Cây sa nhân tím

1/ Giá trị kinh tế của cây sa nhân tím

Sa nhân tím là một trong các loại dược liệu quý, ở Việt Nam Sa nhân đã được biết tới từ lâu đời là bài thuốc cổ truyền trong ngành y dân tộc. Sa nhân tím là bài thuốc quí, chuyên trị nhiều dạng bệnh về đường ruột. Bước đầu đã thống kê được 60 đơn thuốc có vị Sa nhân sử dụng trong những trường hợp ăn không tiêu, kiết lỵ, đau dạ dầy, phong tê thấp, sốt rét, đau răng, phù thũng. Bên cạnh đó, Sa nhân còn được sử dụng làm gia vị, hương liệu để sản xuất xà phòng, nước gội đầu và xuất khẩu ra nhiều nước trên toàn cầu.

Việc trồng Sa nhân tím dưới tán rừng tự nhiên và rừng trồng góp thêm phần hạn chế xói mòn, ngăn ngừa và hạn chế lũ lụt nhằm phục vụ cho sản xuất nông nghiệp và đời sống. Cây Sa nhân tím không tranh chấp đất với nhiều loại cây trồng khác mà chỉ tận dụng đất dưới tán rừng để gia tăng nguồn thu nhập trên một đơn vị diện tích.

2/ Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài cây sa nhân tím

Sa nhân tím là loại cây thân thảo sống lâu năm, thân rễ khoẻ, bò lan dưới đất mỏng, có khi nổi lên phía phía trên mặt đất, tái sinh bằng thân ngầm. Chiều cao cây 2,0-2,5m, là một loài độc nhất có bẹ lá ôm thân bong ra ở gần đỉnh bẹ dài 2-3 centimét. Lá hình elip, hình mác, chiều rộng 4-6 centimét, chiều dài 30-35 centimét. Hoa dạng bông mọc cụm từ thân ngầm, có cán, mỗi cụm thường 8-12 bông. Cánh hoa màu trắng, có sọc đỏ ở giữa, viền vàng, bầu hơi phồng có lông và vòi nhụy có lông tơ ngắn. Cụm quả từ 4-8 quả, cuống quả ngắn có gai, quả thường có hình tròn hoặc hình trứng trên có các gai nhỏ, quả dài 2 centimét, rộng 12 – 15 milimét, hạt có đường kính 3 milimét.

Cây Sa nhân dưới tán rừng

3/ Điều kiện gây trồng cây sa nhân tím

3/1/ Cây sa nhân tím được canh tác nhiều ở đâu?

Cây Sa nhân thuộc loại cây nhiệt đới, chỉ sinh trưởng và phát triển các khu vực có ẩm độ cao, nhiều sương mù và dưới tán cây rừng.

Sa nhân tím phân bổ nhiều ở một vài tỉnh như Phú Thọ, Cao Bằng, Hà Giang, Phú Yên, Ninh Thuận, Bình Định, Khánh Hoà, Quảng Ngãi, Đắc Lắc, Gia Lai… Tại Quảng Ngãi, Sa nhân tím phân bổ ở toàn bộ 6 huyện miền núi và tập trung nhiều ở huyện Ba Tơ, Minh Long…

3/2/ Điều kiện sinh thái của cây sa nhân tím

Sa nhân chỉ trồng phù hợp ở vùng rừng núi, cao dưới 800m so sánh với mực nước biển, lượng mưa trung bình/năm 1/000-3/000 milimét.

Cây Sa nhân thuộc loại cây nhiệt đới, phù hợp ở nhiệt độ bình quân hàng năm từ 22^oC – 28^oC. Ở nhiệt độ cao quá hoặc thấp quá cây phát triển kém và ít đậu trái. Sa nhân ưa bóng, đa phần sống dưới tán cây rừng. Khi bị tán cây rừng che bóng nhiều quá thì mọc cực kỳ rậm rạp, ít ra bông kết quả.

Cây Sa nhân thường hay mọc trên những sườn núi, ở độ cao khoảng 300-350 m so sánh với mặt biển trở lên. Sa nhân thường phát triển tốt ở các khu vực có lượng mưa mỗi năm khoảng 2500 milimét, ẩm độ bình quân mỗi năm trên 80%.

Cây Sa nhân trong tự nhiên có thể thích ứng với rất nhiều loại đất, nhưng sinh trưởng tốt và cho sản lượng quả cao trên khu vực đất đồi núi có pha cát, có ẩm độ trong đất từ 50-60% và thoát nước tốt. Khu vực đất chọn để trồng Sa nhân phải có nhiệt độ không quá cao hoặc quá thấp, dao động từ 22^oC – 30^oC. Ðêm và sáng sớm thường có sương mù là tối ưu để cây Sa nhân dễ ra bông và đậu trái. Đất xốp, còn tính chất đất rừng, ẩm mát không dốc lắm, dưới độ tán che 0,5-0,6/ Hạn chế trồng ở nơi đất mỏng, khô hạn, nghèo hoặc đất rừng có độ tán che quá lớn.