Sâu Bệnh Gây Hại Trên Điều Và Cách Quản Lý Sâu Bệnh Tốt Nhất.

1.Rệp sáp (Ferrisia virgata)

• Khả năng gây bệnh

Ấu trùng và con đã phát triển hoàn chỉnh của rệp sáp chích hút nhựa từ những bộ phận của cây làm khô héo chồi, phát hoa và cả trái cây đang phát triển. Chúng thường hay sống ở bề mặt dưới của lá, cành cây, bông hoa và chùm quả.

• Giải pháp quản lý

– Cắt tỉa và tiến hành thiêu hủy những bộ phận bị hại.
– Tưới nước cho vườn cây trong thời điểm mùa khô.
– Xịt thuốc khi mật số rệp cao dùng những chế phẩm có hoạt chất Profenofos hay những hỗn hợp (Profenofos + Cypermethrin); (Thiamethoxam + Lamda-Cyhalothrin)…

Hình 1: Rệp sáp hại lá điều;

2. Sâu đục thân /xén tóc (Placaederus ferrugineus L.)

• Khả năng gây bệnh

Có 2 loài xén tóc: đục thân gốc và thân cành. Chúng khác nhau là con đã phát triển hoàn chỉnh có màu nâu đỏ và màu đen. Con cái đẻ trứng vào những vết nứt trên thân nơi bộ phận mà chúng tường gây bệnh. Ấu trùng nở ra có màu trắng vàng nhạt, đục vào phía bên trong thân cây theo rất nhiều đường ngoằn ngoèo và ăn vào tận trung tâm làm tắc nghẽn những mạch dẫn nhựa nuôi những cành phía trên nên từ từ cây bị suy và chết, lỗ đục do ấu trùng của sâu đục thân có rất nhiều phân và chất thải giống mạt cưa cùng nhựa cây tiết ra. Nhộng thường ở phần vỏ gần mặt đất hay nơi chúng gây bệnh.

• Giải pháp quản lý

Cần quản lý vườn liên tục để có thể chủ động phát hiện sớm khi sâu mới đục ở phần vỏ. Khi phát hiện sâu, bóc chỗ vỏ có dấu sâu đục hoặc vạt nơi sâu đục thân để bắt sâu non, nhộng và trứng, cưa bỏ và tiêu huỷ những cành bị đục.
– Sử dụng bình bơm hoặc xi lanh bơm dung dịch thuốc trừ sâu có hoạt chất Profenofos hay hỗn hợp (Profenofos + Cypermethrin). Hoặc đặt những miếng gòn có tẩm một số loại thuốc trên vào nơi có sâu đục, trùm kín lỗ đục lại bằng đất sét.
– Quét vôi hoặc trộn một số loại thuốc hạt nhóm Diazinon hay Carbofuran với bùn loãng (gồm đất sét + phân trâu bò) theo tỉ lệ 1:4 quét lên thân cây từ 1m trở xuống vào thời kỳ đầu mùa khô (tháng 12 dl) để ngăn ngừa sự đẻ trứng và ấu trùng thâm nhập.

Hình 2: (A) Tuổi đời xén tóc hại điều; (B) Ấu trùng xén tóc đục thân cây; (C) Xử lý vết đục và sử dụng thuốc hóa học.

3. Bọ xít muỗi (Helopeltis sp.)

• Khả năng gây bệnh

Bọ xít muỗi trưởng thành và ấu trùng có hình dáng gần giống nhau. Chúng thường xuất hiện cả năm nhưng gây bệnh nặng vào cuối mùa mưa đến sau khi thu hoạch (12-01 dl). Con cái đẻ trứng vào chồi non. Bọ xít chích hút trên lá, chồi, cành hoa và quả non hút và tiết nhựa màu trắng trong, lá non bị chích khô trắng lại, khó rụng, có khi khô cả chùm hoa, quả non rụng nhiều. Vết chích bị nấm phụ sinh tấn công nên có màu đen, cực kỳ dễ nhằm lẫn với bệnh thán thư. Bọ xít muỗi thường hay xuất hiện nhiều vào buổi sáng sớm và chiều mát và đa ký chủ.

• Giải pháp quản lý

– Thời gian phải liên tục thăm nom vườn để theo dõi và phát hiện bọ xít muỗi là từ tháng 11 dl.
– Dọn vệ sinh cỏ dại, cắt tỉa cành thoáng đãng sau khi thu hoạch và vào mùa mưa.
– Sử dụng một số loại thuốc có hoạt chất Thiamethoxam, Lambda-cyhalothrin hay hỗn hợp Thiamethoxam + Lamda-Cyhalothrin…
* Lưu ý: Khi xịt thuốc ngăn ngừa, diệt trừ bọ xít muỗi nên xịt vào lúc 6 giờ sáng hoặc sau 4 giờ chiều

Hình 3: (A); (B) Bọ xít muỗi (trưởng thành) hại điều; (C) Bọ xít muỗi chích hút đọt non; (D); (E) Bọ xít muỗi chích hút phát hoa; (F) Vườn điều bị hại nặng.

4. Bọ trĩ (Selenothrips rubrocinctus)

• Khả năng gây bệnh

Bọ trĩ phá hại nhiều khi cây ra đọt non và ra hoa, kết quả. Do tuổi đời ngắn nên bọ trĩ có cực kỳ nhiều thế hệ liên tục nhau gây bệnh nặng cho điều nhất là vào thời kỳ đầu mùa khô (12-2 dl).
Bọ trĩ gây bệnh bằng phương pháp cứa rách lớp biểu bì ở những bộ phận non và liếm hút nhựa chảy ra nên lá đọt kém phát triển, có màu trắng bạc, hoa và quả non bị khô và rụng, vỏ hạt bị hiện tượng da cám, vỏ trái giả bị chai sần, nứt chảy nước và thối.

• Giải pháp quản lý

Từ tháng 11 dl phải liên tục thăm nom vườn để phát hiện bọ trĩ.
– Dọn vệ sinh cỏ dại, cắt tỉa cành thoáng đãng sau khi thu hoạch và vào mùa mưa.
– Sử dụng thuốc như Actara 25WG hay những sản phẩm có hoạt chất Lamda-Cyhalothrin, Thiamethoxam hay hỗn hợp (Thiamethoxam + Lamda-Cyhalothrin)… Lưu ý nên xịt buổi sáng sớm và chiều mát.

Hình 4: (A) Bọ trĩ hại điều; (B) Trái điều bị bọ trĩ hại; (C) Tuổi đời bọ trĩ.

5. Rầy mềm (Aphis sp.)

• Khả năng gây bệnh

Rầy mềm ấu trùng có dạng tròn lớn hơn hạt mè, màu hồng có một lớp phấn trắng. Rầy bám thành từng mảng dầy trên chồi lá, chồi hoa, hoặc chích hút nhựa ở quả non, tiếp đến chất thải của rầy bị nấm ký sinh làm đen quả non và rụng.

• Giải pháp quản lý

Rầy mềm chích hút phá hại nhiều vào thời kỳ điều ra đọt non và ra hoa, kết quả. Do đó, từ tháng 11 dl phải liên tục thăm nom vườn để phát hiện sâu,
– Dọn vệ sinh cỏ dại, cắt tỉa cành thoáng đãng sau khi thu hoạch và vào mùa mưa để chủ động hạn chế mật số rầy mềm.
– Sử dụng một số loại thuốc có hoạt chất Lamda-Cyhalothrin, Thiamethoxam hay hỗn hợp (Thiamethoxam + Lamda-Cyhalothrin)… lưu ý, nên xịt buổi sáng sớm và chiều mát.

Hình 5: (A) Rầy mềm hại điều; 

6. Sâu đục lòn lá (Acrocercops syngramma)

• Khả năng gây bệnh

Sâu đục lòn gân lá điều gây bệnh nặng vào mùa khô nóng, chúng có kích cỡ cực kỳ nhỏ. Thường thì, sâu đục vào biểu bì lá non, hình thành các vết phồng màu trắng làm hạn chế khả năng quang hợp và dẫn tới hạ thấp năng suất của cây.

• Giải pháp quản lý

Có thể sủ dụng các loại thuốc có hoạt chất Lamda-Cyhalothrin, Profenofos…để phun. Cần lưu ý về thời gian ngăn ngừa, diệt trừ.

Hình 6: (A); (B) Sâu đục lòn lá điều.

7. Sâu róm đỏ (Cricula trifnestrata)

• Khả năng gây bệnh

Sâu róm đỏ, lúc nhỏ sống thành từng đàn trên một số lá. Khi lớn lây lan ra. Nhiều lúc ăn trụi lá cả cây. Sâu hóa nhộng trong các kén tơ vàng ánh. Sâu có thể gây dịch lớn. Sâu xuất hiện vào thời kỳ đầu mùa khô.

• Giải pháp quản lý

– Tổ chức vệ sinh vườn điều thoáng đãng, tỉa cành tạo tán phối hợp thu gom những ổ sâu non, ổ trứng trên cành điều.
– Khi sâu bùng phát quá nhiều, phải sử dụng một số loại thuốc trừ sâu có hoạt chất LamdaCyhalothrin hay hỗn hợp (Thiamethoxam + Lamda-Cyhalothrin)… hòa nước xịt đẫm đều nơi sâu non đang phân tán.

Hình 7: Sâu róm đỏ hại lá điều;

8. Sâu bệnh khác

• Khả năng gây bệnh

Câu cấu : phàm ăn, chúng ăn cụt những đọt non, lá non, lá bánh tẻ và trái non. Quả bị hại nặng có thể rụng, quả bị nhẹ làm vỏ của quả biến đổi về hình dạng, hạ phẩm cấp thương phẩm quả.
Bọ hung: đục phá làm gãy cành điều dẫn tới tổn thất lớn cho vườn điều.
Bọ xít: hoạt động vào buổi sáng sớm hay chiều mát. Cả con đã phát triển hoàn chỉnh và con ấu trùng chích hút dịch lá, trái. Chỗ vết chích có một chấm nhỏ và một quầng màu nâu. Nếu trái còn nhỏ đã bị bọ chích hút nhiều thì trái sẽ vàng, chai và rụng sớm. Nếu quả đã lớn mới bị bọ gây bệnh thì trái dễ bị thối rồi rụng.

• Giải pháp quản lý

– Tổ chức vệ sinh vườn điều thoáng đãng.
– Tỉa cành tạo tán.
– Thu gom những ổ sâu non, ổ trứng trên cành.
– Khi sâu bùng phát dịch hại, phải sử dụng một số loại thuốc trừ sâu có hoạt chất LamdaCyhalothrin hay hỗn hợp (Thiamethoxam + Lambda-Cyhalothrin)… hòa nước xịt đẫm đều nơi sâu non đang phân tán.

Hình 8: (A) Câu cấu xanh; (B) Bọ hung đục cành ; 

9. Bọ vòi voi đục chồi /đục nõn (Alcidodes sp.)

• Khả năng gây bệnh

Có kích cỡ nhỏ 7-8 milimét, màu đen, phần miệng nối dài như vòi voi. Trưởng thành đẻ trứng vào những chồi non, sâu chích hút chồi khiến cây không phát triển được, sâu phá nhiều vào thời kỳ ra đọt non.

• Giải pháp quản lý

Nên cắt bỏ, gom đốt những chồi hư. Khi mật độ nhiều có thể sủ dụng một số loại thuốc như có hoạt chất Profenofos; LambdaCyhalothrin hay hỗn hợp (Thiamethoxam + Lambda Cyhalothrin); (Profenofos + Cypermethrin)…

Hình 9: Bọ vòi voi trưởng thành