Kích thích mủ, thiết kế miệng cạo và kỹ thuật cạo mủ cao su

1/ Tổ chức khai thác cây cao su

1/1/ Tiêu chuẩn cây cao su:

Khai thác mủ khi vườn cây được 5-7 năm tuổi, có ≥70% số cây có chu vi thân >50 centimét và chiều cao từ mặt đất lên đạt 1m.

Việc thu hoạch mủ cao su thường nối dài thường xuyên 8-10 tháng trong năm. Để thu hoạch mủ, người ta sử dụng dao cạo đi một lớp vỏ mỏng trên thân cây nhằm gây nên vết thương để mủ chảy ra và hứng vào bát.

1/2/ Số cây trên một phần cạo (số cây một người có thể cạo trong ngày)

Dựa theo địa hình, tuổi cây cạo và sức khỏe của người công nhân cạo mủ. Một người có sức khỏe bình thường có thể cạo miệng ngửa được 400-500 cây/ngày.

Trong trường hợp cạo hai miệng úp và ngửa thì số cây cạo chỉ trong khoảng 320-380 cây/ngày.

1/3/ Trang bị vật tư cho cây cạo mủ:

Cây cạo được trang bị đầy đủ những vật tư: Kiềng, chén, máng. Máng đóng nghiêng dưới miệng tiền 10 centimét, kiềng buộc cách miệng tiền 25-35 centimét, không được đóng kiềng vào thân cây cao su.

Trang bị vật tư cho cây cạo mủ

Chén hứng mủ làm bằng đất nung, trong người chén có tráng lớp men sứ để dễ bóc mủ chén.

Vào mùa mưa phải trang bị máng chắn nước mưa cho cây cao su.

Trang bị vật tư cho cây cạo mủ.

1/4/ Thiết kế miệng cạo

a) Chiều cao miệng cạo: miệng cạo cây mới mở có miệng tiền đo 1,3m cách mặt đất.

b) Độ dốc miệng cạo:

Dựa theo tuổi cây, độ dốc miệng cạo so sánh với trục ngang là:

– Cây mới cạo (tuổi cạo 1-10): 340

– Cây trung niên (tuổi cạo 11-17)      : 320

– Cây già (trên 17 tuối cạo)                 : 300

– Cây cạo úp                                              : 450

c) Hướng miệng cạo: Miệng tiền được mở hàng loạt cùng một hướng trong lô.

d) Mở thêm (mở dặm): Vào tháng 4 và tháng 10 dl mỗi năm, mở cạo thêm các cây đã đủ tiêu chuẩn mở miệng cạo. Đầu năm cạo thứ 3, mở cạo toàn bộ những cây vanh > 40 centimét. Miệng cạo có cùng độ cao hiện tại của những cây mở trước.

1/5/ Mở miệng cạo.

Sau khi thiết kế, cạo xả miệng 3 nhát dao:

– Nhát 1: Cạo chuẩn.

– Nhát 2: Vạt nêm.

– Nhát 3: Hoàn chỉnh miệng cạo, cạo ép má dao dần dần đến độ sâu cạo quy định, tránh không để cạo phạm khi mở miệng cạo.

Mức độ hao vỏ cạo khi mở miệng cho phép nhiều nhất từ 1,5-2,0 centimét.

Mở miệng cạo và hứng mủ cây cao su.

2/ Chế độ cạo

Chế độ thông dụng ngày nay là cạo nử a vòng thân cây (S/2), nhịp độ cạo có thể là D2 hoặc D3/ Đừng nên ứng dụng chế độ cạo D1 vì mau hết vỏ cạo, cây bị kiệt sức sau vài năm cạo, năng suất thấp, hàm lượng mủ thấp. Nên ứng dụng chế độ cạo D3 phối hợp với bôi chất kích thích nồng độ 2,5% vì chế độ cạo này ít gây vết thương cho cây cao su, tiết kiệm vỏ cạo vì vậy sẽ đảm bảo năng suất về lâu dài hiệu quả nhất.

Cạo nửa vòng thân cây (S/2).

3/ Một vài chỉ tiêu kỹ thuật đa phần trong việc cạo mủ

a. Thời vụ cạo mủ:

Việc mở miệng cạo những vườn cây mới được tiến hành xử lý vào những tháng 3-4 dl (trước mùa mưa) và cuối tháng 10 dl (sau mùa mưa).

Vườn cây đang khai thác cho nghỉ cạo lúc cây cao su ra lá mới (tháng 1-2 dl). Cây

được cạo lại khi đã có tầng lá đã ổn định (vào tháng 3-4 dl).

b. Độ sâu cạo mủ

Quy định từ 1,0-1,3mm cách tượng tầng. Tránh cạo cạn, cạo sát, tuyệt đối không được cạo phạm.

Độ sâu cạo mủ cao su từ 1,0-1,3mm cách tượng tầng.

c. Mức độ hao dăm – Đánh dấu hao dăm

Đối với miệng cạo ngửa, hao dăm 1,1-1,5 mm/lần cạo. Hao vỏ cạo nhiều nhất 16 centimét /năm đối với nhịp độ cạo D3; 20 centimét /năm đối với nhịp độ cạo D/2/

Đối với miệng cạo úp có khống chế, hao dăm không quá 2 mm/lần cạo. Hao vỏ nhiều nhất 3 centimét /tháng.

Đối với miệng cạo úp ngoài tầm khống chế, hao dăm không quá 3mm/lần cạo. Hao vỏ nhiều nhất 4,5 centimét /tháng.

Mỗi năm, trước khi bắt đầu cạo lại, sử dụng móc hoặc dao đánh dấu hao vỏ cạo, sử dụng rập vạch trên vỏ cạo những vạch chuẩn để khống chế mức hao vỏ từng tháng, quý phối hợp khống chế độ dốc miệng cạo.

d. Tiêu chuẩn đường cạo

Đường cạo đúng tiêu chuẩn khi có đúng độ dốc, có lòng máng, vuông tiền, vuông hậu, không lệch miệng, không vượt tuyến, không gợn sóng.

Đường cạo đúng tiêu chuẩn.

e. Giờ cạo mủ – Trút mủ

– Giờ cạo mủ:

Chi bắt đầu cạo khi nhìn thấy rõ đường cạo. Vào mùa mưa đừng nên cạo khi vỏ cây bị ướt. Phải chờ đến khi ráo nước mới cạo.

– Trút mủ:

Khi mủ ngưng chảy thì triển khai trút mủ, nếu trời chuyển mưa thì trút mủ sớm để giúp tránh mủ bị rửa trôi.

Cây nào cạo trước trút trước. Sử dụng vét tận thu mủ trong chén. Trút mủ cao su mỗi buổi sáng.

Công nhân trút mủ cao su.

f. Vật dụng cạo mủ cần có:

– Dao cạo mủ.

– Đá mài dao (1 viên đá xả, 1 viên đá bùn).

– 1 giỏ đựng mủ tạp và mủ dây.

– Trang bị vật tư cho cây cạo mủ.

– 1 thùng trút 15 lít.

– 1 thùng có chứa 25 – 30 lít.

– 1 vét mủ.

– 1 nạo vỏ.

– 1 đòn gánh.

– 1 ống thuốc mỡ.

– 1 giẻ lau.

Những vật dụng này phải thật sạch, dao được mài bén liên tục.

Vật dụng cạo mủ cần có.

g. Công việc trước và sau khi cạo mủ từng cây

Trước khi cạo, phải bóc mủ dây, mủ chén, sửa lại kiềng, máng, úp chén trên kiềng. Cạo xong, ngửa chén lên và dẫn mủ chảy vào bát rồi mới qua cạo cây khác.

Hướng đi cạo theo các cây kế cận nhau, sau mỗi lần cạo phải đổi đầu cạo. Sau khi trút mủ xong đặt chén lại vị trí cũ để hứng mủ chảy trễ, tránh trút sót mủ.

Các điều cần chú ý

– Cạo mủ được triển khai đều đặn theo đúng nhịp độ D2 hoặc D3 (không cạo D2 lẫn lộn với D3). Cạo hết, không bỏ sót cây.

– Liên tục làm vệ sinh cho cây cạo, dọn dẹp vệ sinh vật dụng, sửa lại miệng cạo, bôi thuốc mỡ cho những vết cạo phạm, bôi phòng bệnh mặt cạo vào mùa mưa.

– Khi nghỉ cạo tận thu hết mủ tạp, mủ đất, thu máng, thu kiềng, chén úp dưới gốc cây. Quét dọn, gom lá vào giữa hàng cây.

– Tuyệt đối không đốt lá khô trong vườn cao su.

4/ Kích thích mủ cao su

Việc dùng chất kích thích mủ cho biết không bị ảnh hưởng nhiều đến sức sống cũng năng suất lâu dài của cây nếu dùng đúng:

Chỉ dùng cho vườn cây cạo D3, D4 và vườn cây chuẩn bị thanh lý. Không dùng cho vườn cây cạo D1 hoặc D2/

a. Loại chất kích thích và nồng độ dùng

– Ethephon (acid 2- chloroethyl phosphonic):

* 2,5% a.i cho cây nhóm I và II

* 5,0% a.i. cho những vườn cây nhóm III và vườn cây trước khi thanh lý.

b. Thời vụ ứng dụng kích thích mủ, thời gian bôi:

* Chỉ bôi chất kích thích vào những tháng 5, 6, 7, 10, 11 và 12 dl.

* Bôi chất kích thích trước nhát cạo kế tiếp 24-48 giờ.

Không bôi khi cây còn ướt hoặc lúc trời sắp mưa.

Tuyệt đối không được bôi trong thời điểm mùa khô, mùa rụng lá.

c. Biện pháp bôi chất kích thích mủ:

– Bôi trên vỏ tái sinh (Pa: Panel application): Sau khi khuấy đều chất kích thích, sử dụng cọ nhỏ bôi một băng rộng 1 centimét, mỏng đều trên vỏ tái sinh tiếp giáp với miệng cạo.

Biện pháp này vận dụng cho miệng cạo ngửa.

– Biện pháp bôi trên miệng cạo không bóc lớp mủ dây (La: Lace application): Sau khi khuấy đều chất kích thích, sử dụng cọ nhỏ bôi một lớp mỏng đều ngay trên miệng cạo.

Biện pháp này vận dụng cho miệng cạo úp.

Xử lý chất kích thích lên miệng cạo.

d. Vật dụng bôi chất kích thích

1 cọ bôi số 8 có bề rộng 0,8 centimét.

1 hộp đựng chất kích thích có ghi rõ nồng độ.

e. Liều lượng dùng, nhịp độ bôi chất kích thích

Cây có tuổi cạo từ 1-5, bôi từ 0,5-1 gam/cây/lần theo biện pháp Pa. Cây có tuổi cạo từ 6-10, bôi từ 0,75-1,5 gam/cây/lần theo biện pháp Pa.

Cây có tuổi cạo trên 10, bôi từ 1-2 gam/cây/lần theo biện pháp Pa; từ 0,75-2 gam/cây/lần theo biện pháp La.

Khoảng cách giữa 2 lần bôi ít nhất là 3 tuần.

f. Tiêu chuẩn cây được dùng chất kích thích

Bôi chất kích thích cho các cây phát triển bình thường, kỹ thuật cạo tốt. Không bôi chất kích thích cho các cây bị hại nấm hồng gây cụt ngọn, cây bị hại loét sọc miệng cạo nặng, cây đã rụng hết lá do bệnh rụng lá mùa mưa, cây có biểu hiện khô miệng cạo hoặc các cây quá nhỏ.

g. Tiêu chuẩn vườn cây dùng chất kích thích mủ

Nếu hàm lượng cao su khô (DRC) của vườn cây dưới 25% thì không dùng chất kích thích.

Nếu tỷ lệ cây khô miệng cạo toàn phần cao hơn lần kiểm kê trước đó theo mức quy

định sau thì đừng nên bôi chất kích thích: Năm cạo 1-10 > 3% Năm cạo 10-20 >10 %.

h. An toàn lao động khi dùng chất kích thích

Không nên để chất kích thích dính trên da, mắt. Trong trường hợp bị dính chất kích thích vào da phải rửa ngay bằng xà phòng và nước ấm. Nếu bị dính chất kích thích vào mắt phải rửa mắt ngay rất nhiều lần bằng nước sạch.

Sau khi dùng phải hủy bỏ bao bì đựng chất kích thích, không dùng lại.

Khi bôi chất kích thích cho miệng cạo cao, phải mang kính phòng hộ để giúp tránh thuốc rơi vào mắt.

i. Bảo quản chất kích thích khi chưa dùng

Chất kích thích phải luôn được giữ trong mát, không để ánh nắng chiếu trực tiếp. Tuân theo theo hạn dùng ghi trên bao bì.

5/ Kỹ thuật cạo dao kéo trên miệng cạo ngửa

a. Cầm dao và tư thế đứng

– Tay phải cầm cán dao và cung ứng lực chính để kéo dao cạo. Khi nâng cán dao lên hoặc hạ cán dao xuống sẽ điều chỉnh mức độ dày dăm cạo. Áp cán dao vào thân cây hoặc dang ra khỏi thân cây sẽ điều chỉnh độ sâu cạo mủ.

– Tay trái cầm sóng dao để giữ thăng bằng.

– Tư thế đứng: Hai bàn chân hơi dạng ra một góc 900 là tốt để trọng lượng phân bổ

đều trên hai chân.

b. Lấy vuông hậu

Đặt dao trên miệng cách ranh hậu khoảng 2-3 centimét, đẩy ngược dao lên bên trên đến ranh hậu. Tay phải hạ cán dao xuống để lấy vuông hậu.

c. Cạo nhát chuẩn

Sau khi lấy vuông hậu xong, cạo một nhát chuẩn dài 4-5 centimét để định đúng vị trí dao bảo

đảm độ hao dăm và độ sâu cạo mủ.

Cầm dao và tư thế đứng cạo mủ cao su

d. Thao tác cạo và dịch chuyển

Đó là sự kết hợp nhịp nhàng giữa tay và chân.

– Khi cạo mủ cần kéo dao dứt khoát làm đứt ngọt lớp dăm cạo. Áp má dao sát vào vỏ tái sinh phía trên để tạo lòng máng trên miệng cạo.

– Hai chân đứng ở vị trí miệng hậu, chân trái phía trước. Khi cạo từ từ chuyển trọng tâm về chân phải, tiếp đến chân trái bước lui vòng theo đằng sau gót chân phải. Ngay lúc này trọng tâm đặt ở chân trái, tiếp theo bước chân phải và trở lại tư thế lúc đầu. Bước chân thường xuyên theo tư thế trên đến khi cạo xong miệng cạo.

e. Thu dao

Khi cạo tới miệng tiền, tay trái hơi ấn sâu vào, đồng thời tay phải vừa áp cán dao vào thân cây vừa nâng ngược dao lên để tạo mang cá (vuông tiền).

Chú ý:

– Dao phải thường xuyên được mài bén.

– Khi cạo xong liếc ngay dao, rửa sạch và bọc bằng nắp chụp dao.

6/ Kỹ thuật cạo miệng úp

a. Thao tác cầm dao và tư thế đứng

– Tay phải cầm bên dưới cán dao, sử dụng để điều chỉnh độ hao dăm, độ sâu vết cắt và cung ứng lực chính để đẩy.

– Tay trái để ngửa cầm bên trên cán dao để điều chỉnh thăng bằng.

– Vị trí của 2 tay trên cán dao phụ thuộc vào độ cao miệng cạo và chú ý tránh nâng khuỷu tay phải quá cao dễ gây mỏi tay và vai.

– Khi bắt đầu cạo, đứng trước miệng tiền, trọng lượng phân bố đều trên 2 chân, 2 bàn

chân cách nhau khoảng 25-30 centimét, góc giữa 2 bàn chân ≈ 900, chân trái đặt hơi chếch về phía thân cây.

b. Lấy vuông tiền

Đặt mũi dao ngay miệng tiền, lưỡi dao song song với đường miệng cạo, nhấc nhẹ tay phải lên, khẽ nhấn mũi dao vào vỏ để bấm vuông tiền.

c. Thao tác cạo và dịch chuyển

– Sau khi bấm vuông tiền, hạ đường miệng cạo. Điều chỉnh (1,5-2,0mm). cánh tay phải xuống để lưỡi dao trở lại song song với cánh tay phải để cắt một lớp dăm đúng độ dầy quy định

– Đẩy lưỡi dao dần từ dưới lên để cắt vỏ cạo.

– Trong khi cạo, má dao chia sẻ cách phải hơi nghiêng hình thành một góc khoảng 100 với mặt vỏ tái sinh, sống dao phải luôn tựa vào đáy lòng máng để duy trì độ sâu và độ dầy dăm. Để đạt được việc này, chân cần phải dịch chuyển nhịp nhàng với tay cạo để thân người khi nào cũng ngang với mũi dao.

– Đầu tiên trọng tâm dồn trên hai chân, tiếp đến theo sự dịch chuyển của mũi dao, trọng tâm dần dần chuyển sang chân trái. Để dịch chuyển thân người, bước chéo chân phải về phía sau chân trái, dần dần dồn trọng tâm từ chân trái sang chân phải. Khi trọng tâm hoàn toàn dồn trên chân phải, bước chân trái sang ngang vừa tầm như tư thế bắt đầu cạo. Cứ như thế dịch chuyển cho đến lúc mũi dao đạt đến miệng hậu. Khi dịch chuyển luôn giữ đều khoảng cách giữa người và thân cây.

– Trong trường hợp miệng cạo còn thấp, hơi khuỵu gối, hạ thấp thân người, mắt luôn nhìn phía trong người máng để khống chế đường cạo.

d. Thu dao (lấy vuông hậu)

Khi mũi dao đến miệng hậu, hơi nâng tay phải lên và lắc dao ra phía ngoài để lấy vuông hậu.