Bọ xít đen

Họ: Bọ xít năm cạnh (Pentatomidae)

Bộ: Cánh nửa (Heminoptera)

Bọ xít đen có thể gây bệnh ở những vụ lúa trong năm, tuy vậy gây bệnh nặng nhất ở vụ hè thu có điều kiện khí hậu nóng và ẩm. Bọ thường gây bệnh nặng ở thời kỳ lúa đẻ nhánh rộ đến làm đòng và thường dồn vào một chỗ chích hút ở mắt thân lúa.Mỗi năm bọ xít có thể tạo thành 2 lứa. Lứa từ tháng 3 – 5 và lứa từ tháng 8 – 9/ Bọ xít đen trước đây chỉ thường xuất hiện không tập trung và gây bệnh không đáng kể lắm, nhưng trong một vài năm trở lại đây chúng thường xuất hiện và gây bệnh nhiều hơn, ở trên những giống lúa mùa cũng như những giống lúa ngắn ngày. Trên thực tế ruộng đồng cho biết các giống nào không kháng được rầy nâu, thì thông thường là các giống bị bọ xít đen gây bệnh nhiều hơn các giống khác.

 1/  Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài

– Trưởng thành: Con cái trưởng thành thân dài 9-9,5 milimét, con đực dài 8,5 milimét. Chiều rộng khoảng 5-6 milimét. Có thân hình bầu dục, lưng và bụng nhô ra như nhau. Phiến mai dài tới cối bụng nhưng bề ngang không che hết bụng. Ở phiến giữa và phiến cạnh của đầu dài bằng nhau. Góc trước mảnh lưng ngực trước mọc ngang ra một gai lông không dài, không nhọn. góc cạnh mảnh lưng ngực trước có một mấu lồi ngắn không nhọn. Mắt đơn màu đỏ nhạt. Bàn chân và râu màu nâu tro. Toàn thân nói chung màu đen.

– Bọ xít non: Lúc mới nở kích cỡ cơ thể khoảng 1-2 milimét, mầu nâu đỏ, chưa có cánh, dịch chuyển chậm chạp. Khi lớn có mầu tro nâu. Thông thường thời gian ấu trùng nối dài khoảng một tháng.

– Trứng: Một con đã phát triển hoàn chỉnh cái có khả năng đẻ vài trăm trứng (trung bình khoảng 200 quả). Trứng có hình trụ (giống cái trống), trứng mới đẻ màu hồng hơi xanh, sau thành màu nâu đỏ hoặc nâu xám. Trứng được đẻ thành từng ổ trên bẹ lá, phiến lá (bao gồm cả lá khô) xếp 2 hàng, nằm gần mặt nước ruộng. Mỗi ổ trứng khoảng 15-20 quả, thường hay được xếp thành 3-4 hàng. Trứng có khả năng bị ung (không nở), nếu bị ngâm trong nước khoảng một ngày đêm. Thời kỳ trứng nối dài 4-5 ngày.

2/ Đặc tính phát sinh gây bệnh

Bọ xít trưởng thành có xu tính với ánh sáng. Vào ban ngày sợ nắng nên thường ẩn náu dưới khóm lúa, vào buổi chiều tối hoặc trong những ngày râm mát có thể bò lên bên trên để gây bệnh.

Thời gian sinh trưởng phát dục những thời kỳ của bọ xít đen:

– Trứng 3 – 8 ngày, trung bình 5 ngày

– Bọ xít non 35 – 53 ngày, trung bình 40 ngày

– Trưởng thành sống từ 10 – 10,5 tháng

Cả con đã phát triển hoàn chỉnh và con non đều bu bám ở phần gốc của cây lúa (gần mặt đất hoặc mặt nước) để chích hút nhựa. Giữ lại các đốm mầu vàng, khiến cho lá chân của cây lúa bị vàng dần. Nếu bị hại nhẹ, cây lúa phát triển và sinh trưởng kém, nếu bị hại nặng cây lúa có khả năng bị khô héo, chết từng khóm, từng chòm (giống như bị cháy rầy). Ở giai đoạn trỗ, nếu bị hại nặng hạt lúa có khả năng bị lép, hoặc bạc trắng, gây thất thu năng suất cực kỳ nhiều. Bọ xít thường phát sinh gây bệnh nhiều ở các ruộng lúa cấy sớm xanh lốp, có rất nhiều cỏ dại, thuận lợi nhất trong điều kiện khí hậu nóng ẩm.

3/ Giải pháp phòng, trừ:

– Dọn dẹp vệ sinh ruộng đồng, diệt cỏ dại là ký chủ phụ của bọ xít.

– Cấy gọn thời vụ. Chủ động phát hiện sớm, thu gom ổ trứng để diệt trừ, vợt bắt bọ xít trưởng thành.

– Ở các cánh đồng có điều kiện tưới tiêu thuận lợi thì vào giai đoạn bọ xít đẻ trứng rộ có thể hạ mức nước trong ruộng để bọ xít đẻ trứng ở vị trí thấp hơn, tiếp đến cứ cách 4 ngày 1 lần cho nước vào cao hơn vị trí lúc đầu, ngâm 24 giờ. Làm 2 – 3 lần như vậy có thể diệt trừ được đông đảo trứng bọ xít.

– Sử dụng một số loại thuốc Ofatox 400EC,Actara 25WP, Bassa… phun tưới khi bọ xít phát sinh rộ.

Trưởng thành của một số loại bọ xít đều ưa mùi tanh hôi nên có khả năng làm bẫy tanh hôi để nhử bọ xít trưởng thành đến tập trung để diệt trừ. Sử dụng lá xoan băm nhỏ + nước giải hoặc cua, ốc, hến đập nhỏ trộn vào đặt chung quanh bờ ruộng lúa thành từng mô để bọ xit đến ăn và chết. Mật độ cao có thể xịt thuốc trừ sâu vào.