Hoa cúc lúa

Bệnh phân bổ rộng ở những khu vực trồng lúa châu Á, châu Phi, châu Mỹ La – tinh. Bệnh đã phá hại cho lúa ở Philippin (Reinking, 1918) và Myanmar (Seth, 1935).

1/ Dấu hiệu gây bệnh của bệnh hoa cúc lúa

Bông lúa bị nhiễm bệnh hoa cúc

Bệnh hoa cúc phát sinh gây bệnh từ thời kỳ lúa phơi màu cho đến khi lúa chín. Bệnh gây phá hại trên vỏ trấu, bệnh trong hạt. Dấu hiệu bệnh là các khối nấm hồng bao trùm cả vỏ hạt. Bệnh nặng làm toàn thể hạt gạo phía bên trong bị lép, biến màu, thỉnh thoảng có mùi mốc….

– Nấm xâm nhập và lây nhiễm vào hạt, biến từng hạt riêng rẻ của bông lúa thành khối bào tử hình tròn dạng nhung mịn. Khối bào tử ban đầu nhỏ, tiếp đến lớn dần và đạt tới đường kính có thể 1 centimét, khối bào tử này được bao trùm bởi màng mỏng, trơn nhẵn màu vàng, màng bị vỡ rách do khối bào tử tiếp tục sinh trưởng khi đó khối bào tử có màu có màu vàng da cam tiếp đến trở thành màu xanh nâu hoặc đen xanh nhạt.

– Ở giai đoạn này bề mặt khối bào tử bị nứt nẻ. Thường thì chỉ có một số hạt trên bông lúa bị nhiễm bệnh, khi bệnh nặng có rất nhiều hạt trên bông lúa bị nhiễm bệnh.

2/ Nguyên nhân tạo bệnh hoa cúc lúa

– Bệnh do loài nấm Ustilaginoidea viens (Cooke) Taka gây bệnh, Cook miêu tả lần đầu tại Ấn Độ năm 1878/ Bệnh gây phá hại phổ biến ở Ấn Độ, Myanma và Philippines.

– Thuộc bộ nấm than đen Ustilaginiidea virens, lớp Nấm đảm Basidiomycetes, những bào tử vách dầy (Clamydospora) tạo thành trên khối bào tử tạo ra bên những sợi nấm. Chúng có hình tròn đến bầu dục, màu ooliu, khi non chúng có kích cỡ nhỏ hơn, màu nhạt, trơn nhẵn.

– Bào tử nấm Ustilaginoidea viens (Cooke) Taka có vách dầy mọc mầm thành những ống mầm, từ những ống mầm tạo thành cành bào tử đỉnh thon nhọn và mang bào tử, bào tử nhỏ hình trứng.

– Một vài khối bào tử phát triển 1 – 4 hạch ở trung tâm, những hạch đó qua đông ở ngoài ruộng và sinh sản ra những tản nấm có cuống trong thời điểm mùa hè hoặc mùa thu sang năm. Đỉnh cuống của tản nấm phồng to hình cầu hoặc gần tròn và có chứa những quả tử nang ở vòng ngoại vi. Mỗi quả tử nang có chứa khoảng 300 bào tử nang.

3/ Đặc tính phát sinh, phát triển bệnh và phát tán của bệnh hoa cúc lúa

– Theo thành quả nghiên cứu của Raychaudhuri đã đánh giá về quá trình bị bệnh hoa cúc, tác giả ghi nhận có 2 kiểu tạo bệnh.

+ Kiểu 1: Hạt bị bệnh sớm, ngay từ lúc lúa mới bắt đầu phơi màu, cả bầu hoa bị phá hủy, nhưng những cuống nhụy, đầu nhụy, và những thùy bao phấn vẫn còn nguyên vẹn.

+ Kiểu 2: hạt bị nhiễm bệnh khi chín, khi đó những bào tử tích tụ lại trên nhân hạt, phồng to ra và ép vỏ hạt sang một phía.  Cuối cùng nấm tiếp xúc với với nội nhũ và sự phát triển của nấm được xúc tiến, nấm chiếm chỗ và bao bọc tất cả hạt.

4/ Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ bệnh hoa cúc lúa

– Không dùng hạt giống ở các ruộng bị nhiễm bệnh. Xử lí hạt giống bằng nước nóng 54OC.

– Chăm sóc hợp lý khiến cho cây khoẻ, đẩy mạnh khả năng giống kháng bệnh. Dọn dẹp vệ sinh ruộng đồng, phơi ải, ngâm dầm để diệt trừ bào tử và hạch nấm. Không gieo cấy các giống lúa mẫn cảm với bệnh.

– Chăm sóc hợp lý khiến cho cây lúa khỏe, nâng cao khả năng giống kháng bệnh: ứng dụng phương pháp canh tác theo chương trình “ba hạ – ba tăng” như gieo sạ với mật độ vừa đủ (90-110 kilogam giống/ hecta ), bón hài hòa N-P-K, cung ứng phân đạm theo nhu cầu cây lúa, không bón thừa phân đạm vào giai đọan làm đòng đến lúc nuôi hạt.

– Dùng thuốc chữa bệnh đúng thời gian. Nên xịt thuốc trước trổ 5-7 ngày và sau dứt trổ 5-7 ngày: Diboxylin 2 SL; Rovral 50 WP; Tilral 500 WP  với nồng độ theo khuyến nghị ; thuốc chữa bệnh nhóm gốc đồng như: Oxyt clorua đồng, Bordeaux, Copper Zine (dùng 40-45 g/bình phun 8 lít nước).