Cây hoa Lay-ơn

Cách gọi khác: Kiếm Lan, hoa day đơn

Giống hoa Lay ơn đỏ

1/ Nguồn gốc gốc xuất xứ hoa Lay ơn

Hoa Lay ơn có xuất xứ từ vùng Châu Phi hạ, đa phần xuất xứ từ Nam Phi. Chi Lay ơn có khoảng 260 loài khác nhau trong đó 250 loài có xuất xứ từ vùng Châu Phi hạ Sahara, đa phần xuất xứ từ Nam Phi; còn 10 loài có nguồn gốc Âu – Á. Hoa Lay ơn được dùng phổ biến ở những nước phương tây, trong trong một vài năm trở lại đây du nhập vào Việt Nam theo con đường khách du lịch giới thiệu. Ngày nay hoa Lay ơn được canh tác phổ biến ở nhiều nơi nhưng diện tích nhiều nhất là ở Đà Lạt.

2/ Đặc tính thực vật học

– Củ và rễ: Lay ơn có bộ rễ chùm phát triển mạnh, phân bổ đa phần ở lớp đất mặt từ 0 – 15 centimét. Có 2 loại rễ: Rễ mọc từ giống lúc đầu (củ mẹ) gọi là rễ sơ cấp và rễ mọc từ củ con do củ mẹ đẻ ra gọi là rễ thứ cấp, củ thực chất chính là thân ngầm của cây lay ơn.

– Thân: Cây hoa lay ơn có dạng thân thảo, thân giả được phối hợp bởi những bẹ lá xếp chồng lên nhau, bẹ lá trước xếp phủ lên bẹ lá sau.

Đặc tính thực vật học của cây Lay ơn

– Lá: Lá cứng hình lưỡi kiếm có 7 – 9 nếp gấp, cuống lá góc rộng và lớn thành hình cái bao, bao lấy củ; Lá dài 30 – 80 centimét, rộng 4 – 5 centimét có gân dọc. Giữa phiến lá và bẹ lá không phân biệt rõ rang. Lá xếp thành 2 dãy, mọc thẳng đứng, ở phía trên mặt lá phủ một lớp phấn sáp ít thấm nước.

– Hoa: Phía bên trong hoa có các cụm hoa hình sim, có loài cụm hoa đơn mang nhiều hoa lớn thuộc chi Gladiolus, có loài mang hoa kép thuộc chi Crocosmica. Bao hoa dính nhau hình thành một khối, gồm 2 vòng hoa, còn lại 3 nhị ở vòng trong hoa, bao phấn hướng ngoài, màng bao phấn thường có một rãnh, bộ nhị hợp, lá noãn bầu dưới. Cánh hoa ó loại bằng, lượn song…

– Quả: Có 3 ô, trong quả chứa đựng nhiều hạt nhỏ (một quả thường có từ 100 – 500 hạt). Noãn có phôi tâm lục, nội nhũ nhẵn.

3/ Một số loại giống hoa lay ơn phổ biến ở Việt Nam

3/1 Đỏ cẩm ( Hà Lan):

– TGST 80 – 85 ngày. Thân mập, thẳng, cứng, lá dầy, xanh bóng, thuôn thẳng, hoa có 11- 12 hoa tự/bông, bông dài 110 – 115 centimét, đường kính 0,9 – 1,0 centimét, màu đỏ cẩm, độ bền hoa cắt 7 – 8 ngày.

– Mật độ để trồng 120.000 củ / hecta (khoảng cách 20 – 15 centimét ). Thời vụ: 2 vụ chính: Thu đông (tháng 8 – 9) và vụ đông ( tháng 11 – 12). Khu vực trồng cây là những tỉnh phía Bắc và Đà Lạt. Khả năng chịu đựng sâu hại trung bình.

3/2 Chi non ( Hà Lan):

Giống hoa Lay ơn Chi non

– TGST: 85 – 90 ngày. Thân mập, thẳng, cứng, lá dầy xanh, thẳng, hoa 11 – 13 hoa tự/bông, bông dài 110 – 120 centimét, đường kính 0,9 – 1,0 centimét, màu đỏ cơ, độ bền hoa cắt 7 – 8 ngày.

– Mật độ để trồng là 120.000 củ/ hecta (khoảng cách 20 x 15 centimét ). Thời vụ: 2 vụ chính: Thu đông (tháng 8 – 9) và vụ đông (tháng 11 – 12). Khu vực trồng cây là những tỉnh phía bắc và Đà Lạt. Khả năng chịu đựng sâu hại: Trung bình.

3/3 ĐL₁ (giống lai – Viện nghiên cứu rau quả):

– TGST 75 – 80 ngày. Thân mập, thẳng, cứng, lá dầy, thẳng, màu xanh đậm, hoa 12 – 13 hoa tự/bông, bông dài 115 – 120 centimét, đường kính 0,95 – 1,0 centimét, màu tím hoa cà, độ bền hoa cắt 8 – 9 ngày.

– Mật độ để trồng là 120.000 củ/ hecta (khoảng cách 20 x 15 centimét ). Thời vụ: 2 vụ chính: Thu đông (tháng 8 – 9) và vụ đông (tháng 11 – 12). Khu vực trồng cây là những tỉnh phía Bắc. Khả năng chịu đựng sâu hại gây bệnh: Chịu đựng tốt với bệnh khô đầu lá.

3/4 ĐL₂ (giống lai – Viên Nghiên cứu Rau quả)

– TGST 75 – 80 ngày. Thân mập, thẳng, cứng, lá dầy, thẳng, màu xanh đậm, hoa 11 – 12 hoa tự/bông, bông dài 110 – 117 centimét, đường kính 1,0 – 1,05 centimét, màu tím nhạt, độ bền cắt hoa 7 – 8 ngày.

– Mật độ để trồng là 120.000 củ/ hecta (khoảng cách 20 x 15 centimét ). Thời vụ: 2 vụ chính: Thu đông (tháng 8 – 9) và vụ đông (tháng 11 – 12). Khu vực trồng cây là những tỉnh phía Bắc. Khả năng chịu đựng sâu hại gây bệnh: Chịu đựng tốt với bệnh khô đầu lá.

3/5 Đỏ đô (Đà Lạt):

Giống hoa Lay ơn đỏ đô

– TGST 75 – 80 ngày. Thân mập, thẳng, cứng, lá dầy, thẳng, màu xanh, hoa 10 – 12 hoa tự/ bông, bông dài 110 – 120 centimét, đường kính 1,0 – 1,05 centimét, màu đỏ thẫm, độ bền hoa cắt 8 – 9 ngày.

– Mật độ để trồng là 120.000 củ/ hecta (khoảng cách 20 x 15 centimét ). Thời vụ: 2 vụ chính: Thu đông (tháng 8 – 9) và vụ đông (tháng 11 – 12). Khu vực trồng cây là Hải Phòng và Đà Lạt. Khả năng chịu đựng sâu hại: Trung bình (trồng ở Hà Nội dễ bị nhiễm bệnh khô đầu lá).

Bên cạnh đó có tương đối nhiều giống trong nước được nhập nội và thuần hóa từ rất lâu, tên được gọi theo màu sắc hoa và có thể gắn với địa phương: lay ơn đỏ, trắng, đỏ đô, tím đậm, cá vàng, tím nhật, phấn hồng, gạch, phấn hồng lùn, san hô… Nói chung các giống này đã bị thoái hóa (do nhân giống vô tính qua cực kỳ nhiều thế hệ ) nên chất lượng hoa kém, cần phải phục tráng và cải tạo.

4/ Đòi hỏi điều kiện ngoại cảnh của hoa lay ơn

4/1 Nhiệt độ

– Lay ơn ưa khí hậu mát mẻ, không ưa nắng nóng. Nhiệt độ cần cho cây sinh trưởng từ 5 – 25^oC. Trước khi phân hóa mầm hoa (3 lá) và lúc cây có 5 – 6 lá cần nhiệt độ mát mẻ (15 – 22^oC).

Tác động củ nhiệt độ đến TGST củ cây con hoa Đỏ đô (Đà Lạt).

Lay ơn là loại cây thích sáng, cường độ chiếu sáng dưới 3/500 lux thì cường độ quang hợp và thoát hơi nước của cây hạ, cây dễ mọc vống lên, cành lá yếu ớt, màu hoa nhạt.4/2 Ánh sáng

– Nếu tiến hành trồng vào vụ đông, cần chiếu sáng bổ sung để gia nâng cao chất lượng hoa. Số giờ chiếu sáng tiêu chuẩn hàng ngày là từ 12 – 16 giờ và cường độ ánh sáng là 6/000 lux là thích hợp.

4/3 Đất

– Có thể trồng trên 2 loại đất: Đất cát pha, đất thịt và đất sét, nhưng phù hợp nhất là đất thịt ( có tỉ lệ cát và sét hài hòa ) với độ pH tương ứng 6 – 6,5/

– Nếu tiến hành trồng trên đất pha cát độ phì kém cần phải bón nhiều phân hữu cơ dể bổ sung dưỡng chất cho cây.

– Lay ơn cực kỳ mẫn cảm với một số loại muối kim loại nặng, nhất là ở đất có hàm lượng chì cao, rễ cây phát triển kém, ảnh hưởng nhiều đến ra bông ; Do đó trước khi có thể trồng, thường phải đo lượng muối trong đất, nếu quá cao thì phải bơm nước rửa đất.

4/4 Nước

– Trong toàn bộ quá trình lớn lên của lay ơn không thể thiếu đủ nước và mỗi giai đoạn nhu cầu về nước cũng khác nhau.

– Thời kỳ bước đầu ra lá thứ 3 đến lá thứ 7 là giai đoạn cây có mong muốn về nước rất rộng lớn, nếu thiếu hụt nước sẽ gây ảnh hưởng nhiều đến phân hóa hoa và thời kỳ này cây cũng phát triển mạnh nhất.

4/5 Không khí

Lay ơn mẫn cảm với môi trường, nhất là không khí. Lay ơn có tính đề kháng mạnh với SO₂, khí Clo, trung bình với SH₂ và đề kháng yếu với khí Flo. Ở các nơi có nồng độ khí Flo trong không khí cao, lay ơn thường bị khô đầu lá.

5/ Ý nghĩa của hoa Lay ơn

– Hoa Lay ơn với nét đẹp thanh tao, nhiều màu sắc nên nhiều nơi gắn cho hoa những ý nghĩa khác nhau. Do đó, hoa Lay ơn thường hay được sử dụng trong những dịp lễ nổi bật là, những sự kiện và được canh tác phổ biến ở nhiều đất nước trên toàn cầu.

– Dựa trên hình thức biểu hiện ra bên ngoài giống như lưỡi kiếm vươn lên, trong tình yêu hoa được tương trưng cho tình yêu thầm kín, luôn mong ước được kết duyên với nhau.

Một vài kiểu cắm hoa Lay ơn ngày tết

– Với từng cá nhân hoa có ý nghĩa như sức mạnh cá nhân luôn có ý trí vươn lên trong đời sống, thể hiện long nhiệt tình, trung thành và không bao giờ bỏ cuộc.

– Hoa Lay ơn còn có ý nghĩa biểu thị qua màu sắc khác nhau như:

+ Hoa có màu vàng biểu thị sự an lành, vui vẻ, từ bi, nhân hậu

+ Hoa có màu đỏ thể hiện tình yêu, sự đam mê, long nhiệt tình.

+ Hoa màu trắng biểu thị sự thanh tao, thanh khiết.

+ Hoa màu hồng nhạt biểu thị sự ngưỡng mộ, nhẹ nhàn, hiền lành

+ Hoa màu hồng thẫm biểu thị sự hối hận, nhận lỗi,sự quay bờ làm lại.

+ Hoa màu cam biểu thị sự nồng cháy trong tình yêu.

– Trong thời chiến ở nhiều quốc gia xem hoa Lay ơn là một loài hoa đấu sĩ. Bởi lá, cành của hoa giống lưỡi kiếm có ý nghĩa biểu trưng cho sự ghi nhớ, danh dự của đấu sĩ biểu thị sự hiên ngang bất khuất không khuất phục trước các khó khăn, không bao giờ bỏ cuộc.

– Ở Việt Nam hoa được sử dụng bày biện trên các nơi trang nghiêm, các dịp đặc biệt. Người Việt quan niêm rằng đây chính là một loài hoa vượng tài. Một vài nơi gọi hoa Lay ơn là Lan Kiếm có ý nghĩa về mặt phong thủy rất rộng lớn với công dụng trừ tà, xua đuổi điềm xấu và đem lại may nắm, tài lộc cho gia chủ.