Mặc dù diện tích nhãn trong những năm gần đây bị thu hẹp do bệnh chổi rồng nhưng tỉnh Bến Tre có vùng chuyên canh nhãn phát triển rất tốt ở xã Tam Hiệp, huyện Bình Đại. Tuy nhiên, với mức độ thâm canh ngày càng cao, sâu bệnh hại cũng gia tăng nhất là bệnh hại phát triển mạnh trong mùa mưa…
Bệnh không những làm giảm năng suất nghiêm trọng mà còn ảnh hưởng rất lớn đến giá trị thương phẩm, do đó cần phát hiện sớm, phòng trừ kịp thời để bảo vệ năng suất. Trong mùa mưa, bà con cần lưu ý một số bệnh hại quan trọng như bệnh thối trái, khô cành, khô hoa và nấm bồ hóng.
Bệnh thối trái gây hại giai đoạn trái chín.
Bệnh thối trái gây hại giai đoạn trái nhỏ.
Bệnh thối trái là bệnh rất phổ biến trong mùa mưa. Bệnh thối trái do nấm Phytophthora sp. Bệnh gây hại ở những chùm nhãn bên dưới gần mặt đất, hoặc trong tán cây. Bệnh tấn công từ bên dưới đít trái, sau đó lan dần lên và trái rụng khi vết bệnh lan rộng.
Vết bệnh đầu tiên là những đốm sũng nước, màu nâu sậm, sau đó chuyển màu đen xám , ấn nhẹ vào vùng bệnh vỏ trái mền nhũn và bể, nước chảy ra có mùi hôi chua, cơm nhãn bị thối nhầy. Vào buổi sáng có thể thấy những tơ nấm trắng phát triển trên vết bệnh ở vỏ trái. Bệnh thối trái làm giảm năng suất trầm trọng, nhất là sau những cơn mưa có gió mạnh có thể rụng trái hàng loạt.
Bệnh gây hại ở những chùm có nhiều trái và gây hại từ những trái bên trong chùm lan dần ra. Bệnh còn gây hại cả trên cành, lá, hoa và trái nhỏ nhưng nặng nhất là giai đoạn trái sắp chín. Ngoài ra, bệnh còn gây hại giai đoạn sau thu hoạch, trong quá trình tồn trữ và vận chuyển.
Bệnh gây hại nặng trên các vườn trồng dày, thiếu ánh sáng. Bệnh phát triển mạnh trong mùa mưa nhất là những ngày mưa dầm, ẩm độ cao, sương mù nhiều. Ngoài ra, các vết chích của sâu đục trái cũng tạo điều kiện cho bệnh phát triển.
Bệnh lây lan rất nhanh từ trái này sang trái kia, trong vài ngày có thể rụng cả chùm trái chỉ còn trơ cọng. Bệnh gây hại trên nhãn Long, nhãn Tiêu da bò, đặc biệt gây hại rất nặng trên các giống nhãn Xuồng. Bệnh lây lan bằng bào tử do gió hoặc côn trùng mang đi.
Bên cạnh, bệnh khô cành là nỗi quan tâm không nhỏ của nông dân trồng nhãn. Bệnh do nấm Phoma sp. gây ra. Triệu chứng nhận biết đầu tiên, lá nhãn chuyển sang màu vàng nhạt, sau chuyển màu vàng sậm, lá dễ rụng. Bệnh xuất hiện trên một vài cành, sau đó mới lan từ cành này sang cành kia. Bệnh nặng, cả cây nhãn bị vàng và nếu không phòng trị kịp thời cây có thể chết. Diễn biến bệnh từ khi nấm tấn công đến khi cây chết có thể từ 2 đến 3 tháng. Quan sát trên cành bệnh (cành có lá bị vàng) sẽ thấy ngay “cháng ba”, phần vỏ bị khô, cạo lớp vỏ ngoài, mạch nhựa hóa nâu.
Cây mới bị bệnh có biểu hiện sinh trưởng kém, lá bị vàng và rụng sớm. Bệnh có thể gây hại cây nhỏ đến cây lâu năm, nếu cây còn nhỏ rất dễ bị chết khi nấm tấn công. Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện mưa nhiều, đất khó thoát nước.
Triệu chứng bệnh khô hoa trên nhãn.
Trong giai đoạn trổ hoa, nhãn cũng thường bị bệnh khô hoa, làm ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất. Bệnh khô hoa do nấm Phyllosticta sp. Khi nhãn ra bông, nấm tấn công vào những chùm hoa, triệu chứng đầu tiên nông dân rất khó nhận thấy vì chỉ là những chấm kim rất nhỏ trên cánh hoa, sau đó nấm bệnh tấn công cả nhánh hoa. Bệnh nặng, nhiều vết bệnh liên kết lại làm cả chùm hoa bị thối nâu, cháy khô và gãy gục. Nấm bệnh có thể tấn công khi hoa còn búp đến khi hoa đã nở. Bệnh lây lan rất nhanh, trong vườn nhãn nếu có mầm bệnh sẽ làm chùm hoa hư, không đậu trái hoặc đậu trái thưa thớt.
Ngoài các bệnh trên, bệnh bồ hóng cũng phổ biến trên cây nhãn. Bệnh không chỉ làm giảm năng suất do trái kém phát triển mà còn giảm giá trị thương phẩm. Bệnh bồ hóng do nấm Capnodium citri gây ra. Bệnh tấn công trên bề mặt vỏ trái, phủ một lớp màu đen như đóng khói bếp bám. Nhiễm bệnh nặng, cả chùm trái bị phủ kín một màu đen.
Nấm bồ hóng thường chỉ xuất hiện ở các cây có rệp sáp vì nấm phát triển trên chất thải của nhóm côn trùng chích hút. Nấm bồ hóng gây hại không chỉ trên trái mà còn trên lá, cành làm giảm khả năng quang hợp, trái phát triển kém. Bệnh thường chỉ bám trên bề mặt lá, cành, trái, không làm chết tế bào. Bệnh thường xuất hiện trên các vườn ít chăm sóc, ẩm độ cao, vườn trồng dày và những vườn sử dụng nhiều phân bón lá.
Nấm bồ hóng gây hại trên trái.
Đối với bệnh hại cây trồng bà con nên áp dụng biện pháp quản lý tổng hợp ngay từ đầu vụ, không phải đợi đến có bệnh mới trừ.
Biện pháp quản lý tổng hợp bệnh hại nhãn
– Nên tạo điều kiện cho cây khỏe, sinh trưởng tốt bằng các biện pháp canh tác như trồng mật độ vừa phải, tránh trồng xen quá nhiều cây bóng râm sẽ tạo ẩm độ cao trong vườn làm bệnh phát triển mạnh, bón phân cân đối, tránh bón thừa đạm, vườn cây có hệ thống thoát nước tốt, tránh ngập úng cho cây.
– Vệ sinh vườn, cắt tỉa cành tạo sự thông thoáng trong vườn. Dùng cây chống đỡ các chùm nhãn gần mặt đất, hạn chế cho chúng tiếp xúc với đất.
– Thu gom và tiêu hủy những bộ phận bị nhiễm bệnh để hạn chế lây lan.
– Bón phân hữu cơ hoai mục kết hợp chế phẩm sinh học Trichoderma để tạo nguồn vi sinh vật đối kháng là biện pháp quản lý bệnh rất tốt.
Ngoài biện pháp canh tác, nông dân nên thăm vườn thường xuyên để kịp thời phát hiện bệnh mới chớm, có thể sử dụng thuốc hóa học để phòng trừ. Đối với bệnh thối trái, phun một trong các loại thuốc sau: Mataxyl, Mexyl- MZ, ViManco…phun 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 7-10 ngày. Nếu vùng có áp lực bệnh cao có thể phun ngừa khi trái còn nhỏ, khi tồn trữ và vận chuyển nên loại bỏ hoàn toàn những trái bị bệnh để tránh lây lan.
Riêng bệnh khô hoa sử dụng thuốc Benomyl, Tilt Super,… Đối với bệnh khô cành khi phát hiện những triệu chứng đầu tiên lá lác đác vàng nên chặt bỏ cành bị bệnh đem tiêu hủy, sử dụng thuốc trừ bệnh gốc Metalaxyl hoặc Mancozeb phun lên cành hoặc quét vào ngay cháng ba của cành bệnh. Bệnh có thể lây lan qua dụng cụ cắt tỉa, sau khi cắt tỉa và chuyển sang cây khác nên xử lý dụng cụ dao cắt. Để hạn chế sự phát triển nấm bồ hóng trước hết cần phòng trừ rệp sáp và phun thuốc gốc đồng (COC 85, Champion, Norshield…).
Chú ý bảo đảm đúng thời gian cách ly để trái cây được an toàn không ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng./.
