Phương Pháp Trồng Và Chăm Sóc Cây Lúa.

1/ THỜI VỤ CỦA Những VỤ LÚA TRONG NĂM TẠI VIỆT NAM

Cây lúa được gieo trồng ở đa số những khu vực trong cả nước. Tại bắc bộ, do điều kiện thời tiết cận nhiệt đới, nên cây lúa được canh tác vào 2 vụ chính (vụ Đông Xuân và vụ Mùa). Những tỉnh nam bộ, trung bộ, với điều kiện thời tiết nhiệt đới gió mùa, nhiệt độ cao cả năm, lúa được canh tác thêm 1 vụ nữa là vụ Hè Thu, một vài vùng còn sản xuất thêm vụ Thu Đông (thành 4 vụ trong năm). Hai vùng sản xuất lúa chính của Việt Nam là Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long, chiếm 2/3 tổng diện tích với 70% sản lượng lúa gạo của cả nước. Hình 1: Phân bổ những vụ lúa tại 3 Miền trong cả nước.

2/ LÀM ĐẤT

Vụ Đông xuân:

• Dọn dẹp sạch cỏ.
• Trục đánh bùn và san bằng mặt ruộng bằng máy cày bánh lồng.

Vụ Hè thu:

• Cày đất bằng máy với độ sâu từ 15-20 centimét.
• Phơi ải trong khoảng thời gian 1 tháng.
• Bừa, trục và san bằng mặt ruộng bằng máy kéo bánh lồng hay bánh sắt có công cụ trang phẳng mặt ruộng kèm theo.
• Dùng máy kéo liên hợp với máy phay hoặc bánh lồng và trục bùn. Tuỳ theo diện tích ruộng lớn hay nhỏ mà sử dụng máy kéo lớn (trên 50 HP), trung bình (20 – 35 HP) hoặc nhỏ như máy xới tay (12 – 15 HP), máy trục bùn tự hành hoặc phay lồng (6-12 HP).

Lưu ý: Ruộng phải bằng phẳng, có hệ thống thoát nước tốt và không đọng nước. Hình 2: Dùng cơ giới trong làm đất trồng lúa.

3/ Cách gieo SẠ VÀ CẤY

• Ở Phía Nam: gần như có đế hơn 95% ứng dụng cách thức sạ bằng những hình thức:
• Sạ hàng bằng công cụ gieo hàng kéo tay hoặc liên hợp với máy kéo.
• Lượng hạt giống gieo: 100 – 120 kilogam/ hecta.
• Khoảng kỹ thuật gieo: hàng cách hàng 20 centimét.

Lưu ý: Lượng hạt giống cho vào trống của công cụ gieo hàng chỉ bằng 2/3 thể tích trống và trách làm ướt phía bên trong trống để hạt ra đều. Sạ lan thủ công sau khi đánh rãnh và kéo bằng mặt ruộng. Lượng hạt giống gieo: 120 – 150 kilogam/ hecta. Hình 3: (A) Kỹ thuật sạ lúa thủ công ;
(B) Kỹ thuật sạ lúa bằng vật dụng sạ hàng.
Ở Phía Bắc: Đa phần ứng dụng biện pháp cấy, nhất là trong vụ Xuân. Phụ thuộc vào chân đất, chất lượng hạt giống, tập quán trồng trọt và biện pháp gieo sạ mà định lượng giống dùng:

• Đối với cấy (2 dảnh/bụi): 30 kilogam/ hecta.
• Khoảng cách cấy: (20 centimét x 12 or 13 centimét ).
• Bình quân số bụi/m2: 35-45 bụi/m2.
• Trong mọi trường hợp, nhất thiết phải có lượng mạ được gieo sẳn để sẳn sàng cấy giặm khi cấp thiết.

Hình 4: Tập quán làm mạ, cấy lúa tại những tỉnh phía Bắc.

4/ Cách làm MẠ

Có 2 cách làm mạ, mạ sân và mạ khay: Mạ sân, mạ dầy xúc:

• Làm đất: Chọn ruộng nơi khuất gió, nhất là gió đông bắc. Cày bừa kỹ, bón lót 3 tạ phân chuồng ủ mục, 15-20 kilogam super lân hoặc 25 kilogam NPK loại 6-11-2 cho 1 sào (360m2). Lên luống rộng 1,2-1,4m (mặt luống rộng hay hẹp tuỳ thuộc vào độ rộng của nilon bao phủ ). Khi đã san phẳng mặt luống, sử dụng ni-lon đã chọc thủng nhiều lỗ, hoặc bao xác rắn rải lên mặt luống, tiếp đến phủ một lớp bùn dầy khoảng 2-2,5 centimét bón phân lên mặt luống, xoa đều phân với lớp đất bùn rồi gieo mạ.
• Gieo mạ: Diện tích mặt luống để gieo 1 kilogam thóc giống đối với lúa lai là 6-7 m2, lúa thuần khoảng 4-5 m2/ Chia lượng thốc giống để gieo đi gieo lại rất nhiều lần cho thật đều, gieo mạnh tay cho mộng lún sâu (kín hạt) vào trong đất.
• Chăm sóc mạ : Trong vụ Xuân nhất thiết phải bao phủ ni lon chống rét cho mạ. Cắm các thanh tre (dài trung bình 2,0-2,2 m, bản rộng 2,5-3 centimét ) ngang luống để hình thành bộ khung hình vòm cống. Sử dụng nilon khổ rộng 1 m hoặc 1,5 m gấp hai, trùm kín ni lon lên khung, sử dụng bùn lấp kín ni-lon hai mép và đầu luống. Khi trời ấm dần, phải mở nilon ở hai đầu luống, vào ban ngày mở ra, buổi tối đậy kín lại. Khi cây mạ đã ra 2,5-3 lá, nhiệt độ ngoài trời trên 180C, ấm cúng thì không được che ni-lon mà mở tất cả nữa để cây mạ quen dần với môi trường. Khi mạ ra lá thật (lá có cả bẹ, phiến lá), sử dụng super lân ngâm với nước trong 1-2 ngày, hoà loãng tưới cho mạ. Cũng có thể trộn cả lân với tro mục rồi rắc đều cho mạ. Từ khi mạ ra 1,5-2 lá, đưa nước vào ruộng cho láng mặt luống mạ, ngâm chân mạ để mềm dược, sau dễ lật. Ngay lúc này không bón đạm thúc cho mạ. Tuỳ tình hình sâu hại mà xịt phòng trước khi nhổ cấy. Khi mạ được 15-18 ngày, ra nhiều rễ trắng, trời ấm thì lật từng mảng mạ đem cấy. Cấy nông tay, nhỏ dảnh.

Làm mạ khay:

• Triển khai làm đất: Sử dụng đất bùn từ ruộng hoặc đất mùn, để khô. Sử dụng lưới sàng có lỗ 6 8mm để sàng đất nhuyễn. Tiếp đến, cho đất vào khay và làm phẳng bề mặt. Chiều dầy của đất 20 centimét. Chú ý: Không đè nén chặt mạnh khi cho đất vào khay. Những góc khi cho đất vào khay phải bằng phẳng.
• Đường ray gieo: Chuẩn bị đường ray cho bánh xe của máy gieo.
• Tưới nước: Cần phải tưới ẩm đều đến phía dưới cho lớp đất trước khi tiến hành gieo.
• Gieo mạ: Để cây con khỏe khoắn cần gieo chuẩn xác và đồng nhất. Khối lượng giống: 150-200g mỗi khay.
• Phủ đất: Sau khi tiến hành gieo, phủ 1 lớp mỏng đất không cần có chứa phân bón trên bề mặt và không tưới nước sau khi phủ đất.
• Kết thúc gieo: Xếp chồng những khay để có thể cung cấp đủ nhiệt độ cho hạt giống nảy mầm. Chăm sóc sau khi tiến hành gieo: Sau khi hạt nảy mầm được 0.5 centimét cần phải được đưa ra chăm sóc ở vườn ươm. Cần bảo đảm nhiệt độ cho mạ non phát triển. Nếu nhiệt độ dưới 150C sẽ khiến cho cây mạ sinh trưởng không tốt. Cung ứng đủ nước cho cây mạ. Lượng nước ít nhất: 1 lít mỗi khay. 

Tiêu chí cây mạ tốt:

• Cây mạ tốt để cấy có khoảng 3-3,2 lá lá thật.
• Cây mạ tốt để cấy phải đạt chiều cao khoảng 10-20 centimét.
• Mạ cần có độ dầy rễ từ 2,7-3 centimét.

5/ CẤY DẶM CHO LÚA SẠ – PHÍA NAM

Điểm mạnh của biện pháp cấy dặm bằng cào sắt:

• Dễ làm và nhanh.
• Rễ lúa ít bị thương tổn.
• Cây mạ hồi phục nhanh.
• Lúa chín hàng loạt.

Hình 5: Kỹ thuật giặm lúa bằng móc sắt ở Đồng bằng sông Cửu Long.

6/ LÀM CỎ Thủ công – CỎ DẠI VÀ LÚA CỎ

Ruộng lúa cần phải được theo dõi, làm cỏ, khử lẫn liên tục. Các thời điểm cần chú ý:

• Thời gian 10-15 ngày sau khi sạ, cấy: cần theo dõi và nhổ cỏ sót trên ruộng để hạ nguy cơ cạnh tranh dinh dưỡng ngay lúc đầu vụ.
• Thời gian 30-35 ngày sau khi sạ, cấy: đây chính là thời gian cỏ trỗ bông (cỏ lồng vực, đuôi phụng…) hay lúa cỏ đã thể hiện kiểu hình khác với lúa nhà nên cực kỳ dễ dàng phát hiện và loại trừ.
• Thời gian lúa trỗ 30-50%: cần tiếp tục loại trừ cỏ dại và lúa cỏ để giúp tránh chúng rụng hạt trên ruộng.
• Thời gian thước khi thu hoạch: 1 lần nữa cần loại bỏ cỏ dại và lúa cỏ để giúp tránh chúng lẫn tạp vào lúa sau khi tiến hành thu hoạch.

Hình 6: 4 thời gian cần chú ý để làm cỏ khử lẫn cho ruộng lúa

7/ BÓN PHÂN CHO RUỘNG LÚA CẤY

Hình 7: Thời gian bón phân cho ruộng lúa cấy
Dùng phân bón cho lúa cấy (ha): Công thức: 100 N – 60 P2O5 – 90 K2O (tương tự 200-220 kilogam Urea + 350 kilogam lân nung chảy + 180 kilogam KCl/1ha) Nếu dùng phân đơn, có thể ứng dụng kỹ thuật bón như sau (cho 1 ha):

• Trước sạ/cấy: Bón lót phân hữu cơ + 350 kilogam super lân + 30 kilogam urê.
• Thúc lần 1 (7-10 ngày sau sạ/cấy): 60 kilogam urê + 30 kilogam KCl.
• Thúc lần 2 (18-20 ngày sau sạ/cấy): 90 kilogam urê + 60 kilogam KCl.
• Thúc lần 3 (đón đòng lúc 50% thân chính có đòng 1mm): 90 kilogam KCl + 30-40 kilogam urea.

Nếu dùng phân hỗn hợp, có thể ứng dụng kỹ thuật bón như sau (cho 1ha):

• Trước sạ/cấy: Bón lót phân hữu cơ + 180-200 kilogam super lân.
• Thúc lần 1 (7-10 ngày sau sạ/cấy): 160 kilogam NPK (20-10-10) hay 200 kilogam NPK (16-16-8).
• Thúc lần 2(18-20 ngày sau sạ/cấy):220 kilogam NPK (20-10-10) hay 220 kilogam NPK (16-16-8).
• Thúc lần 3 (bón đón đòng lúc 50% thân chính có đòng 1 mm): 50 kilogam urê + 90 kilogam KCl.

Chú ý: Dựa theo chân đất có thể điều chỉnh lượng phân cho thích hợp.

8/ BÓN PHÂN CHO LÚA SẠ

Dinh dưỡng cho lúa cần phải được bón cho lúa ở các thời điểm sau:

• Bón lót: Trước khi tiến hành làm đất.
• Bón thúc lần 1: Bón vào 7-10 ngày sau gieo.
• Bón thúc lần 2: Bón khi lúa đẻ nhánh tích cực.
• Bón thúc lần 3: Bón khi 50% chồi chính trên đồng có đòng 1 milimét.
• Bón thúc lần 4: Khi lúa trỗ hoàn toàn có thể xịt qua lá khi thật cấp thiết.

Hình 8: Thời gian bón phân cho ruộng lúa sạ.

9/ QUẢN LÝ NƯỚC CHO RUỘNG LÚA

Quản lý nước trên lúa cấy. Hình 9: Sơ đồ quản lý nước trên ruộng lúa cấy.

• Thời kỳ cây giống (0 – 7 NSG): rút cạn nước trước khi sạ và giữ khô mặt ruộng trong vòng 3 ngày sau khi sạ, ngày thứ 4 cho nước láng mặt ruộng 1 ngày tiếp đến rút cạn để có thể bảo đảm đủ ẩm bề mặt ruộng.
• Thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng (7-42 NSG): Sau khi sạ 7-10 ngày, bắt đầu cho nước dần dần vào ruộng và giữ nước phía trên mặt ruộng ở mức 3-5 centimét. Trong khoảng thời gian này, thay nước trong ruộng lúa từ 2-3 lần, sau mỗi lần thay nước giữ cạn trong 2-3 ngày.
• Thời kỳ sinh trưởng sinh thực (42 – 65 NSG): Giữ nước trong ruộng ở mức 3-5 centimét.
• Thời kỳ chín (65 – 95 NSG): Giữ nước trong ruộng ở mức 5 – 10 centimét, cho tới thời kỳ chín vàng (7 – 10 ngày trước khi thu hoạch) tháo cạn nước trong ruộng.

Quản lý nước trên lúa sạ. Hình 10: Sơ đồ quản lý nước trên ruộng lúa sạ

• Sau khi sạ (SKS), trong vòng 1-3 ngày SKS, tiến hành xử lý phun Sofit 300EC nhưng tối ưu nhất là trong ngày đầu SKS. Đến 4-5 ngày SKS đưa dần nước vào ruộng, tiếp đến tăng dần mực nước từ 1 – 3 centimét vào 10 ngày SKS. Tiếp tục duy trì mực nước khoảng 3-5 centimét đến khi cây lúa đạt chồi nhiều nhất.
• Sau thời gian cây đạt chồi nhiều nhất thì rút cạn nước trên ruộng độ 1 tuần lễ tiếp đến đưa nước vào khoảng 3-5 centimét để bón phân. Tiếp đến, duy trì mực nước đến khi lúa trỗ và ngậm sữa.
• Sau thời gian lúa ngậm sữa có thể tháo nước theo kiểu khô cạn xen kẻ và đến sau thời gian chín sáp thì kiệt nước hoàn toàn.

10/ Xịt thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật)

• Trong suốt quá trình sản xuất lúa, việc xịt thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật) (BVTV) là không thể tránh khỏi. Do đó, việc lựa chọn bình phun, kỹ thuật phun hợp lý sẽ giúp phát huy hiệu quả rất cao nhất trong khu vực phòng trừ dịch hại, đồng thời cũng an toàn cho sức khỏe người dùng.
• Bình phun có thể sủ dụng là bình bơm tay, bình bơm máy (có động cơ). Không rò rỉ.
• Béc phun cần có tia đều, mịn. Thí dụ: Béc phun chụp, phân bổ tia nước hình phễu đặc phù hợp cho rầy nâu hay những tác nhân gây hại sinh sống ở phần gốc lúa.
• Cần phun dài, chắc chắn, có thể có 1 hay nhiều béc phun phân bổ hợp lý trên cần phun.
• Chú ý: Cần tuân theo quy tắc an toàn và hiệu quả trong sử dung thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật).

11/ THU HOẠCH

• Thời gian cho thu hoạch: Thu hoạch vào lúc sau trỗ 28 – 32 ngày hoặc khi nhìn thấy 85-90% số hạt trên bông đã chín vàng. Nếu cắt sớm hay trễ đều nâng cao tỷ lệ hao hụt, hạ chất lượng khi xay xát.
• Nên dùng máy gặt dải hàng hay gặt đập liên hợp để cắt lúa.
• Sau khi tiến hành cắt triển khai suốt ngay, đừng nên phơi mớ trên ruộng.
• Dùng máy đập lúa trục dọc (tuốt lúa, máy nhai) để suốt lúa trong trường hợp sử dụng máy gặt xếp dãy