Cách thu hoạch và chế biến Đương quy

1/ Thu hoạch

– Ở vùng đồng bằng Miền bắc, thu hoạch dược liệu vào cuối tháng 6 hoặc đầu tháng 7/

– Ở vùng núi cao, thu hoạch dược liệu vào tháng 11 hoặc tháng 12/

– Khi tiến hành thu hoạch, cắt bỏ lá đào củ bằng cuốc hoặc thuổng, cố gắng không làm đứt rễ củ. Củ đào xong phơi ngay trên ruộng 1 – 2 ngày (thu tháng 11 – 12 không mưa ) hoặc đưa về buộc thành bó 5 – 6 củ, tiếp đến treo trên dàn 2 ngày cho củ hơi héo, trong củ đã được lên men chuyển hóa. Rửa sạch dược liệu, cắt bỏ rễ con, phân loại lớn nhỏ đưa chế biến.

– Phơi nắng nhẹ hoặc làm giàn sấy nhẹ. Sấy khô 8/10 thì bớt lửa để dược liệu tự khô. Cần xông lưu huỳnh chống mối và có chứa vào thùng có chống ẩm. Khi sử dụng lại cần phun qua rượu (1 lít rượu cho 10 kilogam hạt). 1 ha có thể thu được 3/000 kilogam rễ củ khô.

– Quy cách, chất lượng: Đương quy phải thật khô, có đầu, đầu rễ hình tròn có vân vòng đỏ, màu đen hoặc nâu vàng phía bên trong màu trắng, vàng hoặc màu vàng có dầu, không bị mọt, không có tạp chất, rễ lớn hơn 1,7mm là đạt quy cách chất lượng.

2/ Chế biến

– Xông diêm sinh cho mềm, rửa thật sạch sẽ, xông lại một mồi diêm sinh nữa tiếp đến đem phơi đến khô, ẩm độ còn 13 – 14% là được.

– Ngày nay Đương quy được rửa sạch bằng nước Ozon cho vào sấy ngay không xông sinh. Cách chế biến này giúp dược liệu khô cứng, màu nâu bạc không được mềm nhuận và màu vàng cánh dán như xông sinh.

– Biện pháp chế biến sử dụng trong đông y:

+ Quy đầu: Đương quy đã trồng được 2 – 3 năm, đào vào mùa thu, cắt bỏ rễ, phơi trong bóng râm hoặc sấy nhẹ trong thùng cho tới khô.

+ Đương quy phiến: Đương quy rửa sạch, ủ mềm. Thái lát hoặc bào mỏng thành phiến có độ dầy 1 – 3 milimét. Phơi sấy nhẹ.

+ Đương quy tẩm rượu: Đương quy trộn với rượu, ủ mềm, thái phiến, phơi khô (hoặc sau khi tẩm rượu, đem chưng 4 h cho đến lúc ngoài sẫm, trong vàng, thái phiến).

+ Đương quy sao rượu: Tẩm rượu vào đương quy phiến (tỉ lệ 1/10), ủ nửa tiếng cho ngấm rượu. Sao nhỏ lửa cho đến lúc màu vàng đậm, hương thơm đặc thù. Có thể sao Đương quy trước, cho đến khi nóng già và đều, phun rượu và tiếp tục sao cho đến khi phiến chuyển sang màu vàng đậm, hương thơm đặc thù.

+ Đương quy sao hoàng thổ: 3 kilogam bột hoàng thổ hoặc bột phục long can sao nóng, cho tiếp 10 kilogam Đương quy phiến vào, sao đến khi phiến có màu vàng đen.

+ Đương quy sao xén cạnh: Đương quy phiến sao trên lửa lớn, đảo nhanh và đều cho đến lúc phiến có màu vàng, cạnh cháy, phun 1 ít nước vào.

+ Đương quy thán: Sao Đương quy phiến cho đến lúc bề mặt phiến màu đen, trong vàng là được.

+ Đương quy tẩm mật ong: Đem mệt luyện trong nồi, cho đương quy phiến vào (2 kilogam mật cho 10 kilogam Đương quy). Sao nhỏ lửa cho đến lúc miếng Đương quy không dính vào tay được.

3/ Vận chuyển và bảo quản

– Bảo quản Đương quy trong túi polyetylen ngoài có bao tải, hoặc bảo quản kín trong chum vại. Dược liệu đương quy cực kỳ dễ bị mốc mọt, cần phải tiến hành kiểm tra liên tục để xử lý. Bao tải ngoài ghi đầy đủ thông tin sản xuất gồm mã số lô sản xuất, cơ sở sản xuất, ngày đóng gói, khối lượng…

– Bảo quản trong kho khô, thoáng, có kệ kê bao dược liệu cách nền và tường, theo hàng cho thuận lợi kiểm tra thường kì nhận xét ẩm độ, mốc mọt…

– Vận chuyển trong xe tải kín, tránh mưa nắng làm hỏng dược liệu.