Cây chanh

1/ Cây chanh ta

1/1/ Miêu tả sơ bộ cây chanh ta

Chanh ta là một loài cây bụi, cao khoảng 5 mét (16 feet) với rất nhiều nbsp;gai. Các giống chanh lùn thì phổ biến hơn đối với các nhà vườn; nó có thể được canh tác trong nhà kính vì không có khả năng chịu được thời tiết giá rét. Thân cây hiếm khi mọc thẳng mà tỏa nhiều nhánh từ nơi gần gốc.

Lá hình trứng, dài 2,5 – 9  centimét (1-3,5 inch), nhìn giống lá cam (cái tên khoa học aurantifolia nhằm ám chỉ lá của cây này giống lá cam – C. aurantium).

Lá chanh ta

Hoa chanh có đường kính 2,5  centimét (1 inch), màu trắng ngả sang màu vàng, có gân màu tím nhạt. Cây đơm hoa kết trái cả năm nhưng ra quả nhiều nhất từ tháng Năm tới tháng Chín.

Hoa chanh ta

Trái chín sau từ 5 tới 6 tháng khi hoa nở. Quả chanh ta có hình cầu, đường kính từ 2,5  centimét – 5  centimét (1 – 2 inch), khi chín có màu vàng rực cực kỳ đẹp (nhưng thường hay được khai thác khi quả còn xanh). Quả chanh ta có kích cỡ nhỏ hơn, nhiều hạt hơn, hàm lượng axít cao hơn, hương vị nồng hơn và vỏ mỏng hơn so sánh với loại chanh không hạt (Citrus x latifolia).

Quả chanh ta

Chanh ta được ưa thích vì hương vị đặc thù của chính nó so sánh với một số loại chanh khác – cụ thể là vị chua và đắng nồng hơn – và thường hay được sử dụng làm mứt thượng hạng.

1/2/ Lịch sử, nguồn gốc cây chanh ta

Một vài tên khác của chanh ta được dịch từ tiếng Anh là Chanh Mêhicô, Chanh lá vàng, Chanh Tây Ấn, Chanh Bartender, Chanh Oman, Chanh Tahiti hay Chanh đảo (lấy tên từ Chuỗi đảo Florida).

Chanh ta có xuất xứ từ Đông Nam Á, tiếp đến lây lan qua Trung Đông, tới Bắc Phi rồi tới Sicilia, Andalusia, rồi theo chân các người Tây Ban Nha khám phá Tân thế giới đến khu vực Tây Ấn Độ, kể cả nbsp;chuỗi đảo Florida. Từ vùng biển Caribê, giống chanh này lan tới những vùng nbsp;nhiệt đới và cận nhiệt đới ở Bắc Mỹ, bao gồm México, Florida và tiếp đến là California.

Sau khi Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ được ký kết, nhiều giống chanh ta ở thị trường Hoa Kỳ đã được canh tác tại Trung Mỹ và México. Chúng cũng được canh tác tại Texas và California.

1/3/ Những giống chanh phổ biến ở Việt Nam

• Chanh giấy

– Tên thường hay gọi: Chanh giấy

– Tên khoa học:: Citrus aurantifolia

– Tên gọi tiếng anh:“giấy” lime

Cây có rất nhiều gai, tán hình oval, cành phân bổ đều, lá dày đặc, được ưa thích vì vỏ mỏng (1 – 1,2 mm), nhiều nước, múi xanh nhạt, có vị thơm, quả thường có hình cầu, đường kính từ 3,5 – 4,0 centimét, quả nặng bình quân 40 gram, có khoảng 4 – 6 hạt. Chanh giấy được canh tác thuần hay trồng xen với mít, cam, bưởi…

Hoa thuộc loại hoa đủ, mọc thành chùm.

Vỏ của quả có màu xanh khi còn non và chuyển sang màu vàng xanh khi chín, con tép màu xanh bóng, nước quả tương đối, hương vị thơm, chua và có rất nhiều hạt.

Chanh giấy được canh tác nhiều khu vực đất phù sa ngọt ven sông.

Chanh giấy

• Chanh tàu (Chanh núm)

-Tên thường hay gọi: Chanh Tàu bông tím hay chanh Núm

-Tên gọi tiếng anh: Citrus limonia

-Tên gọi tiếng anh: “Tàu” lemon

Cây ít gai, tán dày đặc, trái hình cầu, lớn, vỏ màu xanh đậm và hơi sần hơn chanh chùm, con tép màu vàng nhạt, trái lớn, nhiều nước.

Quả tròn, đầu quả thường có núm ngắn. Kích cỡ từ 4,0 – 4,8 centimét, quả nặng từ 45

– 50 gram. Vỏ dầy hơn chanh giấy từ 1,5 – 1,8 milimét. Múi màu xanh vàng, nhiều nước, khoảng 5 – 7 hạt.

Được ghi nhận có 2 giống chanh tàu bông tím đậm và chanh tàu bông tím lợt

Chanh núm

Hoa chanh tàu

• Chanh không hạt (nhập từ Mỹ).

– Tên thường hay gọi: Chanh không hạt

– Tên Khoa học: Citrus latifolia

– Tên gọi tiếng anh: “Seedless” lime Đây chính là giống nhập nội

+ Quả xanh bóng, vỏ trái mỏng, không hạt, cực kỳ thơm, nhiều nước, kích cỡ trái đồng đều. Khi cây đã phát triển hoàn chỉnh, gai sẽ bị thoái hoá nên dễ dàng chăm sóc và thu hoạch.

+ Trọng lượng trái trung bình 70 – 100 gram, 10 – 15 quả/ kilogam.

+ Thu hoạch sau 1 năm trồng, có thể tiến hành thu hoạch trái vụ.

+ Khai thác kinh doanh trên 10 năm.

+ Lá lớn, gai nhỏ, tược dài, cho quả chùm cho năng suất cao.

+ Phù hợp với khoảng cách từ 3,5-4m/cây.

+ Năng suất đạt tương đối cao, năm thứ 4 là 50- 60 tấn/ hecta, nếu được chăm sóc tốt có thể đạt trên 90 tấn/ hecta.

Chanh không hạt

• Chanh thơm Indo

Là giống chanh được nhập nội từ Indonexia. Quả tròn đẹp, vỏ xanh đậm, vị chua, nhiều nước, cực kỳ thơm. Trọng lượng quả trung bình 10 – 20 gram, 50 -100 quả/ kilogam. Thu hoạch sau trồng 12 tháng. Khai thác kinh doanh 10 năm.

Chanh thơm Indo

2/ Cây chanh tây

2/1/ Miêu tả sơ bộ về cây chanh tây

Chanh tây hay chanh vàng, là tên gọi thông thường của loài có danh pháp hai phần Citrus limon. Loài này được (Carl von Linné) Nicolaas Laurens Burman cùng những cộng sự mô tả khoa học giai đoạn đầu năm 1768/

Đây chính là một loài cây thông thường xanh bản địa của châu Á, và là nbsp;quả màu vàng có hình bầu dục. Nước ép, múi và vỏ, nhất là hương thơm của chính nó được sử dụng làm thực phẩm. Nước chanh chiếm khoảng 5% đến 6% axít citric, khiến cho chanh có vị chua. Vị chua đặc thù của chanh làm nó là một thành phần rất quan trọng trong thực phẩm.

Về mặt thực vật học, đây chính là một loài lai giữa C. medica và C. aurantium. Cho dù những tác giả khác tin rằng chanh tây là kết quả lai giữa Citrus medica và Citrus aurantifolia.

2/2/ Lịch sử nguồn gốc cây chanh tây

Nguồn gốc cây chanh vẫn là điều bí ẩn, cho dù cây chanh phát triển giai đoạn đầu ở nam Ấn Độ, bắc Myanma, và Trung Quốc. Một nghiên cứu nguồn gốc gen của chanh tây chỉ ra rằng nó là một loài lai giữa Citrus × aurantium và Citrus limonimedica.

Chanh tây du nhập vào châu Âu ở gần nam bộ nbsp;Ý vào khoảng thế kỷ một trong thời La Mã cổ đại. Tuy vậy, nó không được canh tác rộng rãi. Tiếp đến, nó được du nhập vào Ba Tư và tiếp sau là Iraq và Ai Cập khoảng năm 700. Loài chanh này được ghi nhận trong văn liệu giai đoạn đầu vào thế kỷ 10 trong một bài luận về nông nghiệp, và được sử dụng làm cây cảnh trong những khu vườn hồi giáo. Nó được phân phối rộng rãi toàn thế giới Ả Rập và vùng Địa Trung Hải vào khoảng năm 1000 và 1150.

Việc canh tác ổn định ở châu Âu đã bắt đầu ở Genoa vào giữ thế kỷ 15/ Tiếp đến, nó được du nhập vào châu Mỹ vào năm 1493 khi Christopher Columbuýt nbsp;mang hạt chanh đến Hispaniola trên chuyến hành trình của ông. Người Tây Ban Nha chinh phục Tân Thế giới đã giúp lây lan hạt chanh. Nó được dùng đa phần để làm cây cảnh và cho y học. Trong thế kỷ 18 và 19, chanh được canh tác tăng mạnh ở Florida và California.

3/ Giá trị dinh dưỡng và công dụng của chanh

Giá trị dưỡng chất trong mỗi 100g nước chanh: Năng lượng: 126 kJ (30 kcal): Cacbohydrat: 11g, Đường: 1/7g, Chất xơ thực phẩm: 3g, Chất béo: 0.2g, Chất đạm: 0.7g, Vitamin C: 29mg (35%)…

Trong đó có cực kỳ nhiều chất có công dụng cực kỳ tốt cho cơ thể như vitamin C, calcium, sắt, magie, kali, chất xơ,… Thậm chí chanh có chứa lượng kali dồi dào hơn táo hay nho cực kỳ nhiều, hạ cân hiệu quả, hạ viêm loét, đẩy mạnh năng lượng cơ thể, hạ lượng cafein, chống virus hiệu quả (tăng sức đề kháng của cơ thể)…

Admin tổng hợp từ Wikipedia, Giáo trình nghề trồng cây có múi – Bộ NN&PT NT, suckhoedoisong.vn