình ống thì dễ để trồng dầy.

3/ Lá cây Bông vải

+ Lá mầm (lá sò, lá tử diệp):

Lá mầm của loài Bông Luồi rộng, dầy, xanh đậm và có điểm đỏ ở chỗ tiếp giáp với cuống.

Lá mầm của loài Bông Cỏ nhỏ, mỏng xanh nhạt và không có điểm đỏ. Lá mầm khi vừa mới lên khỏi mặt đất có màu vàng, tiếp đến chuyển sang màu xanh.

Lá mầm cây Bông vải

Lá mầm chứa đựng nhiều dưỡng chất, đồng thời còn làm nhiệm vụ quang hợp. Do đó chức năng của lá mầm cực kì quan trọng khi cây chưa có lá thật và bộ rễ chưa phát triển, cần phải có giải pháp chăm sóc và bảo vệ cho lá mầm không bị rụng sớm như gieo đúng vụ (tránh gieo khi trời lạnh ), bón đủ phân, ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại.

+ Lá thật: Thời gian ra lá thật sớm hay muộn dựa vào giống, thời vụ và điều kiện canh tác thường sau khi cây Bông vải mọc 10 ngày thì xuất hiện lá thật giai đoạn đầu. Các lá thật giai đoạn đầu có hình trái tim, thường lá thật thứ 5,6 trở đi mới có khía (chia thùy), với các giống chín muộn thường chậm ra lá khía. Nếu lá khía sâu 1/2 phiến lá gọi là khía chân vịt, khía sâu 2/3 phiến lá gọi là khía chân gà. Lá Bông vải khía chân gà ít bị sâu cuốn lá gây bệnh.

Lá thật của cây Bông vải

Lá Bông vải có màu xanh, một vài ít có màu tím. Kinh nghiệm sản xuất cho biết dựa trên màu sắc của lá có thể biết được tình hình sinh trưởng của ruộng Bông vải, nếu “gần vàng, xa xanh” là phát triển sinh trưởng hài hòa, nếu đến gần mà thấy xanh thẫm là dấu hiệu Bông vải bị lốp, nếu ở cách xa mà thấy vàng là dấu hiệu thiếu dưỡng chất.

Trên lá Bông vải có rất nhiều lông, mật độ lông thưa hay dày dựa vào giống. Phía sau mặt lá trên gân chính có một tuyến dầu. Tuyến dầu tiết ra mật cuốn hút côn trùng. Phần tiếp giáp giữa cuống lá và phiến lá gọi là gối lá, nó có công dụng hỗ trợ cho lá Bông vải xoay chuyển theo hướng mặt trời từ sáng đến chiều.

Các giống Bông vải trên lá có lông nhiều có thể chịu đựng được bọ nhảy.

4/ Nụ và hoa cây bông vải

Búp hoa giai đoạn đầu xuất hiện cùng với cành quả thứ nhất, nụ có hình tháp tam giác cân, ba mặt giới hạn bằng 3 tai nụ khép kín. Khi hoa sắp nở thì tràng hoa vươn lên cực kỳ nhanh, thò ra khỏi tai nụ.

Nụ Bông vải

Hoa Bông vải thuộc loại hoa lưỡng tính, tự thụ phấn là chính yếu. Màu sắc hoa tùy vào từng giống, đối với giống Bông Luồi hoa có màu trắng sữa, Bông Cỏ và Bông Hải đảo hoa có màu vàng. Nhưng từ trưa và chiều thì chuyển sang màu hồng.

Hoa Bông vải lúc mới nở – Hoa Bông vải nở ngày hôm trước

Cây Bông vải nở hoa

Kết cấu của hoa Bông vải:

Tai hoa hình tam giác, mỗi hoa có 3 tai

Đài hoa do 5 lá đài hợp thành và bao lấy tràng hoa

Nhị đực có 60-90 nhị đực, mỗi nhị có một bao phấn, hạt phấn hình cầu có rất nhiều gai.

Bầu nhụy có 3-5 vách ngăn, trong từng vách ngăn có 7-11 noãn, những noãn sau này phát triển thành hạt Bông vải.

Hoa Bông vải

5/ Quả và hạt bông vải

Quả Bông vải: thuộc loại trái cây nang. Số lượng quả mỗi cây nhiều hay ít phụ thuộc rất rộng lớn vào giống và điều kiện canh tác. Bông luồi 1 cây có > 15 quả, trong hoàn cảnh trồng thưa, chăm sóc đặc biệt và để lưu niên có thể đạt 400 – 500 quả.

Mỗi quả Bông vải có từ 3 – 5 ngăn, mỗi ngăn có chứa 1 múi bông, mỗi múi gồm nhiều ánh bông, ánh bông gồm hạt và sợi bao bọc quanh.

Quả Bông vải chín

Kích cỡ và trọng lượng quả khác nhau tuỳ giống. Quả Bông Luồi > quả Bông Hải đảo > quả Bông Cỏ. Phân loại như sau:

+ Nếu P100 quả < 500 gam bông hạt là thuộc loại trái cây nhỏ.

+ Nếu P100 quả từ 500 – 700 gam bông hạt là thuộc loại trái cây trung bình.

+ Nếu P100 quả > 700 gam bông hạt là thuộc loại trái cây lớn.

+ P100 là: trọng lượng của 100 quả

Hạt Bông vải: hình bầu dục, nhọn một đầu, khi chín có màu đen, cực kỳ cứng.. Phần bên ngoài của vỏ hạt là xơ bông, có xơ ngắn và xơ dài.

Hạt Bông vải đã xử lý thuốc

Thành phần bên trong hạt bông gồm có: Protein 21,7%; Lipid 21,4%; tro 3,96%; N 3%.

Hạt Bông vải có tính ngủ nghỉ sau khi thu hoạch, vì vậy sau khi tiến hành thu hoạch xong hạt Bông vải phải được phơi khô và bảo quản trong hoàn cảnh phù hợp.

Trong cùng một loài, giống chín sớm hạt thông thường nhỏ hơn giống chín muộn. Ở trên cùng một cây thì quả gần gốc, gần thân chính có hạt nặng hơn quả xa gốc, xa thân chính.

6/ Xơ bông vải

Xơ bông có màu trắng, mịn, xơ dài từ 12 – 50 mm tuỳ theo loài và giống bông. Ở trên hạt Bông vải có 2 loại xơ: xơ dài và xơ ngắn, xơ ngắn là xơ còn lại sau khi cán bông hạt để lấy xơ dài, xơ ngắn người ta còn được gọi là lông áo vỏ hạt. Trong suốt quá trình tạo thành và phát triển xơ bông nếu gặp thời tiết không thuận lợi (độ ẩm và nhiệt độ) thì xơ bông ngắn, ít và không đồng đều.

Bông vải chín rộ