Phương pháp phân biệt sâm Ngọc Linh thật – giả

Sâm Ngọc Linh ngày nay có giá trị kinh tế cực kỳ cao nên những đầu nậu luôn tìm cách trà trộn, làm giả nhái Sâm Ngọc linh. Rất nhiều người đã tiền mất tật mang khi mua phải Sâm Ngọc Linh kém chất lượng…

Trao đổi với pv VTC News, Th.S Lê Thanh Sơn, cán bộ Khoa Thực vật và Tài nguyên cây thuốc, Viện Dược liệu (Bộ Y tế) cho thấy: Ngày nay có tới 4 – 5 loại sâm Ngọc Linh giả. Nếu NTD không cẩn trọng sẽ mua phải loại sâm “rởm” cực kỳ nguy hiểm, nhấm thử có thể gây phồng rộp miệng, khi ngâm rượu uống nguy cơ tác động rất nghiêm trọng tới thể trạng con người.

Th.S Lê Thanh Sơn cam kết: Ngày nay ở Việt Nam gần như không còn sâm Ngọc Linh mọc tự nhiên nữa. Hiện tại, nếu có sâm Ngọc Linh thì đa số là do các người dân địa phương hoặc một vài đơn vị như lâm trường Ngọc Linh, Công ty Dược và Vật tư Y tế Quảng Nam trồng… Tuy vậy, số lượng bán ra cũng cực kỳ ít và giá tương đối cao.

Một củ sâm Ngọc Linh thật (Ảnh: SK&ĐS).

Một vài loại sâm Ngọc Linh giả đang được rao bán trên mạng ngày nay.

Hiện 4 – 5 loại sâm Ngọc Linh giả được Th.S Lê Thanh Sơn và những đồng nghiệp tại Viện Dược liệu phát hiện gồm: Loại giả thứ nhất cũng là giả thượng hạng nhất (1A) là dùng một trong các loại sâm có ở biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc, cùng chi Panax (chi nhân sâm). Hiện tại, chưa thể định danh được loài này. Tuy vậy, qua xét nghiệm DNA ở Liên Xô, đây cực kỳ có thể là loài mới chưa từng công bố (ghi nhận) ở Việt Nam. DNA giống với sâm Ngọc Linh tới 97%.

“Nếu mua phải loại này NTD vẫn còn tương đối may mắn vì dù sao nó cũng chắc chắn không độc hại gì, hơn thế nữa loài này giống như “anh em”, tương đối sát nhau về di truyền với sâm Ngọc Linh”, Th.S Lê Thanh Sơn nhận định.

Loại sâm giả thứ 2 là sâm Vũ Diệp và Tam thất hoang. Tuy cùng chi nhân sâm nhưng so sánh với giá trị, công dụng bồi bổ cơ thể kém hơn so sánh với sâm Ngọc Linh và thậm chí cũng kém hơn so sánh với loại giả 1A đã nói ở phía trên.

Th.S Lê Thanh Sơn chia sẻ, chính bản thân ông đã từng cực kỳ xót xa khi chứng kiến cảnh từng đoàn khách du lịch mua sâm Vũ Diệp tại Kon Tum với giá 30 triệu đồng/ kilogam, trong khi, giá trị thực của chính nó chỉ khoảng 200.000 đồng/ kilogam.

Tam thất hoang là một trong các loại được dân buôn chọn lựa để “giả”, “nhái” sâm Ngọc Linh.

Bên cạnh đó, một vài hộ kinh doanh, buôn bán sâm Ngọc Linh vì lợi nhuận kinh tế đã dùng một vài loài thuộc họ Araceae (họ Ráy) để đánh lừa khách hàng, biến chúng thành loại sâm “giả” tồi tệ nhất, nguy hiểm nhất. Không ít người khi đi mua đã nhấm thử và sau một khoảng thời gian, tất cả môi, miệng bị phồng rộp. Các loài thuộc họ ráy này nếu ở phía trong trạng thái héo, người mua lại càng khó phân biệt bởi hình dạng phía bên ngoài hoàn toàn giống với sâm Ngọc Linh thật. “Nếu người dân mua phải loại này về ngâm rượu uống chưa biết sự gây hại của nó sẽ ra sao, nhưng chắc chắn nó không có công dụng về bồi bổ cơ thể” Th.S Lê Thanh Sơn cam kết.

Thêm nữa, một vài củ của các loài khác như củ Hoàng tinh loại nhỏ hoặc củ Bảy lá một hoa (củ rắn cắn) loại nhỏ… một vài loại củ có thân đốt giống sâm Ngọc Linh, theo Th.S Lê Thanh Sơn đều có khả năng làm “giả” được.

Củ sâm Ngọc Linh thật còn nguyên thân lá và củ ráy được “mông má” thành sâm Ngọc Linh rừng nhiều năm tuổi có giá trên 70 triệu đồng/ kilogam

Đặc tính của sâm Ngọc Linh

Sâm Ngọc Linh trồng nhìn tổng thể củ sâm mập mạp. Phải có rất nhiều rể bám chung quanh củ cái và một ít trên thân củ. Phải có củ cái rõ rệt (do Sâm trồng gieo bằng hạt nên có củ cái tiếp đến mới mọc tiếp. Những mắc trên thân củ Sâm thường so le nhau (hình đốt trúc), hằng năm chỉ mọc một thân và khi thân rụng trở nên đốt (mắc Sâm).

Sâm Ngọc Linh mọc tự nhiên mọc trong rừng sâu, có rất nhiều đốt hơn, ít rễ, cũng có củ cái rõ rệt nhưng thường nhỏ hơn củ cái của Sâm trồng (nếu củ cái bị gãy phải có dấu đứt gãy).

Đặc tính chung:

+ Sâm Ngọc Linh có những đốt so le nhau (hình đốt trúc), thỉnh thoảng cũng có các củ có những đốt thẳng hàng, không so le nhau nhiều nhưng những bước đốt phải cách nhau rõ rệt, không “đè” thường xuyên lên nhau như củ Tam Thất.

Sâm Ngọc Linh khi rửa sạch củ có màu vàng nâu hoặc màu xanh xám. Khi cắt lát củ Sâm, Sâm Ngọc Linh phía bên ngoài da màu vàng nâu thì phía bên trong thường là màu vàng và có lõi vàng hoặc pha màu tím nhạt. Sâm Ngọc Linh phía bên ngoài da màu xanh xám thường thì ruột phía bên trong có màu hơi tím, lõi cũng có màu tím.

+ Hương vị: Sâm Ngọc Linh khi nhai có vị đắng, tiếp đến trả lại vị ngọt thanh và có hương thơm đặt trưng của sâm.

Tam thất hoang là một trong các loại được dân buôn chọn lựa để “giả”, “nhái” sâm Ngọc Linh

Làm thế nào nhận biết sâm Ngọc Linh thật?

Giai đoạn đầu, người mua nên quan tâm là về hình dạng củ. Th.S Lê Thanh Sơn cho thấy: Trên thị trường ngày nay, để sâm Ngọc Linh có khối lượng lớn khoảng 1 – 2 lạng là cực khó, vì suốt từ khoảng các năm 1980, người dân đã săn lùng sâm chẳng khác gì đi tìm trầm, nguồn sâm đã cạn kiệt.

“Do đó, mua được 1 củ sâm 1 kilogam đó là một điều hoang tưởng”, Th.S Lê Thanh Sơn cam kết.

Bên cạnh đó, nếu là sâm Vũ Diệp hoặc Tam thất hoang thì củ thường không tròn mà có hình dạng hơi dẹt, khi nếm vị đắng thường ít và có cảm giác hơi ngứa ở đầu lưỡi.

Còn loại 1A chưa biết tên (đã nêu ở phía trên – pv), vị đắng mạnh hơn cả sâm Ngọc Linh, xộc hẳn vào trong họng, có khi, khách vừa nhấm vào miệng đã phải nhè ra ngay. Trái lại, sâm Ngọc Linh thật “tiền khổ, hậu khổ, hậu khổ khổ” tức là khi nếm có vị đắng, về sau cũng đắng nhưng vị đắng của chính nó dịu và thanh.

“Sâm Ngọc Linh tươi có mùi, vị cực khó tả, nếu ai đã 1 lần nếm thử thì không thể nào quên”, Th.S Lê Thanh Sơn nói.

1 phương pháp phân biệt bằng trực quan đó là dựa trên mầu của đất bám trên rễ sâm, độ dày (độ bì) của vỏ rễ củ.

Th.S Lê Thanh Sơn cho thấy: Vỏ ngoài của củ sâm Ngọc Linh bao giờ cũng mỏng và nhẵn, không xù xì, trong khi một số loại sâm giả thường cực kỳ dầy, sờ vào thấy bì bì, nhìn xa giống như màu da tê giác. Vì mọc tự nhiên trên đỉnh núi Ngọc Linh nên sâm Ngọc Linh luôn có mùi nồng nồng của đất mùn trên núi đá. Còn một số loại sâm giả mọc đa phần ở đất Feralit đỏ vàng hoặc nâu nên nếu khách mua quan sát, hoàn toàn có thể cạy được các loại đất này bám trên ngóc ngách của củ sâm.

Sự khác nhau giữa sâm ngọc linh và tam thất

Do củ Tam Thất mới nhìn cực kỳ giống Sâm Ngọc Linh tự nhiên và Sâm Ngọc Linh trồng bán tự nhiên, nên rất nhiều người bán bất hảo đã lợi dụng sự khó phân biệt này để trục lợi. Tuy vậy, nếu “dân trong nghề” nhìn củ Tam Thất sẽ biết ngay.

Vẫn có phương pháp để người mua nhận dạng được củ Tam Thất đó là: Những đốt Tam Thất nhìn cực kỳ nhặt, đều nhau, ít so le (cùng nằm phía trên một hàng của thân củ). Củ cái của Tam Thất thường nhỏ, thỉnh thoảng không có. Thân củ Tam Thất dẹp, thân củ Sâm Ngọc Linh tròn hơn.

Màu của củ Tam Thất vàng pha trắng hoặc xanh có phớt vàng. Khi chưa rửa sạch, để gần mũi, Sâm Ngọc Linh có hương thơm đặc thù của sâm, còn Tam Thất thì không.

Nếu mà Sâm Ngọc Linh có vị đắng, tiếp đến trả lại vị ngọt thanh và có hương thơm đặt trưng của sâm, thì khi nhai củ Tam Thất có vị đắng, cứng, giòn, không có hương thơm. Tam Thất khi cắt lát nhìn trắng phếu, thỉnh thoảng có pha một chút màu tím trong lõi.