Thu hái, sơ chế và bảo quản hạt Trôm

Nhu cầu trồng rừng bằng cây giống từ hạt ngày nay cực kỳ ít mà đa số là trồng rừng bằng những giống vô tính sản xuất công nghệ nuôi cây mô và giâm hom có cho năng suất cao hơn hẳn so sánh với cây trồng từ hạt.

Điểm mạnh của biện pháp sản xuất cây con bằng hạt là kỹ thuật giản đơn, dễ làm, cây có bộ rễ phát triển mạnh, tuổi thọ cao hơn, hệ số nhân giống cao và kinh phí sản xuất thấp hơn những biện pháp nhân giống khác.

Điểm yếu đa phần của trồng rừng bằng cây giống từ hạt là: Chu kỳ kinh doanh rừng dài hơn so sánh với trồng rừng bằng cây mô hoặc cây hom. Bên cạnh đó nguồn hạt giống từ những rừng giống, vườn giống được được biết đến cực kỳ hạn chế về số lượng.

1/ Chuẩn bị vật dụng, vật tư

• Sào cắt cành, cắt quả.

 

Hình 1: Sào cắt cành

• Thang

Hình 2: Thang thu hái quả

2/ Thu hái quả trôm

2/1/ Chọn lựa cây mẹ gây giống

Thu hái hạt giống trên những cây mẹ có tuổi trên 10 năm, tán hài hòa, lá có màu xanh đậm, thân thẳng.

Cây phát triển sinh trưởng tốt, cho nhựa với cho năng suất cao, đạt chất lượng tốt. Cây để thu hoạch hạt giống đừng nên khai thác mủ trong 1 – 2 năm nhằm bảo đảm sức sống cho cây và chất lượng hạt giống tốt.

Hình 3/ Vườn Trôm gây giống

2/2/ Thu hái quả trôm

• Thời điểm thu hái: Quả Trôm chín tương đối tập trung trong tháng 1 đến nửa tháng 2 ương lịch.

• Khi quả chín màu quả chuyển từ màu xanh sang màu đỏ. Chỉ thu hái những trái đã có màu đỏ còn ở phía trên cây bằng sào. Không được thu hái quả còn xanh. Trong khoảng thời gian quả chín phải liên tục theo dõi, khi nhìn thấy màu quả chuyển từ xanh sang đỏ phải thu hái ngay. Nếu để chậm, quả khô hạt rơi ra ngoài khó thu hoạch.

Hình 4: Quả Trôm bắt đầu chín                Hình 5: Quả Trôm chín

• An toàn lao động khi thu hái quả và hạt giống

– Trước khi thu hái quả và hạt giống phải điều tra tình hình của quả và hạt.

– Bồi dưỡng nghiệp vụ an toàn lao động và biện pháp xử lý quả hạt sau thu hái cho người trực tiếp thu hái.

+ Kiểm tra vật dụng trước khi thu hái.

+ Không uống rượu bia trước khi trèo cây.

+ Thắt dây an toàn.

+Không trèo các cành khô, nhỏ mục và khi mưa lớn.

+Trang bị đầy đủ vật dụng bảo hộ lao động vật dụng y tế, thuốc men để sơ cứu lúc đầu khi xẩy ra mất an toàn lao động.

+Quả hạt thu hái về được nghiệm thu và để riêng từng lô.

+Không thu hái quả, hạt vào ngày trời mưa giông.

3/ Sơ chế quả trôm sau khi thu hái

Sau khi tiến hành thu hoạch quả, việc quyết định tách hạt tại trung tâm chế biến hay tại nơi thu hái dựa vào điều kiện cụ thể từng địa phương. Nói chung nên tách sớm hạt khỏi những phần khác của quả nhằm lấy hạt chắc, loại trừ tạp vật, hạt lép, hạ bớt trọng lượng trong bảo quản, nối dài sức sống của hạt.

3/1/ Chuẩn bị vật dụng để bảo quản quả trôm

Vật dụng phơi quả: nong, nia, bạt…

Hình 6: Bạt, nia phơi quả

3/2/ Quy tắc chung trong bảo quản quả trôm

• Làm sạch quả.
• Tách hạt ra khỏi quả.

3/3/ Sơ chế quả trôm

3/3/1/ Ủ quả

Quả phải được làm sạch sơ bộ khỏi những mẩu cành, vỏ, lá và tạp vật khác trước khi tách, làm sạch, bảo quản hoặc gieo. Do những tạp vật chiếm nhiều chỗ, bên cạnh đó những mẩu cành, lá còn có thể đem mầm bệnh mà ở hạt không có. Làm sạch tạp chất trước khi tách hạt dễ dàng hơn nhiểu sau khi tách hạt.

Ủ quả là một quá trình bảo quản 1 cách cẩn trọng nhằm khiến cho chúng phù hợp hơn cho những công đoạn như sau: làm khô, tách, bảo quản dài hạn. Quá trình ủ còn hỗ trợ quả chin đều và khô đi. Do quả không bao giờ chín cùng một thời gian, ngay cả trong cùng một loài, một lâm phần, cho nên ngay cả khi triển khai thu hái vào lúc chín rộ thì vẫn có một tỷ lệ hạt đã rắn chắc song chưa chín hoàn toàn.

3/3/2/ Phơi quả trôm sau khi ủ

Quả sau khi ủ đã chín đều, triển khai phơi trên nong, nia. Hong khoảng 2 đến 3 ngày cho vỏ của quả khô đều. Đòi hỏi chính khi phơi quả:

+ Phải đảo quả liên tục để quá trình khô, mở và tạch hạt được đồng

đều;

+ Phải có những điều kiện, phương tiện chống mưa kịp lúc bằng phương pháp chuyển quả vào trong kho hoặc làm mái che kịp lúc ;

+ Phải lưu ý tránh nhiệt độ quá cao khi hạt còn ướt, bằng phương pháp hong quả trước khi phơi hoặc tránh phơi quả còn ướt trên những tấm thép hoặc đậy chúng bằng những tấm kính, màng ni lon;

+ Phải thu gom liên tục hạt đã tách ra khỏi quả, không nên để lâu ưới nắng gắt.

+ Lưu ý chống chim, chuột.

+ Do hạt có dầu nên để giữ chất lượng hạt, tránh phơi quả  ưới nắng gắt.

3/3/3/ Tách hạt quả trôm

Quả là quả khô tự mở nên hạt tự tách ra khỏi quả khi quả mở. Cần thu luôn hạt khi quả mở.

4/ Bảo quản hạt quả trôm đúng kỹ thuật nhất

4/1/ Làm sạch hạt trôm

Sau khi tách hạt khỏi quả triển khai làm sạch hạt: loại bỏ hạt lép, hạt không có sức sống và những tạp chất. Cố gắng không làm rụng lớp lông bao chung quanh hạt.

Hình 7: Hạt Trôm đạt và chưa đạt chuẩn

4/2/ Bảo quản hạt trôm

– Hạt phơi tiếp 2 – 3 ngày trong bóng râm cho khô và đưa cất trữ.

Hình 8: Hạt Trôm sau khi phơi khô

• Trộn 1 kilogam hạt với 2 – 4g Xerezan.

• Tiếp đến cho hạt vào chum, vại, thùng phuy có nắp đậy tránh chuột hay một số loại côn trùng gây thiệt hại và ngăn cản hạt tiếp xúc với không khí phía bên ngoài.

• Cất ở nơi thoáng mát, ẩm độ của hạt khi đưa vào bảo quản từ 7 – 8 %. Biện pháp này có thể uy trì sức sống của hạt không quá 1 năm, bảo quản nơi thoáng mát tránh ánh nắng chiếu vào.

Một kilôgam hạt giống đạt chuẩn có từ 550 – 600 hạt, tạo được khoảng 400 – 450 cây con.

• Một vài lưu ý khi bảo quản hạt giống cây rừng

• Kho bảo quản hạt giống phải tiệt trùng bằng nước vôi đặc (04 kilogam vôi hoà trong 10 lít nước).

• Vật dụng: Chum, vại, chai, lọ, túi nilon tiệt trùng bằng foóc môn 1%.

• Nơi bảo quản phải cao ráo, thoáng mát, không có mưa dột, ghi rõ lý lịch lô hạt, nhãn dãn, xếp đặt khoa học, thuận lợi cho kiểm tra.

Hình 9: Bảo quản hạt trôm giống.