Phương Pháp Trồng Và Canh Tác Cây Tiêu.

1/ GIỐNG – NHÂN GIỐNG

Giống tiêu: có rất nhiều giống tiêu như tiêu Sẻ Đất Đỏ của vùng miền Đông Miền nam, tiêu Di Linh, tiêu Phú Quốc, tiêu Vĩnh Linh, tiêu Campuchia, tiêu Ấn Độ,… Ngày nay, giống tiêu lá lớn Vĩnh Linh (Lada belangtoeng) và tiêu Ấn Độ đang được khuyến nghị trồng do sự phát triển mạnh, chống chịu tốt các loại bệnh chết nhanh tương đối, cho năng suất cao.

Chọn cây giống: chọn các bụi tiêu không bị sâu hại, phát triển khỏe mạnh, dưới 18 tháng tuổi để làm giống.

Hình 1: (A) Tiêu giống được ươm trong vườn; (B) Giống tiêu Vĩnh Linh được ươm tại vườn ươm.

Nhân giống: đa số là giâm hom, lấy từ thân chính, cành vượt hoặc dây lươn. Hom lấy ở dây lươn chậm ra bông. Cắt mỗi hom từ 4-5 đốt (khi thiếu thì cắt từ 2-3 đốt). Loại 4-5 đốt có thể mang trồng thẳng (không ươm). Nếu tiến hành trồng nhiều cần giâm hom nhằm bảo đảm tỷ lệ sống cao và tạo độ đồng đều cho vườn tiêu về sau. Hom giống sau khi tiến hành cắt xong, loại bỏ bớt cành lá để ngăn ngừa sự mất nước, nhúng phần gốc hom vào dung dịch kích thích ra rễ (có bán trên thị trường) và dung dịch thuốc Metalaxyl 30/00, tiếp đến đem giâm ngay. Có thể giâm trong bể giâm có chứa mùn cưa, trấu hay giâm vào luống, sau khi ra rễ mới chuyển vào trong túi bầu. Túi bầu bằng nylon, có kích cỡ 15×25 centimét, đã đục lổ, có chứa 1,5 kilogam đất mặt + 0,5 kilogam phân chuồng hoai + 5 g Super lân. Chọc lổ, đặt hom, 2 mắt nằm trong đất ấn chặt lại. Làm giàn che nắng và gió, tưới nước chăm sóc. Sau mỗi tháng dở bớt dàn che, sau cùng để cho 60-70% ánh sáng lọt qua. Khi nhánh tiêu mọc dài 40-50 centimét, có 5-7 lá thật thì mang trồng.

Hình 2: (A) Một đốt cành tiêu giâm sau 15 ngày; (B) Giá thể để giâm cành, những lổ hổng trên gía thể là đã rút cây tốt khỏe đem vào bầu; 

2/ NỌC TIÊU

Tiêu có thể leo lên nọc cây sống hoặc nọc chết.
Nọc cây sống: Có thể dùng cây đa niên. Tuy vậy, cần chọn các loại cây lớn nhanh, rễ ăn sâu vào lòng đất, ít rễ ngang, ít tàn lá, dễ nhân giống, không thay vỏ như cây vong nem, lồng mức, cây anh đào giả, cây keo đậu… Khoảng cách trồng từ 2,5×3 m, sắp xếp theo hướng Đông-Tây và rong tỉa cành trong
mùa mưa.

Nọc chết: nọc cây gỗ, có đường kính từ 8 centimét trở lên, cao 3-5 m. Ngày nay, vì cạn kiệt, người ta đúc nọc bằng bê tông cốt thép và sử dụng gạch để xây nọc. Vậy nên, giá cả lớn nên có thể chia làm 2 thời kỳ để đầu tư: lúc đầu nên đúc nọc bê tông hoặc nọc gạch ở độ cao 1,5-2 m, tiếp đến, tiếp tục xây thêm cho tới độ cao 3,5-5 m tuỳ khả năng.

Khoảng cách trồng có thể là 2x2m; 2×2,5m; 2,5×2,5m. Nọc gạch có đường kính trên 0,8m, có thể canh tác với khoảng cách 2,5x3m đến 3x3m. Có thể canh tác xen 1 hàng nọc sống 1 hàng nọc chết để hạ bớt kinh phí và điều hòa ánh sáng.

Hình 3: (A) Nọc sống;

3/ TRỒNG TIÊU

Trước khi có thể trồng, từ 2-3 tuần, cần đào rãnh quanh nọc tiêu, cách mép nọc tiêu từ 10- 15 centimét, sâu 40-50 centimét, rộng 40-50 centimét rồi bón lót phân chuồng hoai (càng nhiều càng tốt) + 0,5 kilogam vôi + 0,5 kilogam Super lân trộn đều với đất mặt.

Khi trồng, đặt bầu tiêu cách nọc từ 15-20 centimét, nghiêng 1 góc 45-600 hướng ngọn tiêu về gốc nọc, nọc cây sống thì trồng xa hơn một chút. Nén chặt đất chung quanh bầu tiêu (hom tiêu) rồi che chắn cẩn trọng, tránh gió lùa và ánh sáng chiếu trực tiếp vào làm cháy lá, cháy dây. Nọc có đường kính nhỏ (< 20 centimét ) có thể canh tác 3-4 hom. Nọc xây gạch, cứ 30 centimét trồng 1 hom.

Thời vụ để trồng tối ưu nhất là vào thời kỳ đầu mùa mưa, cây tiêu kịp lớn để chịu đựng được hạn vào thời kỳ đầu mùa khô.

4/ CHE BÓNG –TRỒNG DẶM – LÀM CỎ

• Che bóng cho tiêu non: khi tiêu mới trồng cần sử dụng cỏ, rác, lá dừa,… che tủ tránh nắng và gió làm tiêu mất nước và bị cháy nắng. Có thể che bằng tấm liếp hoặc dàn che.
• Trồng dặm: sau thời gian trồng 3 tuần, cần phải tiến hành kiểm tra loại bỏ các hom chết và trồng dặm kịp lúc để cây kịp sinh trưởng đồng đều với các cây trồng trước.
• Làm cỏ xới xáo: làm cỏ sạch xung quanh gốc và giữa những hàng tiêu. Không xới xáo lót gốc tiêu, xới cách gốc 50-60 centimét. Vào mùa mưa cần tránh xới xáo vì dễ làm thương tổn bộ rễ giúp mầm bệnh thâm nhập vào gây chết tiêu.

Hình 5: (A) Che mát cho vườn tiêu; 

(B) Làm cỏ và trồng dặm cho vườn tiêu.

5/ XÉN TỈA TẠO HÌNH – TỦ GỐC Dưỡng ẩm

• Xén tỉa tạo hình:
  Sau khi tiêu lên trên cao, cần sử dụng dây mềm (dây nhựa, nylon) buộc vào cây nọc. Tránh sử dụng một số loại dây chuối, dây rừng,… vì những dây này dễ bị mục khiến cho phần thân tiêu nơi buộc dây dễ bị mầm bệnh tấn công.
• Tiêu leo lên trên cao 60-80 centimét mà vẫn chưa phát sinh cành ngang thì tiến hành xử lý bấm ngọn hoặc đôn dây.
• Dùng cành vượt những cấp làm bộ khung thân chính đều đặn quanh nọc.
• Trong những năm 1-2 có thể có một vài cành ác ra bông cần xén bỏ để tập hợp dưỡng chất cho bộ khung chính phát triển mạnh.

Tủ gốc dưỡng ẩm: vào mùa nắng, cần tủ gốc bằng một số loại rơm rạ, cỏ khô,… Đề phòng mối và cháy dây. Tủ cách gốc 10-20 centimét.

Hình 6: Buộc dây vào nọc tiêu;

6/ TƯỚI TIÊU NƯỚC VÀ XÉN TỈA NỌC SỐNG

Tưới nước và chống úng cho tiêu: Vào mùa nắng cần phải tưới nước liên tục (không thừa nước), phối hợp với những giải pháp che chắn, tủ gốc dưỡng ẩm cho tiêu. Trong giai đoạn kinh doanh, đặc biệt sau khi thu hoạch, chỉ tưới cho tiêu khi nhìn thấy thật cấp thiết, đủ cho cây sống, chống chịu được mùa khô nóng hạn để bước trong mùa mưa. Nếu tưới nước quá nhiều, cây sẽ tiếp tục phát triển sinh trưởng, những chùm quả phát sinh không tập trung, tỷ lệ thụ phấn thấp gây giảm sản lượng và gây trở ngại cho việc chăm sóc, thu hoạch. Cần đánh rãnh nước giữa 2 hàng tiêu vào mùa mưa để chống úng.

Hình 7: (A) Đánh rảnh, có khả năng thoát nước đầu mùa mưa;

Xén tỉa cây nọc sống: Cần xén tỉa cây nọc sống 2-3 lần vào mùa mưa để cây tiêu có đủ ánh sáng. Trong thời điểm mùa khô đừng nên xén tỉa, phối hợp với giải pháp tủ gốc tích cực có thể tiết kiệm được lượng nước tưới.

7/ BÓN PHÂN

Nhu cầu dưỡng chất cho cây tiêu: Nhu cầu dưỡng chất của cây tiêu tương đối cao, từ năm thứ 3 sau thời gian trồng, cây cần nhiều nhất là đạm, tiếp đến đến kali rồi mới đến lân, vôi, ma-nhê và những chất khoáng khác.
Từ 1 năm đến 3 năm bón phân như sau:

Kỹ thuật bón:

• Lót (đầu mùa mưa): tất cả phân chuồng + vôi + 1/3 (Đạm Phú Mỹ + Lân + Kali Phú Mỹ).
• Giữa mùa mưa: 1/3 (Đạm Phú Mỹ + Lân + Kali Phú Mỹ).
• Cuối mùa mưa: 1/3 (Đạm Phú Mỹ + Lân + Kali Phú Mỹ).
  Từ năm thứ 4 trở đi, cây tiêu đã có thể thu hoạch, bón phân cho một nọc như sau ( kilogam ):
• Kỹ thuật bón: Xới nhẹ phá váng sâu 2 centimét, rải phân hóa học rồi lấp nhẹ cho kín phân.

8/ THU HOẠCH

Hồ tiêu được thu hoạch hằng năm 2 lần. Muốn có hồ tiêu đen, người ta hái quả vào lúc xuất hiện một vài quả đỏ hay vàng trên chùm, nghĩa là lúc quả còn xanh; các quả còn non quá chưa có sọ cực kỳ giòn, khi phơi dễ vỡ vụn, những quả khác khi phơi vỏ của quả sẽ săn lại, ngả màu đen. Muốn có hồ tiêu trắng (hay hồ tiêu sọ), người ta hái quả lúc chúng đã thật chín, tiếp đến bỏ vỏ. Loại này có màu trắng ngà hay xám, ít nhăn nheo và ít thơm hơn (vì lớp vỏ có chứa tinh dầu đã mất) nhưng cay hơn (vì trái đã chín).
Bên cạnh hai sản phẩm kể trên, tuy hiếm hơn, còn có hồ tiêu đỏ, là hồ tiêu chín cây hoặc được thu hái khi cực kỳ già, ủ chín tiếp đến được chế biến theo phương thức đặc biệt để giữ màu đỏ của vỏ. Hồ tiêu đỏ có màu đỏ thẫm hơi ngả đen, được sản xuất tại Ấn Độ và tại huyện Chư Sê và Bà Rịa – Vũng Tàu Việt Nam. Giá trị xuất khẩu của tiêu đỏ sau khi chế biến cao hơn gấp 3 đến 4 lần so sánh với hạt tiêu đen.