Quá trình tạo thành trầm hương

Sự tạo trầm trong tự nhiên của cây dó bầu là sự thay đổi của những phần tử gỗ do ảnh hưởng bệnh lý bởi vết nứt gãy, sự thâm nhập của những loài nấm… xẩy ra 1 cách tự nhiên năm này năm sau khác. Khi bị bệnh ở một vùng nào đó cây sẽ tích tụ nhựa đến đây để tự băng bó vết thương, xem như một khả năng tự đề kháng để chống lại bệnh nên sinh ra trầm kỳ.

Trong tự nhiên không phải bất cứ thân cây dó nào cũng có trầm – kỳ, chỉ có các cây bị hại mới có chứa trầm ở phần lõi thân. Ở phần này nếu để ý kỹ qua kính lúp ta thấy những tế bào gỗ thoái hóa, biến đổi về hình dạng mất mộc tố, có chứa một chất nhựa thơm (tinh dầu) trở thành các khối hình dáng không đồng đều, lồi lõm có rãnh dọc, trong trong màu sậm đó là kỳ nam. Xung quanh kỳ nam gỗ cũng biến chất ít nhiều đó là tóc. Khi đốt cháy tóc tỏa ra hương thơm (sử dụng làm nhang đốt).

Trầm kỳ thường xuất hiện ở các cây dó bị nhiễm bệnh sau thời gian từ 10 – 20 năm hoặc lâu dài hơn. Cây bị hại lá có màu vàng và nhỏ dần, thân cây có rất nhiều u bướu, xuất hiện các điểm nâu đỏ. Gỗ cây trở nên một chất bóng như đá sỏi có các nếp nhăn giống như cánh chim ưng, đó là các cây có trầm và kỳ.

2/ Kỹ thuật cấy tạo trầm.

Ngày nay nhu cầu trầm hương trên toàn cầu ngày càng nâng cao, trong khi đó lượng trầm tự nhiên gần như đã cạn kiệt do việc khai thác bừa bãi. Giống Aquilaria cho trầm kỳ được liệt kê trong sách đỏ của IUCN (The International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources) và một vài loài – trong đó có cây dó bầu – được xem có tiềm ẩn nguy cơ tuyệt chủng, cần phải được bảo tồn và hồi phục.
Sự tạo thành trầm hương tự nhiên trong thân gỗ cây dó bầu là một quá trình lâu dài phải mất một thời gian từ vài chục năm trở lên và không phải bất kể cây nào cũng cho trầm.

Ở Việt Nam, song song với việc nhân giống cây dó bầu để trồng (trong vườn hộ gia đình hoặc ở trang trại…) việc cấy tạo trầm cũng đã tìm thấy ở một vài địa phương như: Hà Tỉnh, Quảng Nam, Đồng Nai, Khánh Hoà, Phú Quốc, Bình Định…Nhưng đây chính là kỹ thuật làm có tính bộc phát theo kinh nghiệm lâu năm của mỗi người. Có nơi người ta sử dụng đinh hoặc mẫu sắt hình tam giác được cắt ra từ thùng phuy cũ đóng trực tiếp vào thân cây. Có nơi người ta sử dụng khoan điện khoan vào thân cây ở nhiều vị trí khác nhau, tiếp đến bơm hóa chất vào những lỗ đã khoan. Những hóa chất đó có thể là H2SO4 loãng, HCOOH, KMnO4, HCl,NaHSO3, FeCl3 hoặc FeSO4…

Trên toàn cầu, việc nghiên cứu cấy tạo trầm đã được những nhà khoa học theo đuổi hơn 40 năm qua và đã có các thành công đáng kể. Ở Mỹ, trường ĐH Ha-Vớt đã nghiên cứu thành công biện pháp cấy tạo trầm vào các năm 80 của thế kỷ 20. Đến năm 1994-1995 trường ĐH Kyolớn (Nhật), nghiên cứu thành công biện pháp cấy tạo trầm bằng men vi sinh và biện pháp này tiếp tục được GS Gishi Honda thử nghiệm tại Trung Quốc với tỉ lệ thành công trên 80%. Trong một vài năm trở lại đây, GS Gishi Honda (Nhật) và GS TS Trần Kim Qui (Việt Nam) đã áp dụng quy trình công nghệ sinh học này để gây tạo trầm trên thân gỗ của cây dó bầu tại Lâm Đồng – Việt Nam, kết quả bước đầu cho biết sau cấy men từ 6-12 tháng lượng trầm thu được trên một cây vào khoảng 700gr.

Tại Việt Nam, tổ chức Rừng Mưa Nhiệt Đới (The rainforest project -TRP ) – đây chính là một tổ chức phi chính phủ của Hà Lan, được sự tài trợ của liên minh Châu Âu – phối hợp với trường Đại Học Quốc Gia Thành phố hồ chí minh đã triển khai nghiên cứu những biện pháp cấy tạo trầm khác nhau trên cây dó bầu tại hai địa phương là An Giang và Kon Tum từ năm 1992 đến nay. Công trình nghiên cứu này đem lại nhiều kết quả cực kỳ khả quan, trong đó cho biết sự tạo thành trầm có thể xẩy ra trên các cây dó bầu 4-5 năm tuổi sau khi xử lý chất xúc tác từ 6 đến 17 tháng. Nhà khoa học Nguyễn Hồng Lam (Trung tâm nghiên cứu lâm đặc sản) đã nghiên cứu chế phẩm sinh học Lt và chế phẩm này cực kỳ có triển vọng trong việc ứng dụng vào hiện thực. Bên cạnh đó, một vài nhà khoa học ở Việt Nam, thuộc những tổ chức khác nhau, cũng đang tiếp tục nghiên cứu đề tài này.

Tuy vậy, cho đến bây giờ những thành quả nghiên cứu kể trên vẫn chưa được công bố rộng rải, có thể đây chính là vấn đề độc quyền về bí kíp nghề nghiệp và kỹ thuật của mỗi người.

Cơ sở lý luận của việc cấy tạo trầm

Trầm là tên gọi bao gồm tinh dầu và gỗ của cây dó bầu. Sự tạo trầm là tiến trình tích lũy tinh dầu ở một vài khu vực của mô gỗ phía bên trong thân cây dưới ảnh hưởng của nhân tố tự nhiên, theo cơ chế đặc biệt của cây. Quá trình này xẩy ra trong một thời gian dài đến hàng chục năm. Nói cách khác, hiện tượng tụ trầm là kết quả của tiến trình bệnh lý diễn ra trong mô gỗ của cây dó bầu.

Gỗ cây dó bầu có cấu trúc các tế bào Libe tập trung phía bên trong mạch gỗ và sẽ phản ứng với những nguyên nhân kích thích phía bên ngoài để hình thành hợp chất Sesquiteipones hình thành mùi đặc thù cho gỗ trầm. Để cấy tạo trầm, trước tiên phải tạo được vết thương đặc trưng trên tế bào Libe phía bên trong mạch gỗ. Việc làm này có thể sủ dụng nhiều giải pháp như vật lý, hóa học, sinh học…Với các ảnh hưởng vết thương bằng nguyên nhân thông thường không đem lại hiệu quả như ý mà phải có chất xúc tác và nguyên nhân sinh học kèm theo.

Những biện pháp cấy tạo trầm

Cho dù mỗi người có kỹ thuật làm riêng, không một ai giống ai nhưng nói chung việc cấy tạo trầm chỉ căn cứ vào 3 kỹ thuật cơ bản sau đây.

• Biện pháp vật lý (Gây vết thương cơ giới)

là biện pháp ảnh hưởng cơ giới vào thân cây dó – Biện pháp này chỉ là điều kiện cần cho quá trình tạo thành trầm của cây – qua vết thương những loài vi sinh vật sẽ dễ thâm nhập vào trong thân cây để ký sinh. Biện pháp này cực kỳ giản đơn, dễ thực thi nhưng xác suất thành công thấp.

• Biện pháp nbsp;hóa học (Xúc tác hóa chất)

Một vài hóa chất khi tiêm vào thân cây qua vết thương có công dụng kích thích tạo trầm. Như đã trình bày ở phía trên, đây chính là hóa chất gì vẫn còn là điều bí mật. Biện pháp này có hiệu quả cao, có thể tạo được đông đảo trầm trong thời gian cực kỳ ngắn. Tuy vậy biện pháp này có một vài điểm yếu là trong sản phẩm nếu còn lại những thành phần hóa chất độc hại như Cl, SO4, NO2 và, PO3…sẽ gây ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sản phẩm và không được người tiêu sử dụng ưa thích.

• Biện pháp sinh học (Men vi sinh)

Như chúng ta đã biết, khi cây dó bị nhiễm bệnh, tức là do nấm hoặc vi khuẩn ký sinh trong thân cây, cây có phản ứng đề kháng bằng phương pháp tiết ra nhựa để cô lập vết thương, ở trên cơ sở đó trầm được tạo thành. Biện pháp cấy tạo trầm bằng men vi sinh, thực chất chỉ là biện pháp tạo bệnh cho cây bằng một trong các loại nấm hoặc vi khuẩn nào đó đã được xác định. Ngày nay việc nghiên cứu biện pháp này đã có các kết quả cực kỳ khả quan với những điểm mạnh như tỷ lệ thành công cao và không giữ lại dư lượng độc hại trong sản phẩm.