Rỉ sắt

Dấu hiệu nbsp;bệnh rỉ hại đậu nành (nành) (Phakopsora pachyrhizi Sydow; Phakopsora sojae Sawada.):

Đây chính là một bệnh rất thịnh hành ở những khu vực trồng đậu nành (đậu tương ), gây bệnh với những mức độ khác nhau, ở trên đa số những giống đậu nành đang trồng trọt. Bệnh có thể xuất hiện trên toàn bộ những mùa vụ tại Đồng bằng sông Cửu long, nhưng bệnh thông thường phát triển mạnh vào vụ Hè Thu, khi có mưa nhiều, lớp không khí ở mặt đất có ẩm độ cao. Bệnh thông thường nặng ở những ruộng đậu nành (đậu tương ) xen canh với bắp.

Bệnh có thể tấn công từ khi cây đậu nành có hai lá kép cho tới lúc trái chín. Bệnh tiến triển chậm vào thời kỳ từ cây giống đến trước khi ra bông, nhưng tiếp đến bệnh sẽ phát triển nhanh và nặng hơn. Lá còn non có sức chống chịu tốt các loại bệnh cao hơn những lá già. Việc này có thể do ở lá non chứa đựng nhiều đạm tổng hợp và đạm protein hơn ở lá già.

Lá, thân và trái đậu nành đều bị bệnh, nhưng bệnh phát triển đa phần trên những lá già.

Trên lá, vết bệnh mới xuất hiện là các đốm tròn nhỏ, có rất nhiều màu sắc khác nhau: xanh nhạt, nâu vàng hoặc nâu xám, lấm tấm như đầu kim, không tập trung đều phía trên mặt lá. Tiếp đến vết bệnh tiến triển rộng ra khoảng 1 milimét, có dạng tròn hoặc dạng có góc cạnh hoặc bất dạng, có màu nâu vàng hoặc nâu đỏ như màu rỉ sắt hoặc nâu đen. Đặc điểm về màu sắc và kích cỡ vết bệnh thông thường thay đổi khác nhau, đa số là do khả năng tạo bệnh của nấm, giống đậu tương và điều kiện khí hậu. Dấu hiệu bệnh nhất là vết bệnh nhô lên ở hai mặt lá, thường nhô cao ở mặt dưới lá. Đây chính là do đặc điểm thích ứng môi trường của nấm bệnh: ở mặt dưới của lá có độ ẩm và nhiệt độ phù hợp cho nấm sinh trưởng. Bên cạnh đó, mưa và ánh nắng gay gắt cũng không tác động trực tiếp như ở mặt trên của lá. Bệnh nặng, những vết bệnh kết hợp lại cùng nhau, khiến cho lá bị khô cháy từng mãng hoặc cả lá, lá rụng nhiều, cây mất dần khả năng quang hợp. Nếu bệnh nặng vào thời kỳ cây chưa ra bông, kết trái, sẽ làm thất thu hoàn toàn.

Bệnh rỉ hại đậu nành (nành) do nấm Phakopsora pachyrhizi Sydow; Phakopsora sojae Sawada.

Nguyên nhân gây bệnh rỉ hại đậu nành (nành):

Do nấm Phakopsora pachyrhizi Sydow; Phakopsora sojae Sawada.

Nấm tạo bệnh thuộc lớp nấm Đãm (Basidiomycetes). Ở trên ruộng đồng, nấm tạo bệnh thông thường ở dạng sinh sản vô tính, hay gặp nhất là những hạ bào tử (uredospore), chúng tập hợp lại thành những hạ bào quần (uredosores) nhô lên ở hai mặt lá.

Hạ bào quần có kích cỡ 197- 258 x 97 – 108 micron, được hình thành dưới lớp biểu bì lá, tiếp đến nhô lên khỏi bề mặt của lá.

Hạ bào tử có kích cỡ 4,7 – 13 x 2,1 – 5,6 micron, gồm một tế bào không có màu hoặc vàng nhạt, dạng bầu dục không đồng đều (có đầu trên tròn, hơi phồng to, đầu dưới thu nhỏ lại), phía bên trong hiện rõ 1 – 2 hạt dầu.

Khi gặp trời rét, vết bệnh có màu nâu đen hoặc đen do ổ nấm được hình thành là các đông bào quần (teleutosores, teliosori), có chứa những đông bào tử (teleutospores, teliospores). Đông bào tử có kích cỡ 12 – 34 x 5 – 13 micron, gồm một tế bào màu nâu, dạng bầu dục dẹp (ellip) hoặc góc cạnh.

Giải pháp phòng trị bệnh rỉ do nấm Phakopsora pachyrhizi Sydow; Phakopsora sojae Sawada.:

– Giải pháp trồng trọt, kỹ thuật:

* Giống: Có thể trồng giống đậu nành kháng hoặc ít bị bệnh. Giống Tainung 63 kháng được bệnh này. Kết quả trắc nghiệm tại Trường Đại Học Cần Thơ qua hai vụ ĐX 82 – 83 và ĐX 83 – 84 cho biết những giống/dòng sau đây tỏ ra ít bị bệnh: Orba, Dun, DL, C 5 – 20, 1338 mới, MTĐ 22, MTĐ 22 – 1, MTĐ 22 – 3, MTĐ 22 – 4 và MTĐ 120 – 2/

Trong các năm qua, chủ yếu các giống đậu tương được canh tác tại Đồng bằng sông Cửu long đều bị bệnh. Tuy vậy, nhờ đặc điểm nhiễm trể nên thất thu năng suất không đáng kể lắm. Trên thực tế nhất, nên chọn cây giống từ ruộng không bị nhiễm bệnh hoặc chỉ nhiễm nhẹ. Hạt tốt, đầy đặn cũng là nhân tố hỗ trợ cây phát triển tốt, chịu đựng được bệnh.

* Thời vụ: giữ vai trò quan trọng trong việc phòng bệnh. Tại Đồng bằng sông Cửu long, không riêng bệnh rỉ mà đối với chủ yếu các bệnh do nấm và vi khuẩn, đậu tương được canh tác ở vụ Đông Xuân thường bị bệnh nhẹ hơn ở vụ Hè Thu. Nên gieo sạ đúng vụ.

* Phương pháp canh tác:

+ Mật độ gieo sạ: Cần bão đảm mật độ gieo sạ ở từng vùng trồng trọt, gieo sạ dầy sẽ tạo điều kiện vi khí hậu phù hợp cho bệnh tiến triển ; trái lại, gieo sạ thưa thì cỏ dại sẽ phát triển mạnh.

+ Nước tưới: Ứng dụng chế độ tưới tiêu đầy đủ không để ruộng bị khô hạn hoặc bị úng nước. Bão đảm nguồn nước tưới không có chứa mầm bệnh.

+ Phân bón: Bón phân đầy đủ và hài hòa, không bón quá nhiều phân đạm, đẩy mạnh phân lân và kali cho các ruộng liên tục bị lây nhiễm nặng.

* Vệ sinh ruộng đồng:

+ Đất: sửa soạn kỹ, nên phơi đất để diệt trừ bớt nguồn gây bệnh hoặc khử đất bằng thuốc trừ nấm.

+ Sau vụ mùa và trước khi trồng trọt, nên gom những xác bã cây và cỏ dại để thiêu đốt hoặc chôn sâu, nhất là ở các ruộng đã bị bệnh nặng.

* Khử hạt: nguồn phát tán quan trọng của bệnh này là những hạ bào tử của nấm bệnh bám trên hạt giống, nên việc khử hạt là điều rất cần thiết để bão vệ cây ở thời kỳ cây còn nhỏ. Có thể khử hạt bằng nước “ba sôi – hai lạnh“ (khoảng 52oC) trong 15 phút, hoặc bằng nước muối 5%, hoặc thuốc khử hạt giống 0,1% – 0,2 %.

– Giải pháp hóa học:

+ Cần tìm thấy bệnh sớm và dùng thuốc kịp lúc. Ứng dụng thuốc xịt khi có bệnh phát triển.

+ Loại thuốc: có thể sủ dụng một trong một số loại sau: Tilt 250ND, Tilt super 300ND.

+ Thường kì: xịt 2 – 3 lần, cách nhau 10 – 15 ngày, trường hợp bệnh nặng thì xịt thường kì 7 ngày 1 lần cho đến lúc bệnh ngưng phát triển.