Sự tích trái sầu riêng

Clip Sự tích trái sầu riêng (nguồn: youtube)

Ngày ấy, vào thời Tây Sơn, có một chàng trẻ tuổi người vùng Đồng-nai. Chàng là người tài kiêm văn võ, đã từng vung gươm hưởng ứng cái bất bình của mọi người. Chàng từng cầm quân mấy lần khiến cho tớ thầy chúa Nguyễn chạy dài. 

Nhà Tây Sơn mất, chàng lui về quê nhà mượn nghề dạy trẻ để náu hình ẩn tích. Đột nhiên có tin dữ truyền đến khiến cho mọi người xao xuyến. Gia Long vừa thắng thế trên đất nước Việt thì cũng bắt đầu giết hại các người đã từng làm quan cho nhà Tây Sơn. Nhà vua cứ dựa trên chức tước lớn hay nhỏ của họ mà gia hình: tư mã, quận công thì lăng trì, tùng xẻo; vệ úy, phân suất thì đánh gậy, phạt roi, v.v…

Dân trong xóm sẵn lòng quý mến, khuyên chàng trốn đi thật xa. Họ giúp tiền gạo và mọi thứ cần sử dụng, trong đó có cả một chiếc thuyền nhỏ mui lồng để tiện đi lại.

Vì không muốn để rơi vào tay quân địch, chàng ra đi. Ngược dòng sông Cửu-long, chàng tiến sâu vào nước Chân-lạp.

Một hôm chàng cắm sào lên bộ mua thức ăn. Chàng bước vào một cái quán bên đường. Trong quán có một bà mẹ ngồi ủ rũ bên cạnh một cô gái nằm mê man bất tỉnh. Đó là hai mẹ con đi dâng hương trên núi, về đến đây thì con bị ốm nặng. Vốn có biệt tài về nghề thuốc, chàng hết sức chạy chữa, cuối cùng cũng hỗ trợ cô gái lấy lại sức khỏe. Và có sẵn thuyền riêng, chàng chở họ về tận nhà.

Nàng là con gái chưa chồng, đã đến tuổi quay xa đạp cửi. Nàng có nét đẹp thùy mị. Tự nhiên có anh chàng trai người Việt ở đâu tận xa xôi đến trú ngụ tại nhà khiến cho nàng quyến luyến.

Sau một tuần chay tạ ơn Trời Phật, mẹ nàng cho thấy là Phật đã báo mộng cho hai người lấy nhau. Chàng vui vẻ nhận lấy cuộc sống mới cho  qua ngày. Từ đây chàng có chỗ ở ổn định. Nhà nàng là nhà làm ruộng nuôi tằm. Các việc đó chàng đều làm được cả.

10 năm thoảng qua như một giấc mộng. Hai vợ chồng quấn quýt cùng nhau như đôi chim câu. Trong vườn nhà vợ có một cây ăn trái gọi là loại cây “tu rên” mà ở xứ sở chồng không có. Lần ấy gặp kỳ quả chín đầu mùa, vợ trèo lên cây trẩy xuống một quả, xẻ đưa cho chồng ăn. Quả “tu rên” vốn có một mùi hôi đặc biệt. Thấy chồng nhăn mặt vợ bảo.

– Anh cứ ăn sẽ biết nó sâu đậm như lòng em đây.

Bất ngờ 1 năm kia, vợ đi dâng hương về thì ngộ cảm. Chồng cố công chạy chữa nhưng không sao cứu kịp. Cái chết chia rẽ cặp vợ chồng 1 cách đột ngột. Không thể nói hết cảnh tượng đau khổ của người chồng. Nhưng hai người vẫn gặp nhau trong mộng. Chồng hứa trọn đời sẽ không lấy một ai nữa. Còn hồn vợ thì hứa không khi nào xa chồng.

Nghe tin Gia Long đã thôi truy nã các người thù cũ, bà con chàng ở quê hương nhắn tin lên bảo về. Các người trong xóm cũng khuyên chàng nên đi đâu cho khuây khỏa. Chàng đành từ giã quê hương thứ hai của bản thân. Trước ngày lên đường, vợ báo mộng cho chồng biết là mình sẽ theo chàng cho tới sơn cùng thủy tận. Năm ấy cây “tu rên” tự nhiên chỉ hiện ra có mỗi một quả. Và quả “tu rên” đó tự nhiên rơi vào vạt áo giữa lúc chàng ra thăm cây kỷ niệm của vợ. Chàng mừng rỡ quyết đưa nó cùng mình về xứ sở.

Chàng lại trở về nghề cũ. Nhưng nỗi riêng canh cánh không bao giờ nguôi. Chàng đã ương hạt “tu rên” thành cây đem trồng trong vườn ngoài ngõ. Từ đây, ngoài công việc dạy học còn có công việc chăm nom cây quý.

Các cây “tu rên” của chằng ngày một lớn khỏe. Lại 10 năm nữa sắp trôi qua. Chàng trai ngày trước lúc này tóc đã đốm bạc. Nhưng ông già ấy lòng bỗng trẻ lại khi nhìn thấy các hàng cây mà mình bấy lâu chăm chút nay đã bắt đầu khai hoa kết quả. Ông sung sướng mời họ hàng  làng xóm tới dự đám giỗ của vợ và nhân thể thưởng thức một thứ quả lạ giai đoạn đầu có ở phía trong vùng.

Khi các quả “tu rên” bưng ra đặt lên bàn, mọi người thoáng ngửi thấy một mùi khó chịu. Nhưng chủ nhân biết ý đã nói đón: – “… Nó xấu xí nó hôi, nhưng múi của chính nó ở phía trong lại đẹp đẽ thơm tho như mối tình sâu đậm của đôi vợ chồng son trẻ…”. Ông vừa nói vừa xẻ các quả “tu rên” chia từng múi cho mọi người cùng nếm. Múi “tu rên” nuốt vào đến cổ quả thường có một vị ngon ngọt lạ thường. Đoạn, ông kể hết đoạn tình duyên xưa mà từ lúc về đến nay ông đã cố ý giấu kín trong người. Ông kể mãi, kể mãi. Và khi kể xong, ở khóe mắt con người chung tình ấy long lanh hai giọt lệ nhỏ đúng vào múi “tu rên” đang cầm ở tay. Tự nhiên hai giọt nước mắt ấy sôi lên sùng sục trên múi “tu rên” như vôi gặp nước và cuối cùng thấm vào múi như giọt nước thấm vào lòng gạch.

Sau đám giỗ ba ngày, người đàn ông ấy bỗng không bị bệnh mà chết. Từ đó dân làng mỗi lần ăn thứ quả đó đều nhớ đến người gây giống, nhớ đến chuyện người đàn ông chung tình. Họ gọi “tu rên” bằng hai tiếng “sầu riêng” để nhớ mối tình thủy chung của chàng và nàng. Người ta còn nói các cây sầu riêng nào thuộc dòng dõi loại hạt có hai giọt nước mắt của anh chàng nhỏ vào thì mới là giống sầu riêng ngon[1].

[1] Theo Phạm Tường Hạnh trong Xuân 1957/ Một truyện khác cũng do một số người Nam-bộ kể, bảo quả sầu riêng có từ đời Cao Biền. Nội dung của truyện đại khái đề cao Cao Biền mà hạ thấp giá trị của người Việt, nên tại đây chúng tôi không thuật.