Rỉ sắt đậu đỗ

Bệnh phổ biến trên những khu vực trồng đậu đỗ trên toàn cầu và gây bệnh mạnh trên những khu vực nhiệt đới và cận nhiệt, ở nước ta bệnh gây phá hại phổ biến trên một vài cây trồng thuộc họ đậu. Tổn thất do bệnh làm ra khoảng 8 – 30% ở những giống mẫn cảm, có thể lên đến 100% nếu cây bị hại bị bệnh vào thời kỳ sớm.

1/ Dấu hiệu bệnh gỉ sắt hại đậu (đậu đỗ) Uromyces appendiculatus:

Dấu hiệu bệnh rỉ trên lá đậu hình ảnh bào tử nấm Uromyces appendiculatus

– Bệnh gây hại lá là chính yếu nhưng vết bệnh có thể tìm thấy ở thân, quả, và những bộ phận khác của cây.

– Vết bệnh lúc đầu là những chấm nhỏ màu vàng trong, tiếp đến vết bệnh tiến triển hình thành những ổ nổi màu vàng nâu sau chuyển sang nâu đỏ, chung quanh có quầng vàng.

– Quầng vàng là những ổ bào tử hạ của nấm tạo bệnh. Kích cỡ ổ nấm có đường kính khoảng 1 – 2mm dựa vào điều kiện ngoại cảnh và độ mẫn cảm của giống. Những ổ bào tử hạ thường hay xuất hiện nhiều ở mặt dưới của lá, khi bệnh nặng vẫn có thể nhìn thấy ổ bào tử ở mặt trên của lá, thân và trên quả.

2/ Nguyên nhân tạo bệnh nbsp;rỉ sắt hại đậu Uromyces appendiculatus:

Bệnh do nấm Uromyces appendiculatus (Person) Link. Nấm thuộc lớp Nấm Đãm (Basidiomycetes). Mầm bệnh được lưu tồn và phát tán bằng hai dạng bào tử vô tính:

– Nấm tạo bệnh là ký sinh chuyên tính gây bệnh trên một vài cây trồng thuộc họ đậu như một số loại đậu rau Phaseolus spp., và đậu lấy hạt như Vigna spp.

Ở vùng ôn đới, nấm có chu kỳ phát triển hoàn toàn gồm 5 thời kỳ bào tử, bào tử nảy mầm xâm nhập và gây hại vào cây dại thuộc họ đậu trên ruộng đồng. Từ đấy, tạo thành ổ bào tử giống (Spermagonia) màu trắng tập trung thành cụm nhỏ trên lá bệnh từ đấy có sự lai chéo giữa những bào tử khác giới tính và tạo thành ỏ bào tử xuân có màu trắng. Bào tử xuân có hình elip có kcihs thước 18 – 33x 16 – 24 micromet.

– Bào tử xuân của nấm tạo bệnh xâm nhập và gây hại vào cây đậu và tạo thành những ổ bào tử hạ.

– Hạ bào tử (uredospores) hình oval có màu nâu vàng, có gai nhỏ. Bào tử hạ lây lan phát tán trên trên ruộng đồng, thời kỳ bào tử hạ có thể lặp lại rất nhiều lần dựa vào điều kiện ngoại cảnh. Khi gặp hoàn cảnh không thuận lợi hoặc vào cuối thời kỳ sinh trưởng của cây trên vết bệnh có thể tạo thành ổ bào tử đông (Telia) màu đen.

– Đông bào tử (teleutospores) cũng gồm chỉ có một tế bào, đơn bào hình oval hoặc hình cầu có núm, vỏ dầy, kích cỡ 24 – 35 x 20 – 29 micromet. Bào tử đông đóng một vai trò là nguồn gây bệnh bảo tồn cho vụ sau. Nấm tạo bệnh là nấm cực kỳ đa dạng về mặt sinh học. Ở trên toàn cầu người ta đã xác định được 250 chủng nấm với độc tính khác nhau. Ở mỹ, người ta sử dụng 19 giống đậu chỉ thị để phân biệt 20 chủng U.appendiculatus tạo bệnh.

– Trong điều kiện khí hậu ở nam bộ, Việt Nam, dạng hạ bào tử thường hay xuất hiện hơn dạng đông bào tử. Những hạ bào tử được tạo ra từ ổ nấm hạ bào quần (uredosore) và những đông bào tử từ ổ nấm đông bào quần (teleutosore). Chính những ổ nấm này sinh ra màu sắc và độ nhô của đốm bệnh.

– Vào mùa đông, gặp trời rét, đốm bệnh có màu nâu đen, do có sự có mặt của ổ nấm đông bào quần.

– Ngoài hai dạng ổ nấm nêu trên, còn có hai loại ổ nấm khác là túi đài (pycnidium) và tú bào cơ (aecidium), nhưng hai dạng này hiếm khi xuất hiện trên cùng một cây bị bệnh.

– Nhiệt độ phù hợp để bào tử hạ của nấm nảy mầm là 18 – 22 độ C, giai đoạn tiềm dục khoảng 7 ngày ở nhiệt độ 24 độ C và 9 ngày ở nhiệt độ 16 độ C. Nhiệt độ dưới 15 độ C và trên 32 độ C bệnh ngừng phát triển.

3/ Đặc tính phát sinh phát triển bệnh gỉ sắt hại đậu (đậu đỗ) Uromyces appendiculatus

– Bệnh tiến triển mạnh trong hoàn cảnh nhiệt độ ôn hòa, độ ẩm cao. Bào tử hạ lây lan qua không khí, nhờ gió lây lan đi cực kỳ xa.

 Bên cạnh đó nước mưa, nước tưới, vật dụng trồng trọt, côn trùng gây bệnh trên ruộng đồng, người và gia súc cũng có thể là con đường phát tán lây bệnh. Nguồn gây bệnh tồn tại ở dạng bào tử đông (ở vùng ôn đới), bào tử hạ và sợi nấm tiềm sinh ở vùng nhiệt đới. Bệnh gây phá hại mạnh trên một số loại đậu rau như đậu coove, đậu đũa, đậu trạch, đậu bở. Bên cạnh đó bệnh còn bệnh còn gây bệnh trên một vài loại đậu lấy hạt như đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ,….

4/ Giải pháp phòng chữa bệnh rỉ hại đậu (đậu đũa) Uromyces appendiculatus:

– Dọn dẹp sạch tàn tích cây bị bệnh ngay sau khi tiến hành thu hoạch, luân canh với cây trồng khác họ, ở các ruộng bị nhiễm bệnh nặng cần luân canh với cây lúa nước.

– Diệt trừ sạch cỏ dại, bón phân một cách hợp lý, lên luống cao, có khả năng thoát nước tốt để giúp tránh ngập úng và ngăn ngừa bệnh truyền phát tán.

–

Ứng dụng kỹ thuật phòng trị giống như đối với Bệnh đốm lá hại đậu – Cercospora canescens Ellis & Martin