Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ bệnh lùn xoắn lá lúa

Thời gian gần đây cùng với bệnh vàng lùn thì bệnh lùn xoắn lá lúa đã gây bệnh cực kỳ nặng cho ruộng lúa ở địa phương chúng tôi. Xin cho thấy có phải đây chính là một bệnh mới ở nước ta? Xin được nói rõ về chúng và cần cần làm thế nào với dạng bệnh hại nguy hiểm này?Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ bệnh vàng lùn xoắn lá (Rice ragged stunt virus (RRSV))?,….

Trả lời:

– Lùn xoắn lá lúa (Rice ragged stunt virus (RRSV))không phải là một bệnh mới ở nước ta, mà chúng đã gây bệnh trên lúa ở những tỉnh Miền nam cách nay khoảng ba chục năm, vào thời gian mà dịch rầy nâu hại lúa đang hoành hành tại đây (1977-1978).

– Đầu năm 1977, bệnh được tìm thấy ở những xã Nhị Quý, Nhị Mỹ, Tân Hội, Tân Phú… (Cai Lậy) và Long Định (Châu Thành) Tiền Giang. Tiếp đến bệnh tiếp tục được tìm thấy ở một vài tỉnh ĐBSCL như Long An, Bến Tre, Đồng Tháp, Hậu Giang (cũ), An Giang… và cả một vài tỉnh miền đông Miền nam như Tây Ninh, Đồng Nai, Sông Nhỏ (cũ), Thành phố hồ chí minh… đến vụ hè thu 1978 bệnh đã phát sinh trên diện rộng ở nhiều địa bàn trồng lúa thuộc những tỉnh phía Nam từ nam đèo Hải Vân đến tận Cà Mau (lúc đó người ta gọi là bệnh xoắn lùn). Đến đầu các năm 80 của thế kỷ trước, sau khi cơ bản đã trả tiền xong đợt dịch rầy nâu này thì tình hình phát sinh, phát triển và gây bệnh của bệnh cũng tạm thời lắng xuống. Bệnh chỉ còn xuất hiện không tập trung và gây bệnh không đáng kể lắm ở các khu vực có rầy nâu. Chính vì vậy chúng không được nhắc tới nhiều và liên tục như rầy nâu, sâu cuốn lá, bọ trĩ, bệnh đạo ôn, bệnh đốm vằn… nên nhiều bà con nông dân không còn nhớ đến nó, và khi được nhắc tới thì chúng ta lại tưởng đây chính là một trong các dạng bệnh mới.

– Bệnh do siêu vi trùng (virut) có tên là Rice Ragged Stunt Virut gây nên và được lây lan thông qua tuyến nước bọt của con rầy nâu (Nilaparvata lugens) bằng phương pháp rầy nâu chích hút dịch của cây lúa đã bị nhiễm bệnh, virut trong cây bị bệnh sẽ được lưu giữ trong tuyến nước bọt của rầy, đến khi rầy chích hút cây lúa khỏe (chưa bị nhiễm bệnh ) chúng sẽ truyền virut cho cây khỏe mạnh khiến cho cây khỏe mạnh bị bệnh, do đó chừng nào trên ruộng đồng còn rầy nâu và cây lúa mang mầm bệnh thì khả năng suất hiện của bệnh trên ruộng đồng vẫn còn.

– Như những bạn đã biết vụ lúa đông xuân 2005 – 2006 vừa mới qua rầy nâu đã xuất hiện và gây bệnh nặng ở nhiều tỉnh thuộc ĐBSCL. Theo thống kê của trung tâm BVTV phía Nam thì đến đầu vụ hè – thu năm 2006 (24/3/06) trong tổng số khoảng gần 200.000 ha lúa hè thu sớm đang ở giai đoạn mạ đến đẻ nhánh của những tỉnh phía Nam đã có tới gần 7/000 ha bị lây nhiễm rầy nâu. Đáng kể là trên trà lúa này cùng với bệnh vàng lùn, bệnh lùn xoắn lá cũng đã xuất hiện không tập trung trên khoảng 460 ha thuộc một vài nơi của Tiền Giang, Đồng Tháp, Long An. Còn theo bà Lê Thị Thủy, phó chi cục trưởng chi cục BVTV tỉnh Đồng Tháp (ngày 30/3/06) thì ở tỉnh này đã có khoảng 400 ha bị lây nhiễm, tỷ lệ phần trăm bệnh có chỗ lên tới 80%.

Tiếp đến bệnh đã tỏa ra thành dịch gây bệnh hàng chục ngàn ha ở những tỉnh ĐBSCL, những tỉnh miền Đông Miền nam và một vài tỉnh Tây Nguyên. Ngày 19 tháng 10 năm 2006, bộ trưởng bộ NN-PTNT đã có quyết định công bố dịch.

Dấu hiệu tiêu biểu nhất của cây bị hại lùn xoắn lá (Rice ragged stunt virus (RRSV))là thấp lùn (lá vẫn còn giữ được màu xanh), lá bị xoắn, sinh trưởng chậm và khó trỗ bông.

–  Thấp lùn: Cây lúa bị lùn do tăng trưởng chậm cả về chiều cao cây và bề dài lá (chiều cao cây có khả năng hạ tới 50% tùy giống và thời kỳ bị lây nhiễm sớm hay trễ) đây chính là dấu hiệu rõ ràng và ổn định, giúp phân biệt dễ dàng cây bị hại trên ruộng đồng.

–  Xoắn lá: Lá lúa vẫn giữ màu xanh bình thường, nhưng bị xoắn lại thành nhiều vòng theo hình lò xo hoặc trôn ốc (giống hình mũi khoan). Các lá đã già hoặc bánh tẻ mới bị bệnh thì thông thường chỉ bị xoắn nhẹ ở phần đỉnh, các lá non mới tạo ra đã bị nhiễm bệnh thì bị xoắn tít lại như lò xo, bên cạnh đó lá bệnh có khả năng bị rách ở mép thành các đoạn ngắn có hình chữ V hoặc răng cưa, mặt lá nhăn nhúm, mép lá biến màu thành dải sọc trắng. Gân phiến lá và bên trên bẹ lá bị sưng từng đoạn ngắn tạo những bướu có màu trắng hay màu vàng nhạt, thỉnh thoảng có màu nâu hay nâu đậm, bướu có thể rộng 0,5-1mm và dài từ vài mm đến vài centimét (ảnh 5,6).

–  Hình dạng bụi lúa bệnh: có vẻ thô cứng và có xu hướng đẻ nhánh nhiều hơn cây lúa bình thường. Cây bị bệnh thông thường mọc ra nhiều chồi từ các đốt ngang thân, các chồi này cũng cho hạt nhưng hạt bị lép, lửng. Cây lúa bệnh trỗ bông muộn hơn cây bình thường và thường trỗ không thoát, nếu trỗ thoát thì bông cũng ngắn và lép nhiều. Ruộng bị hại nặng số cây bị hại có thể lên tới 90-100%, gây hạ năng suất đến 90% hoặc mất trắng không có thể thu hoạch.

Ngoài lúa, còn gặp bệnh trên một vài loại cỏ dại mọc phổ biến ở ruộng đồng như cỏ lồng vực, cỏ đuôi phụng, cỏ ống và cỏ chát.

Để bà con có thể hiểu rõ hơn về dấu hiệu, nguyên do tạo bệnh và đặc tính phát sinh phải triển của bệnh bà con có thể tham khảo bài viết này: Bệnh lùn xoắn lá (Rice ragged stunt virus (RRSV)

Do đây chính là một bệnh virut nên chưa có thuốc để điều trị. Như đã nói ở phần trên, bệnh lùn xoắn lá lúa do môi giới lây bệnh là con rầy nâu, do đó để ngăn ngừa tác hại của bệnh những bạn phải ứng dụng phối hợp nhiều giải pháp để gây giảm mật số rầy nâu và gây giảm nguồn gây bệnh trên ruộng đồng. Cụ thể như sau:

–  Không nên trồng lúa thường xuyên trên ruộng đồng, bảo đảm thời gian cách ly (không có lúa trên ruộng đồng ) tối thiểu từ 20-30 ngày, không để vụ lúa chét. Thời vụ trong cùng một vùng phải tập trung, không được gieo sạ nối dài.

–  Sau khi tiến hành thu hoạch lúa cần cày bừa, trục gốc rạ kịp lúc để diệt trừ lúa chét (nhất là ở các ruộng vừa bị nhiễm bệnh ), dọn dẹp vệ sinh ruộng đồng, lưu ý diệt trừ cả các loại cỏ dại là ký chủ phụ của bệnh trên bờ ruộng, mương dẫn nước.

–  Dùng giống lúa kháng rầy nâu, lúa giống có đạt chất lượng tốt, không lấy lúa thịt để làm giống, nếu có khả năng nên tiến hành xử lý hạt giống trước khi tiến hành gieo sạ.

–  Không gieo sạ quá dày trên 120 kilogam/ hecta.

–  Gieo sạ lúa vào thời gian có thể né rầy, thường mỗi tháng có một đợt rầy nâu trưởng thành vào đèn rộ nối dài 5-7 ngày, để né rầy những bạn nên gieo sạ ngay sau đỉnh cao rầy vào đèn. Làm được như vậy thì khi lúa non sẽ tránh được rầy đã phát triển hoàn chỉnh lây bệnh.

–  Để bảo vệ cây lúa non, sau khi sạ nên cho nước vào ruộng và duy trì mực nước phù hợp để ngăn ngừa rầy chích hút thân cây lúa.

–  Không bón thừa phân đạm (ure), đẩy mạnh thêm phân lân và kali để gia tăng sức chịu đựng đối với bệnh.

–  Liên tục thăm đồng để có thể chủ động phát hiện sớm sự xuất hiện của rầy nâu trên cây lúa. Khi phát hiện có rầy thì phun phun thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật) để diệt trừ rầy. Cụ thể như sau: thời kỳ lúa từ lúc xuống giống cho tới 20 ngày tuổi nếu nhận thấy rầy nâu xuất hiện thì xịt thuốc. Thời kỳ từ 20 ngày tuổi trở đi, nếu mật số rầy từ 3 con/tép trở đi thì phun phun thuốc. Chú ý khi dùng thuốc phải dùng theo quy tắc 4 đúng như đã được những cơ quan chuyên môn chia sẻ cách.

–  Ở thời kỳ lúa còn non (0-40 ngày sau sạ) nếu ruộng lúa bị nhiễm bệnh gây phá hại nặng (trên 10% số khóm bị nhiễm bệnh ) thì phải thiêu hủy ngay bằng phương pháp cày trục cả ruộng để diệt trừ mầm bệnh, trước khi cày vùi phải xịt thuốc trừ rầy nâu để giúp tránh rầy nâu lây lan lây bệnh cho ruộng khác.

Nếu ruộng bị nhiễm bệnh nhẹ (dưới 10% số khóm bị nhiễm bệnh ) phải nhổ bỏ kịp lúc các cây bị hại vùi xuống bùn hoặc đưa ra khỏi ruộng thiêu hủy, không bỏ tràn lan trên bờ ruộng