Nhân giống và chọn cây giống cây hoa huệ

1/ Nhân giống

Nhân giống là một giải pháp kỹ thuật quan trọng nhằm sinh ra những giống tốt, đồng đều về chất lượng và sinh ra được số lượng lớn cây con để phục vụ công tác sản xuất. Trong sản xuất hoa, nhân giống đóng vai trò ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng hoa và hiệu quả kinh tế.

Mỗi loài hoa có các giải pháp nhân giống khác nhau, thích hợp với đặc thù thực vật học của cây. Đối với các loại cây hoa huệ có 2 hình thức nhân giống phổ biến: nhân giống bằng củ và nhân giống bằng cách nuôi cấy mô.

1/1/ Nhân giống bằng củ

Nhân giống bằng củ là giải pháp nhân giống vô tính, được dùng phổ biến để tạo giống hoa huệ. Giải pháp nhân giống này có các ưu và điểm yếu như sau:

– Điểm mạnh:

+ Giản đơn, dễ thực thi, người nông dân có thể tự ươm giống

tại nhà.

+ Cây nhanh ra bông, chất lượng hoa tốt.

+ Giữ được những đặc tính tốt của cây mẹ. – Điểm yếu:

+ Cây không đều, nên gây khó khăn trong suốt chu trình chăm sóc.

+ Hệ số nhân giống thấp, không sử dụng để ươm giống theo hướng công nghiệp được.

+ Củ cây con là nơi chứa đựng nhiều nguồn gây bệnh, nhất là nấm bệnh. Vậy nên, nhân giống bằng củ dễ bị lây lan bệnh, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng củ cây con và cây con.

Củ cây con hoa huệ

1/2/ Nhân giống bằng cách nuôi cấy mô

Đây chính là giải pháp nhân giống bằng phương pháp nuôi mô, tế bào trong môi trường dinh dưỡng nhân tạo, trong hoàn cảnh vô trùng và tái sinh chúng thành cây giống. Giải pháp nuôi cấy mô có các ưu điểm yếu như sau:

– Điểm mạnh:

+ Tạo được nguồn cây con sạch bệnh, có tiềm năng phát triển sinh trưởng và cho năng suất cao.

+ Cây giống đồng nhất về mặt di truyền, bảo tồn được cách tính trạng đã lựa chọn.

+ Hệ số nhân giống cao.

– Điểm yếu:

+ Yêu cầu trang thiết bị đắt tiền và kỹ thuật cao.

+ Giá cả cây con cao, khó ứng dụng

+ Cây con dễ bị bệnh hàng loạt.

Nhân giống nuôi cấy mô trên cây hoa huệ được thực thi qua những bước:

– Tiệt trùng mẫu cấy.

– Thời kỳ nuôi cấy khởi động

– Thời kỳ nhân nhanh

– Tạo cây hoàn chỉnh

– Chuyển cây ra ruộng ươm

Những điều kiện cấp thiết để thực thi giải pháp nhân giống nuôi cấy mô trên cây hoa huệ:

– Môi trường nuôi cấy là môi trường MS có bổ sung chất điều hòa sinh trưởng và than hoạt tính.

Bảng 1/ Thành phần môi trường dinh dưỡng MS (Murashige-Skoog,1962)

Hóa chất	Nồng độ (g/l dung dịch)
Dung dịch nitrate
NH4NO3 KNO3	165,0 190,0
Dung dịch sulfate
MgSO4.7H2O MnSO4.H2O ZnSO4.7H2O CuSO4.5H2O	37,0 1,69 0,86 0,0025
Dung dịch Halogen
CaCl2.2H2O KI CoCl2/6H2O	44,0 0,083 0,0025
Dung dịch PBMo
KH2PO4 H3BO3 Na2MoO4.2H2O	17,0 0,620 0,025
Dung dịch NaFeEDTA
FeSO4.7H2O Na2EDTA	2,784 3,724

– Nồi hấp tiệt trùng.

– Những vật dụng được dùng trong nuôi cấy: dao, kép, panh.

– Tủ cấy vô trùng.

– Nhiệt độ phòng nuôi 250C.

– Ẩm độ 70%.

Nhân giống nuôi cấy mô, tế bào trên cây hoa huệ được thực thi theo những bước:

– Tiệt trùng mẫu cấy

– Thời kỳ nhân nhanh

– Tạo cây hoàn chỉnh

– Chuyển cây ra ruộng ươm

a. Tiệt trùng mẫu cấy

Tiệt trùng mẫu cấy là giải pháp làm sạch mẫu, đưa mẫu vào môi trường vô trùng. Đây chính là thời kỳ quan trọng quan trọng, quyết định quá trình nuôi cấy mô thành công hay thất bại. Quá trình tiệt trùng mẫu cần bảo đảm tỉ lệ mẫu nhiễm thấp, tỉ lệ mẫu sống cao và mô nuôi cấy sinh trưởng tốt.

Đối với các loại cây hoa huệ, mẫu dùng là những mắt ngủ được lấy từ củ. Giải pháp tiệt trùng được triển khai như sau:

– Chọn mắt ngủ được lấy từ củ huệ làm mẫu cấy.

– Rửa củ bằng nước sạch để tiến hành loại bỏ đất cát bám vào củ.

– Ngâm củ trong nước xà bông nửa tiếng.

– Tiếp đến rửa lại dưới vòi nước chảy trong 5 phút.

– Cắt củ thành lát mỏng.

– Rửa lại củ bằng nước cất và đem vào buồng cấy tiệt trùng.

– Tiệt trùng mẫu cấy trong buồng cấy bằng nước cất vô trùng 3 lần rồi rửa lại bằng cồn 70% trong 15 – 20 giây.

– Tráng lại bằng nước cất vô trùng 1 lần nữa.

– Cho mẫu vào dung dịch HgCl2 0,1% trong 15 phút phối hợp với Ca(OCl)2 15% trong 20 phút.

– Rửa mẫu bằng nước cất rồi cấy mẫu vào môi trường MS có bổ sung

30 g/l saccaroza + 6,5 g/l agar+ 4mg/l BA +,25mg/l α-NAA30 g/l.

b. Thời kỳ nhân nhanh

Nhân nhanh là thời kỳ tạo được số lượng lớn chồi, từ đấy đạt số lượng cây con lớn trong khoảng thời gian ngắn. Thời kỳ này cần bảo đảm chồi sinh ra phải đồng nhất, khả năng sinh trưởng tốt.

Chồi hoa huệ trong môi trường nuôi cấy

Thời kỳ nhân nhanh được thực thi như sau:

– Chọn các chồi bất định có chiều cao khoảng 2 – 3 centimét.

– Cấy chồi vào môi trường nhân nhanh.

– Môi trường nhân nhanh là môi trường MS có bổ sung 30 g/l saccaroza + 6,5 g/l agar+ 2mg/l BA + 0,25mg/l α-NAA + 15 mililít /l nước dừa.

c. Tạo cây giống hoàn chỉnh

Mục đích của thời kỳ này là tạo bộ rễ khỏe, hoàn chỉnh cho cây. Tạo cây giống hoàn chỉnh bao gồm những bước:

– Chọn các chồi sau thời kỳ nhân nhanh có đạt chất lượng tốt nhất, có chiều cao từ 4 – 5 centimét.

– Cấy chồi vào môi trường ra rễ để tạo cây hoàn chỉnh

– Môi trường ra rễ là môi trường MS + 30 g/l saccaroza + 6,5 g/l agar+ 1mg/l α-NAA.

Cây giống hoàn chỉnh trong môi trường nuôi cấy

d. Chuyển cây ra ruộng ươm

Chuyển cây giống ra ruộng ươm là thời kỳ chuyển cây giống từ trạng thái sống dị dưỡng sang sống tự dưỡng. Để cây giống đạt tỉ lệ sống cao trong ruộng ươm cần bảo đảm những điều kiện ngoại cảnh (nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, giá thể) thích hợp.

Giải pháp chuyển cây ra ruộng ươm:

– Trước khi đem cây ra khỏi môi trường nuôi cấy cần huấn luyện cây giống bằng phương pháp đem bình cấy có cây hoàn chỉnh để môi trường phía bên ngoài từ 7 – 10 ngày.

– Sau thời gian huấn luyện, triển khai đưa cây ra khỏi bình cấy. Thao tác lấy cây ra khỏi bình cần thực thi nhẹ nhàng, cố gắng không khiến cây bị hư, dập.

– Rửa sạch agar.

– Nhúng cây giống vào dung dịch kích thích ra rễ (NAA và IBA).

– Trồng cây giống vào giá thể bao gồm đất, xơ dừa, trấu với tỉ lệ 1:1:1/

– Đặt những khay cây con ở nơi mát, có cường độ chiếu sáng thấp, nhiệt độ mát, độ ẩm cao.

2/ Chọn củ cây con, cây con

2/1/ Chọn củ cây con

a. Chọn củ cây con

Trước khi có thể trồng, cần chọn các củ đạt chuẩn để ruộng hoa đạt năng suất cao, đạt chất lượng tốt và tạo điều kiện thuận lợi trong suốt chu trình chăm sóc.

Tiêu chuẩn của củ cây con đem trồng bao gồm:

– Củ đồng đều về kích cỡ.

– Không bị sâu, bệnh.

– Còn nguyên vẹn, không dập nát.

b. Phân loại củ

Phân loại củ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc chăm sóc sau trồng và thu hoạch hoa. Dựa trên kích thước củ, phân loại củ thành những nhóm sau:

– Củ lớn có đường kính từ 3 – 4 centimét.

– Củ trung bình có đường kính từ 2 – 3 centimét.

– Củ nhỏ có đường kính 1 – 2 centimét

– Củ nhỏ hơn 1 centimét.

Phụ thuộc vào kích cỡ củ mà chọn thời gian xuống giống phù hợp để kịp cho hoa vào những dịp lễ lớn trong năm nhằm mang lại giá trị kinh tế cao nhất trong sản xuất.

Củ cây con đạt chuẩn đem trồng

c. Xử lý củ cây con

Xử lý củ cây con trước khi có thể trồng, nhằm mục đích:

– Diệt trừ mầm bệnh tồn tại trong củ cây con.

– Ngăn không cho vi sinh vật gây bệnh thâm nhập vào củ cây con qua những vết thương cơ giới.

– Nâng cao khả năng sống của cây.

Củ cây con bị nấm bệnh

Biện pháp xử lý củ cây con:

– Thuốc sử dụng để xử lý củ cây con là một số loại thuốc trừ nấm như: Anvil, Topsin, Ridomil, Rovral, Alliette…

Một số loại thuốc sử dụng xử lý củ cây con: Rovral và Ridomil;

– Pha thuốc theo nồng độ chia sẻ cách trên bao bì.

– Ngâm củ cây con ngập trong dung dịch xử lý từ 10 – 15 phút.

– Vớt củ cây con vào rổ.

– Hong khô củ cây con rồi mới đem trồng.

2/2/ Chọn cây con

Đối với các loại cây nuôi cấy mô, do môi trường nuôi cấy mô và môi trường phía bên ngoài khác nhau nhau hoàn toàn nên tỉ lệ cây chết cao. Vậy nên, để gia tăng tỉ lệ sống của cây cần chọn các cây từ phòng thí nghiệm có các tiêu chuẩn sau:

– Cây giống trong bình nuôi cấy đã qua huấn luyện.

– Cây không bị lây nhiễm nấm, vi khuẩn.

– Cây khỏe mạnh, lá xanh.

– Cây phải đạt chiều cao từ 3 – 4 centimét.

– Cây con đang sinh trưởng tốt trong bình, không đem mầm bệnh.

– Tuổi cây con từ 25 – 3 ngày (tính từ lúc cấy vào môi trường ra rễ).

– Số rễ: 3 – 4 rễ, dài từ 2 – 4 centimét.

Sau khi chọn lựa được cây con từ phòng thí nghiệm, trồng cây giống con vào giá thể bao gồm đất, xơ dừa, trấu với tỉ lệ 1:1:1/ Đặt cây giống vào ruộng ươm có lưới bao phủ. Ruộng ươm bảo đảm phải có cường độ chiếu sáng thấp, nhiệt độ mát và độ ẩm cao.

Từ ruộng ươm chọn các cây đạt chuẩn đem trồng. Tiêu chuẩn cây giống đem trồng sản xuất bao gồm:

– Cây khỏe, không dập nát.

– Ngọn phát triển tốt.

– Rễ không bị thương tổn.

– Cây không bị lây nhiễm sâu hại.

Cây huệ đạt chuẩn đem trồng