Cẩm nang chuẩn đoán bệnh cây – P8: Truyền bệnh nhân tạo

P1 | P2 | P3 | P4 | P5 | P6 | P7 | P8 | P9 | P10 | P11 | P12 | P13 | P14

Để thực thi quá trình truyền bệnh nhân tạo, những loài cây mẫn cảm được canh tác trong những điều kiện có khống chế và được cấy vi sinh vật nghi là tạo bệnh. Việc truyền bệnh nhân tạo có thể báo tin để:

• Cam kết một sinh vật được phân lập là nguyên nhân tạo bệnh theo nguyên tắc Koch (Khung dưới)

• Xác định phổ ký chủ của nguyên nhân tạo bệnh
• Đo độc tính những mẫu cấy khác nhau của nguyên nhân tạo bệnh.

Khi lựa chọn các cây khỏe để truyền bệnh nhân tạo theo nguyên tắc Koch, nên chú ý sử dụng cùng một giống với cây bị hại mà từ đấy nguyên nhân tạo bệnh được phân lập. Như vậy những triệu chứng hiện hữu khi truyền bệnh nhân tạo sẽ cực kỳ gần với những dấu hiệu bệnh lúc đầu ngoài tự nhiên – những giống cây trồng có thể có độ mẫn cảm khác nhau đáng kể đối với một nguyên nhân tạo bệnh.

Những bước thực thi nguyên tắc Koch

1/ Miêu tả những triệu chứng hiện hữu ở cây trồng bị nhiễm bệnh. 2/ Phân lập vi sinh vật có thể là nguyên nhân tạo bệnh — những mẫu cấy giống nhau được phân lập từ những cây có dấu hiệu giống nhau. 3/ Sử dụng một mẫu cấy sạch đã được làm thuần để lây lên cây khỏe. 4/ Để ý những triệu chứng hiện hữu ở những cây đã được truyền bệnh — những dấu hiệu phải giống như đã để ý lúc đầu trên cây trồng bị nhiễm bệnh. 5/ Phân lập lại nguyên nhân tạo bệnh từ những bộ phận cây mới bị nhiễm bệnh — mẫu cấy phải giống như mẫu cấy được làm thuần lúc đầu.

Những nhân tố cần phải được cân nhắc trong suốt quá trình truyền bệnh nhân tạo bao gồm:

• Nhiệt độ
• Quá ít hoặc quá nhiều nước
• Độ độc hoặc thiếu hụt dưỡng chất
• Lượng nguồn gây bệnh trộn vào trong đất không thực tiễn (quá ít hoặc quá nhiều)
• Những điều kiện trồng nói chung.

Nếu toàn bộ những thí nghiệm và những công thức truyền bệnh đều được sắp xếp những công thức đối chứng (không truyền bệnh ) để so với những công thức được truyền bệnh, tác động của các nhân tố này có thể được đo và giải thích. Công thức đối chứng cũng là một phương tiện để so sánh và có khả năng làm nổi trội những thiếu sót trong thí nghiệm nếu có.

---

Thường xuyên sắp xếp công thức đối chứng (bao gồm những cây không được truyền bệnh ) trong những thí nghiệm truyền bệnh nhân tạo

---

1/ Những biện pháp truyền bệnh nhân tạo

Một phần quan trọng của việc chẩn đoán bệnh là việc tái tạo bệnh trong suốt quá trình truyền bệnh nhân tạo nhằm hoàn tất những nguyên tắc Koch. Bệnh có thể được tái tạo bằng phương pháp cấy nguyên nhân tạo bệnh lên bề mặt cây trồng theo cơ chế xâm nhập và lây nhiễm của nguyên nhân đó, hoặc bằng phương pháp đưa mầm bệnh trực tiếp vào cây. Chọn biện pháp nào là phụ thuộc vào nguyên nhân tạo bệnh được thí nghiệm (Bảng 8/1).

Bảng những biện pháp truyền bệnh nhân tạo

Biện pháp	Thích hợp cho
Truyền bệnh vào thân cây	Sclerotinia, Sclerotium và những nấm hoặc vi khuẩn gây héo
Truyền bệnh lên lá (trong hoàn cảnh để ẩm)	Septoria, Colletotrichum
Truyền bệnh vào trong đất
Hỗn hợp	Pythium, Phytophthora, Fusarium, Rhizoctonia
Lớp mỏng	Sclerotium, Rhizoctonia
Dịch bào tử (có hoặc không gây vết thương cơ giới)	Héo vi khuẩn và Fusarium

---

Ẩm độ cao tạo cơ hội cho việc xâm nhập và lây nhiễm và lây lan của đa số bệnh. Phun sương hoặc để ẩm (bằng túi ny lông bao phủ chậu để trồng cây) có thể tạo một môi trường ẩm và nâng cao đáng tỷ lệ thành công của thí nghiệm truyền bệnh nhân tạo. Đừng nên đặt những chậu trong tủ ẩm hoặc có ny lông bao phủ trực tiếp dưới ánh nắng.

---

1/1/ Truyền bệnh lên lá và thân

Truyền bệnh lên lá và thân là một thí nghiệm giản đơn không yêu cầu nhân sinh khối nguồn gây bệnh trong bình tam giác (Hình 8/1). Những dấu hiệu được tái tạo mau chóng, nhưng mô cây được gây vết thương bằng một vật dụng nhọn, không mô phỏng được quá trình xâm nhập và lây nhiễm ngoài tự nhiên.

Có thể trồng hai cây trong một chậu – một được truyền bệnh và cây kia sử dụng làm đối chứng để so sánh. Biện pháp này cũng có thể ứng dụng thành công để truyền bệnh lên những bộ phận khác của cây, như hoa và quả.

Truyền bệnh lên thân cây

1/ Sử dụng que cấy hoặc kim tiêm chọc vào phần thân dưới của cây được truyền bệnh và gắn một miếng thạch nhỏ từ mẫu nguyên nhân tạo bệnh đã làm thuần vào vị trí vết thương (hoặc tiêm một lượng nhỏ dịch bào tử vào thân, sử dụng kim và ống tiêm).

2/ Sử dụng que cấy hoặc kim tiêm chọc vào phần thân dưới của cây đối chứng nhưng không truyền bệnh.

3/ Sử dụng parafilm hoặc màng ny lon bọc vết thương hoặc vị trí truyền bệnh.

4/ Tưới ẩm cho đất hàng ngày.

5/ Kiểm tra và so sánh các cây được truyền bệnh với các cây đối chứng. Để ý và ghi nhận những dấu hiệu và so sánh các dấu hiệu này với những dấu hiệu đã để ý trên ruộng đồng.

Truyền bệnh lên lá

1/ Phun dịch bào tử lên lá cây được truyền bệnh (hoặc nhỏ vài giọt dịch bào tử lên một vài lá).

2/ Xịt nước vô trùng lên lá cây sử dụng làm đối chứng (hoặc nhỏ vài giọt nước vô trùng lên một vài lá).

3/ Đặt chậu trong tủ ẩm hoặc che bằng túi ny lông trong nhà lưới, không để ánh nắng chiếu trực tiếp.

4/ Kiểm tra và so sánh các cây được truyền bệnh với các cây đối chứng. Để ý và ghi nhận những dấu hiệu và so sánh các dấu hiệu này với những dấu hiệu đã để ý được trên ruộng đồng.

Truyền bệnh nhân tạo bằng cách truyền bệnh lên thân: (a) gây vết thương vào thân dưới của cây, (b) cấy nguồn gây bệnh vào vị trí vết thương, (c) bọc vị trí vết thương bằng ny lông, (d) sợi nấm sinh trưởng phía trên mặt đất từ thân bị nhiễm bệnh, (e) cây được truyền bệnh (trái) và cây đối chứng (phải)

1/2/ Truyền bệnh vào trong đất

Có thể truyền bệnh trực tiếp vào trong đất bằng dung dịch bào tử lấy từ môi trường thuần hoặc từ sinh khối vi sinh vật tạo bệnh được nhân trong bình tam giác (Hình 8/2). Dịch bào tử nấm hoặc dịch khuẩn có thể được tưới vào trong đất sau khi nảy mầm sao cho chúng được tiếp xúc trực tiếp với hệ thống rễ. Biện pháp này được thực thi để truyền bệnh nhanh lúc đầu.

Một quá trình lây truyền tự nhiên hơn được thực thi bằng cách hỗn hợp hoặc biện pháp lớp mỏng. Cả hai biện pháp này đều đòi hỏi nhân sinh khối nguồn gây bệnh trên một giá thể tự nhiên, như hạt kê hoặc vỏ trấu. Việc nhân sinh khối mẫu cấy trên những giá thể này trong bình tam giác cần thời gian khoảng 2-3 tuần. Một lượng sinh khối nguồn gây bệnh tiêu chuẩn được sử dụng cho cả hai biện pháp. Tuy vậy do nguyên nhân tạo bệnh được đưa vào trong đất cùng thời gian trồng cây nên cây có khả năng bị bệnh khi còn ở thời kỳ cây giống – điều này có thể gây nên những kết quả sai lệch nếu mục đích của truyền bệnh nhân tạo là để tái tạo bệnh trên cây đã phát triển hoàn chỉnh.

Những biện pháp truyền bệnh nhân tạo bằng phương pháp đưa vi sinh vật vào trong đất

2/ Chuẩn bị nguồn gây bệnh cho quá trình truyền bệnh nhân tạo

2/1/ Dịch bào tử

Chuẩn bị nguồn nấm bệnh cho việc tạo dịch bào tử bằng phương pháp nuôi nấm trên môi trường thạch nước cất có chứa hạt, mẩu thân hoặc lá đã tiệt trùng, ở trên môi trường thạch lá cẩm chướng, hoặc trên môi trường thạch đường khoai tây nửa độ mạnh. 1 cách dễ dàng là cạo những bào tử và sợi nấm ra khỏi đĩa cấy và cho vào nước vô trùng. Dịch bào tử này có thể được đổ lên phía trên đất.

2/2/ Môi trường hạt kê/vỏ trấu (thể tích 50:50)

1/ Ngâm hạt kê và vỏ trấu trong nước và để qua đêm trong tủ lạnh, để hỗn hợp ngấm nước.

2/ Chắt bỏ phần nước.

3/ Cho khoảng 150 mililít giá thể vào một bình tam giác dung tích 250 mililít (Hình 8/3-8/5).

4/ Cuộn thật chặt một nút bông gòn, bọc ngoài bằng vải màn để nút chặt miệng bình tam giác.

5/ Sử dụng giấy nhôm phủ lên miệng bình và hấp tiệt trùng. (Mục đích là giữ cho phần miệng bình được khử trùng trước khi cấy nguồn gây bệnh và nút bông gòn vẫn khô trong khi hấp.)

6/ Để bình nguội.

7/ Cấy những miếng thạch có sợi nấm hoặc dịch bào tử vào giá thể trong bình tam giác, lưu ý để nút bình vẫn trong hoàn cảnh vô trùng, thao tác này được thực thi trong tủ cấy vô trùng.

8/ Đặt những bình tam giác ở nhiệt độ khoảng 25oC trong 2 tuần trong hoàn cảnh sáng và tối chen kẽ để hoàn tất quá trình nhân sinh khối nấm trên giá thể.

9/ Lắc bình tam giác 2-3 ngày sau khi cấy để có thể bảo đảm nguồn gây bệnh được phân bổ đều trong giá thể.

Một bình tam giác có chứa nguồn gây bệnh nbsp;

Sử dụng những mẫu cấy ‘còn mới’ (mới phân lập) để chuẩn bị nguồn gây bệnh. Những mẫu đã được cấy truyền rất nhiều lần trên môi trường giàu chất dinh dưỡng thường bị hạ độc tính.

Chuẩn bị giá thể hạt kê/vỏ trấu trong bình tam giác

Chuẩn bị giá thể hạt kê/vỏ trấu cho quá trình truyền bệnh nhân tạo: (a) hạt kê và vỏ trấu đã được ngâm trong nước cất 24 giờ, (b) trộn đều những thành phần của giá thể, (c và d) đưa giá thể vào bình tam giác sử dụng một phễu tự chế, (e) bình tam giác được nút kín bằng bông gòn gói trong vải màn, (f ) cổ bình được phủ bằng giấy nhôm sẵn sàng cho vào nồi hấp.

Cuốn cẩm nang này được sắp xếp thành những phần sau:

• Phần 1: Phần giới thiệu
• Phần 2: Tổng quát về sức khỏe thực vật và những nhân tố tác động
• Phần 3: Quy trình chẩn đoán nguyên nhân tạo bệnh trong khu vực phòng thí nghiệm và ngoài ruộng đồng
• Phần 4: Những dấu hiệu bệnh cây
• Phần 5: Quy trình và thiết bị làm việc trên ruộng đồng
• Phần 6: Quy trình và thiết bị làm việc trong khu vực phòng thí nghiệm
• Phần 7: Giới thiệu sơ lược về phân loại nấm
• Phần 8: Những biện pháp truyền bệnh nhân tạo
• Phần 9: Quản lý bệnh gây hại tổng hợp
• Phần 10: Những bệnh do nấm có xuất xứ từ đất
• Phần 11: Những bệnh thông thường gặp trên một vài cây trồng có ý nghĩa kinh tế
• Phần 12: Tác động sức khỏe từ nấm tạo bệnh
• Phần 13: Thiết kế, xây dựng và vận hành những phòng thí nghiệm và nhà lưới sử dụng cho chẩn đoán
• Phần 14: Phụ lục về kỹ thuật làm que cấy dẹp, sức khỏe an toàn trong công việc, cũng như những công thức nấu môi trường, những biện pháp tiệt trùng, và những biện pháp lưu giữ mẫu nấm.