Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ rầy xanh đuôi đen hại lúa

Trên ruộng lúa ở vùng chúng tôi gần đây nhất có xuất hiện một trong các loại sau rầy nhìn gần giống con bọ ve sầu nhưng nhỏ hơn cực kỳ nhiều, chỉ bằng cỡ đầu chân nhan, lưng của chúng có màu xanh ở gần đuôi có màu đen, còn đầu có màu hơi vàng. Xin cho thấy chúng là một loài sâu rầy gì? Chúng có gây thiệt hại cây lúa không? Nếu có thì có cách nào để phòng trị chúng?

Trả lời:

– Theo như miêu tả của bạn, phối hợp với các gì hiểu biết được về tình hình sâu hại gây bệnh trên cây lúa ở vùng những bạn, chúng tôi tin rằng cái con sâu rầy mà bạn hỏi là con rầy xanh đuôi đen (Nephotetix sp.), thuộc họ ve sầu nhẩy (Cicadellidae), bộ cánh đều (Homoptera). Đây chính là loài côn trùng hại lúa ở nước ta và nhiều nước trồng lúa trong khu vực cũng như trên toàn cầu như: Thái Lan, Indonesia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Triều Tiên… và cả một vài nước ở châu Âu, châu Phi…

– Đúng như bạn đã nhìn thấy, cơ thể của con đã phát triển hoàn chỉnh chỉ nhỏ cỡ chân nhang (cỡ như con rầy nâu) và nhìn tương đối giống con ve sầu, thân của con cái chỉ dài khoảng 5,5 milimét, còn con đực chỉ khoảng 4,5 milimét, màu xanh lá mạ, đầu có màu hơi vàng. Cánh trước có màu xanh, khoảng 1/3 về phía mút cánh có màu nâu nhạt (nếu là con cái) hoặc màu đen (nếu là con đực), khi đậu hai cánh xếp lại, khiến cho phần có màu nâu, màu đen nằm ở phía cuối cơ thể (phía đuôi) nên bạn thấy đuôi của chúng có màu nâu, đen (do đó để dễ phân biệt với các loài rầy khác những nhà chuyên môn đã đặt tên cho chúng là rầy xanh đuôi đen) (ảnh 43).

– Rầy đã phát triển hoàn chỉnh cái đẻ trứng vào trong mô của mép lá lúa hay trong mô của thân cây lúa. Chỗ rầy đẻ trứng thường có màu nâu và mô chỗ đó hơi gồ lên một chút. Trứng được đẻ thành từng ổ khoảng 2-50 quả, xếp thành hàng xiên. Một con cái có khả năng đẻ được khoảng 10-200 trứng. Sau khi đẻ khoảng 4-5 ngày thì trứng nở ra ấu trùng (rầy non). Vào ban ngày rầy đã phát triển hoàn chỉnh thường ẩn náu ở dưới của khóm lúa, tối bò lên để gây thiệt hại, do đó nếu như không có kinh nghiệm khi ra ruộng chúng ta chỉ để ý ở trên mặt tán lá sẽ dễ dàng bỏ sót rầy nằm ở dưới. Rầy có xu tính với ánh sáng đèn, nên vào thời gian có rầy đã phát triển hoàn chỉnh ra rộ ta thường hay bắt gặp rầy từ ruộng bay vào bu bám trên các bóng đèn điện gần với ruộng lúa.

– Rầy non không có cánh, đỉnh đầu có vài đốm nâu. Rầy non có 5 tuổi, dài khoảng 1-4 milimét, tuổi 1-2 có màu xanh nhạt, tuổi 3-4 xanh vàng và tuổi 5 có màu xanh lá mạ. Khi vừa mới nở rầy non thường hay sống tập trung chung quanh ổ trứng, khi lớn chúng phân tán dần ra chung quanh để gây bệnh.

– Cả rầy đã phát triển hoàn chỉnh và rầy non đều gây bệnh cho cây lúa bằng phương pháp chích hút nhựa của lá, gân lá, bẹ lá và cả đòng non của cây lúa. Khiến cho cây lúa bị úa vàng, héo, ngừng sinh trưởng. Khi bị hại cây lúa thường ra hoa ít, hạt bị lép trắng, gạo dễ bị vỡ khi xay xát và ăn có vị đắng. Nếu bị hại nặng nhìn ruộng lúa như bị lửa đốt vàng rực từng đám, phần gốc lúa bị thối mủn, rễ bị thối đen và cây lúa bị chết.

– Có người đã xếp rầy xanh đuôi đen vào nhóm đa ký chủ vì ngoài cây lúa chúng còn gây bệnh ở trên nhiều loại cây khác như: ngô, mía, cỏ lồng vực, cam quyets, khoang lang, các giống rau cải và cả trên lúa mì… do đó việc ngăn ngừa, diệt trừ chúng bảo vệ cây lúa thỉnh thoảng cũng gặp trở ngại do chúng có mặt trên cực kỳ các loại cây trồng trong vùng trồng lúa.

– Ngoài gây bệnh trực tiếp cho cây lúa, rầy xanh đuôi đen còn là vật trung gian lây bệnh vius gây nên bệnh vàng lụi cho cây lúa. Vào các năm 60 của thế kỷ trước rầy xanh đuôi đen đã lây bệnh vàng lụi gây bệnh cực kỳ nặng cho hafngm ngàn ha lúa ở vùng Tây Bắc nước ta. Sau thời kỳ đó chúng còn gây bệnh không tập trung nhiều nơi ở đồng bằng sông Hồng và những tỉnh thuộc ven biển trung bộ.

– Hiện thực ruộng đồng cho biết rầy xanh đuôi đen thường dồn vào một chỗ gây bệnh ở các ruộng bón nhiều phân đạm, không hài hòa với lân và kali khiến cho cây lúa xanh tốt rậm rạp, ruộng lúa bít bùng, tạo độ ẩm không khí cao trong vùng tán lá. Nhất là lại trùng với thời kỳ lúa làm đòng đến ngậm sữa vào chắc, (là thời kỳ dễ bị rầy gây bệnh nhiều nhất trong suốt quá trình sinh trwornmg và phát triển của cây lúa) thì ruộng càng dễ bị hại nặng hơn. Khí hậu nóng, có mưa nhiều cũng là điều kiện thuân lợi cho rầy phát sinh, phát triển và gây bệnh nhiều hơn.

Để ngăn ngừa tác hại của rầy bạn nên ứng dụng phối hợp một vài giải pháp chính sau đây

–  Trước khi xuống giống cần vệ sinh ruộng đồng sạch sẽ, dọn dẹp hết cỏ dại, lúa chét, lúa rày… Ở trên ruộng để diệt trừ rầy và trứng của chúng không cho chúng dịch chuyển sang phá vụ lúa sau.

–  Nên gieo sạ tập trung gọn thời vụ, tránh xuống giống lai rai cả năm để ngăn ngừa hiện trạng trên ruộng đồng thường xuyên có thức ăn cho rầy sinh sống.

–  Gieo sạ với mật độ vừa đủ, đừng nên gieo sạ quá dày dễ khiến cho ruộng lúa bít bùng thuận lợi cho rầy phát sinh, phát triển gây bệnh nặng. Nên sử dụng máy sạ hàng với lượng giống khoảng 100-120 kilogam/ hecta là vừa.

–  Hạn chế bón quá nhiều phân đạm, cần bón hài hòa với lân và kali, để cây lúa luôn khỏe có sức chống đỡ với rầy, mặt khác không khiến cho cây lúa tốt lốp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho rầy phát triển gây bệnh nặng, cách tốt nhất là bón theo bảng so màu lá lúa mà ngành nông nghiệp đã khuyến nghị và chia sẻ cách trong các năm vừa mới qua.

–  Nếu có thể được khi rầy đã phát triển hoàn chỉnh xuất hiện rộ (thăm dò bằng phương pháp ban đêm nhìn lên các bóng đèn ở gần khu ruộng lúa, nếu nhận thấy có rất nhiều rầy bu bám vào đó là lúc trên ruộng lúa rầy đã phát triển hoàn chỉnh đang ra rộ) thì vận động bà con cùng khu đồng đốt đèn không tập trung trên cánh đồng (bên trên là ngọn đèn cách mặt lúa khoảng năm, bảy tấc, bên dưới là chậu nước có pha thêm dầu hôi, dầu nhớt…) để rầy bay vào rớt xuống chậu nước dính dầu mà chết.

– Từ khi lúa đẻ nhánh trở đi, nên kiểm tra ruộng lúa liên tục (nhất là các ruộng lúa tốt, có bộ lá xanh đậm) nếu phát hiện có rất nhiều rầy thì có thể dùng một trong một số loại thuốc như: Bassa 50EC, Vitagro 50EC, Trebon 10EC, Applaud-Mipc 25WP, Applaud-Bas 27BTN, Padan 95SP, Polytrin P 440ND, Sherzol EC, Sevin 43FW (hoặc 85WP)… để phun xịt. Về liều lượng và hướng dẫn sử dụng bạn có thể tham khảo chỉ dẫn của hãng sản xuất có in sẵn trên bao bì