Bọ xít đen hại lúa và kỹ thuật phòng trị

Lúa ở chỗ chúng tôi đôi khi lại bị một trong các loại bọ xít nhỏ cỡ như móng tay, màu đen hoặc nâu đen, mỗi khi động đến chúng xì ra mùi hôi, chúng đeo bám ở phần gốc của cây lúa ăn hại khiến cho cây lúa bị vàng, nếu nặng có khả năng làm cho cả cây lúa bị khô cháy. Xin cho thấy rõ về con bọ xít này và có cách nào để phòng trị chúng?

Đoàn Văn Tiến (Thủ Thừa, Long An)

Trả lời của kỹ sư Nguyễn Danh Vàn về bọ xít đen hại lúa và kỹ thuật phòng trị

Qua miêu tả của những bạn phối hợp với tình hình hiện thực của sâu hại gây bệnh lúa trên ruộng đồng ở những tỉnh phía Nam trong những năm gần đây, chúng tôi tin rằng con bọ xít hại lúa chỗ những bạn là con bọ xít đen (Scotinophora sp.), chúng thuộc họ bọ xít (Pentatomidae), bộ cánh nửa (Hemiptera). Trước đây ở những tỉnh phía Nam loài bọ xít này chỉ thường xuất hiện không tập trung và gây bệnh không đáng kể lắm, nhưng vài năm trtại đây chúng thường xuất hiện và gây bệnh nhiều hơn ở một vài tỉnh thuộc ĐBSCL, ở trên những giống lúa mùa cũng như những giống lúa ngắn ngày. Theo ghi nhận của một vài cán bộ kỹ thuật tại đây thì các giống nào không kháng được rầy nâu thường là các giống bị bọ xít gây bệnh nhiều hơn.

Con đã phát triển hoàn chỉnh của chúng dài khoảng 8-10 milimét, rộng khoảng 5-6mm có màu đen hoặc nâu đen (ảnh 10), nếu bị khua động chúng sẽ tiết ra mùi hôi để tự vệ. Vào ban ngày chui rúc ẩn náu dưới gốc lúa, nếu ruộng khô chúng chui rúc xuống những lỗ nẻ hoặc nấp trong rễ lúa. Chúng có thể lặn sâu trong nước ruộng để lẩn trốn nhờ những bọt không khí bám quanh lớp da không thấm nước. Chúng cực kỳ thích ánh sáng đèn nên thường vào đèn nhiều trong các đêm trăng sáng, ở các ruộng vừa gặt do không có chỗ trú ẩn chúng cũng bay vào đèn cực kỳ nhiều.

Mỗi con cái có khả năng đẻ vài trăm trứng (trung bình khoảng 200), trứng được đẻ thành từng ổ trên những bẹ lá, phiến lá (bao gồm cả lá đã khô) gần mặt nước ruộng, mỗi ổ khoảng 15-20 quả, được xếp thành 2-4 hàng (thường là 3-4 hàng). Nếu bị ngâm trong nước khoảng 1 ngày là trứng có khả năng bị ung. Trứng có hình trụ (giống như cái trống). Màu hồng hơi xanh. Thời kỳ trứng nối dài 4-5 ngày.

Ấu trùng có hình bầu dục, lúc mới nở kích cỡ khoảng 1-2 milimét, màu nâu đỏ, bò chậm chạp, chưa có cánh. Khi lớn có màu tro nâu. Thông thường thời gian ấu trùng nối dài khoảng một tháng.

Cả con đã phát triển hoàn chỉnh và con ấu trùng thường bu bám ở phần gốc của cây lúa gần sát mặt đất (hoặc mặt nước) để chích hút nhựa của cây lúa, giữ lại các đốm màu vàng, từ từ khiến cho cây lúa bị vàng lá chân, nếu bị hại nhẹ cây lúa chỉ phát triển và sinh trưởng kém, nhưng nếu bị hại nặng cây lúa có khả năng bị khô héo, chết từng khóm, từng chòm giống như bị cháy rầy. Nếu hại ở giai đoạn trỗ thì bông lúa dễ bị lép, hoặc bạc trắng, làm tổn thất cực kỳ nhiều cho năng suất.

Để ngăn ngừa, diệt trừ loài bọ xít này, những bạn phải triển khai phối hợp một vài giải pháp sau

–  Cuối mỗi vụ lúa hoặc trước khi xuống giống vụ sau cần vệ sinh ruộng đồng sạch sẽ, diệt trừ hết lúa chét, cỏ dại (nhất là cỏ mồm, cỏ bắc, cỏ đuôi chồn… là các kí chủ phụ của bọ xít), đốt hết gốc rạ vụ trước đó… để diệt trừ bọ xít, không cho chúng lây lan cho vụ sau.

–  Gieo sạ với mật độ vừa đủ, điều khiển phân bón để ngăn ngừa chồi vô hiệu, diệt trừ cỏ dại sạch sẽ để ruộng lúa luôn thoáng đãng, hạ bớt điều kiện thuận lợi cho bọ xít phát sinh, phát triển.

Do bọ xít thường dồn vào một chỗ bên dưới gốc của cây lúa, khó phát hiện. Do đó khi nhìn thấy bọ xít đen vào đèn chiếu, hoặc chớm thấy lá bị vàng ngọn hoặc lá chân bị rủ thì những bạn phải kiểm tra bọ xít kịp lúc. Khi phát hiện bọ xít, nếu ruộng chủ động nước thì những bạn có thể bơm nước cao khoảng 15-20 centimét, giữ khoảng 2 ngày để ổ trứng bị ngập, ung thối không nở được. Tiếp đến rút cạn bớt nước (chỉ để còn khoảng vài vm) rồi rải thuốc hột như Padan 4G; Basudin 10G; Regent 0,2 hoặc 0,3G, Furadan 3G; Vicarp 4H; Diaphos 10G; Patox 4G… cũng có thể xịt xịt một trong các loại thuốc như: Hoppecin 50EC; Vibasa 50ND; Admire 50EC; Bi 58-40EC; Confidor 100SL… nhớ xịt trực tiếp xuống gốc lúa, nơi bọ xít đang bu bám và gây bệnh.