Tiêm hạch lúa

Là 1 trong số bệnh lúa tương đối nguy hiểm ở nước ta và cũng là bệnh phổ biến ở nhiều nước trồng lúa nước  trên toàn cầu. Ở Ấn Độ, bệnh tiêm hạch có khi gây chết đến 70 – 80% mạ. Ở Miền nam, theo Roger, bệnh thông thường phá hại rất nghiêm trọng ở những tỉnh Bạc Liêu, Cần Thơ, Sóc Trăng. Ở bắc bộ nước ta, từ năm 1954 tới nay năm nào bệnh cũng xuất hiện, gây nên nhiều thiệt hại.

1/ Dấu hiệu tạo bệnh tiêm hạch lúa (Sclerotium oryzae Catt.)

– Thay đổi dựa theo điều kiện ngoại cảnh. Trước tiên là vết bệnh phát triển ở phần bẹ dưới thấp rồi lan ra dần. Vết bệnh giai đoạn đầu là các chấm nâu, dần chuyển thành nâu đậm, rồi sau đen hẳn.

– Lúc mới tạo thành vết bệnh hình tròn sau tạo thành bầu dục và phát triển dài ra, ăn sâu vào trong phá hại nhu mô bẹ và ống ra khiến cho bộ phận bị thối nhũn.

– Cây lúa bị tiêm hạch lá vàng úa, khô chết. Khi cây bị nhẹ cây lúa có thể trỗ nhưng hạt lép nhiều. Vào cuối giai đoạn sinh trưởng, hạch nấm thường tạo thành ở mặt trong ống rạ gần mặt nước, ống rạ bị nhiễm bệnh thông thường phân giải thành chất nhầy, có mùi hôi. Khi ống dạ thối nhũn thì tất cả cây bị lụn xuống, ngay lúc này rễ cây lúa bị thối đen.

2/ Nguyên do tạo bệnh tiêm hạch lúa (Sclerotium oryzae Catt.)

– Tìm thấy bệnh tiêm hạch do nấm Selerotium Oryzae lần đầu vào năm 1876/

– Sợi nấm Sclerotium oryzae Catt. mảnh, không có màu, đa bào, nhiều nhánh, thường không tạo thành vòi hút. Sợi nấm già có màu vàng và thắt lại ở những ngăn ngang, thường tạo thành nhiều bào tử hậu hình tròn màu nâu đậm, vỏ dầy.

– Hạch nấm hình cầu hoặc bầu dục cực kỳ nhỏ, hạch non màu trắng chuyển sang màu vàng nâu, hạch màu đen bóng, trơn, kích cỡ trung bình của hạt hạch 384 micromet.

– Hạch nấm Sclerotium oryzae Catt. thường hay được tạo thành trong mô bẹ lá và phần thân cây phần trên sát mặt nước.

– Quả thể bầu của nấm Sclerotium oryzae Catt. có màu đen, hình cầu cổ ngắn, đường kính 202 – 481 micrromet. Túi chùy có ống nhỏ ngắn, kích cỡ 90 – 128x 14 micromet, có chứa từ 4 – 8 bào tử túi. Bào tử túi hình thoi hơi cong, có 3 ngăn ngang, màu nâu, những tế bào hai đầu màu nâu nhạt, có kích cỡ 3,8 – 5,3×7 – 8 micrromet.

– Hạch nấm Sclerotium oryzae Catt. mọc cực kỳ mạnh trên những môi trường pH 6,5 – 8/ Dung dịch lọc môi trường cấy nấm có công dụng kích thích sinh trưởng của lúa.

Chú ý: ( chúng ta có thể tìm hiểu thêm sâu hơn về đặc tính và sự tạo thành hạch nấm)

+ Sự tạo thành hạch nấm Sclerotium oryzae Catt. dựa vào điều kiện nhiệt độ rõ ràng, ở nhiệt độ 25 – 30 độ C hạch tạo thành nhiều nhất. Nói chung khả năng chịu nhiệt độ của hạch cực kỳ cao.

+ Hạch chống chịu trong môi trường khô dễ dàng và có khả năng sống từ 2 – 3 năm. Trong môi trường ngập nước ở nhiệt độ thấp, hạch sống lâu dài hơn ở nhiệt độ cao., ở 5 độ C hạch sống 3 năm, ở 20 độ C hạch sống được 2 năm, ở 35 độ C hạch sống được 4 tháng.

+ Dưới ảnh hưởng của ánh sáng mặt trời, hạch chỉ sống được 1 năm. Hạch nấm có khả năng bị một vài ảnh hưởng lý hóa học diệt trừ như rượu, Formol, axit axetic, NAOH 10%,…

3/ Đặc tính phát sinh tiến triển của bệnh tiêm hạch hại lúa (Sclerotium oryzae Catt.)

– Vị trí thâm nhập của nấm vào cây lúa dựa vào chế độ nước trong ruộng, nhưng nói chung bao giờ cũng trên sát mặt nước.

– Bệnh tiến triển mạnh trong môi trường ngập nước, nước tù và ở ruộng yếm khí. Nếu ruộng lúa được tháo cạn nước sau khi đẻ nhánh bệnh hạ so sánh với nước ngập.

– Bệnh có thể xuất hiện vào bất kể thời kỳ nào của lúa. Bệnh phá hại nặng từ thời kỳ lúa có đòng trở đi.

– Cây lúa bị sây sát, sinh trưởng yếu bệnh thông thường thâm nhập dễ dàng. Sự phát sinh phát triển bệnh dựa vào chế độ phân bón và mật độ. Nếu bón quá lượng đạm thì cây bị hại nặng; nếu cấy lúa quá dầy thiếu không khí và ánh sáng thì bệnh cũng nặng.

– Ở bắc bộ nước ta, ở trên những giống lúa mùa cũ ngắn ngày bệnh thông thường nhẹ hơn các giống lúa dài ngày nhất là lúa mùa muộn. Bên cạnh đó, các giống lúa cứng cây, số lá và dảnh vừa phải tạo bệnh thông thường nhẹ hơn các giống lúa cây mềm, rậm rạp. Nhưng trong những năm gần đây trên các giống lúa mới ngắn ngày, cứng cây bị bệnh ít phát sinh và gây thiệt hại, nhất là một số loại giống của Viện Lúa Quốc Tê.

– Ở vụ mùa, bệnh thông thường phát sinh mạnh từ tháng 9 – 10 dương lịch khi nhiệt độ trong không khí 27 – 30 độ C. Ở vụ xuân, bệnh phát sinh mạnh từ tháng 5/

4/ Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ bệnh tiêm hạch hại lúa (Sclerotium oryzae Catt.)

– Dọn dẹp sạch rơm rạ, gốc rạ bị nhiễm bệnh đem xử lý đốt, đừng nên đánh thành đống hoặc sử dụng để phủ đất nhiều loại cây trồng khác ngoài ruộng đồng.

– Chọn cây giống lúa giống kháng bệnh. Nhóm giống lúa Japonica có thể giống kháng bệnh cao hơn nhóm giống lúa Indica.

– Có thể dùng thuốc để diệt trừ ổ bệnh trung tâm khi bệnh chỉ thường xuất hiện ở 1 góc ruộng như: New Hinosan 30EC (1,2 l/ hecta ); Ravral 50 WP (0,1 – 0,2 %); Dithan M45 – 80WP (1,5 – 2 kilogam/ hecta ) phối hợp với thay đổi mức nước trong ruộng và vơ bỏ những lá già khô chết.