Sâu Bệnh Gây Hại Trên Thanh Long Và Những Biện Pháp Quản Lý.

1.Rệp sáp (Pseudococus spp.)

• Khả năng gây bệnh

– Rệp sinh trưởng mạnh trong thời điểm mùa khô. – Chích hút nhựa ở toàn bộ những bộ phận của cây: cành non, búp hoa, trái và rễ cây gây ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng và tỷ lệ đậu quả. Chất thải của rệp tạo điền kiện cho nấm bồ hóng phát triển. Giải pháp quản lý – Tỉa bỏ và tiêu huỷ cành bị hại nặng. – Sử dụng những sản phẩm có hoạt chất chuyên trị rệp sáp… phun xịt ướt nơi rệp tấn công (cả rễ). – Khi rễ đang khôi phục có thể cung ứng thêm trung vi lượng. – Cần trừ rệp sau mỗi đợt thu hoạch trái hay vào mùa chuẩn bị chong đèn. Hình 1:Rệp sáp gây bệnh trên vỏ trái thanh long.
2. Bọ trĩ (Thrips sp.)

• Khả năng gây bệnh

Bọ trĩ chích hút nhựa hoa và quả non gây ảnh hưởng nhiều đến tỷ lệ đậu quả và gây hiện tượng “mắt võng” trên vỏ trái, tuy không làm tác động đáng nói đến chất lượng quả nhưng cũng gây giảm giá trị thương phẩm.

• Giải pháp quản lý

– Chăm sóc cho cây sinh trưởng tốt. – Trong thời điểm mùa khô, tưới đều đặn bằng phương pháp phun mưa để cho vườn cây ẩm và mát, ngăn ngừa bọ trĩ phát triển. – Bọ trĩ có sức kháng thuốc mạnh nên cần sử dụng luân phiên những hoạt chất Pymetrozin, Emamectin với Lufenuron… Hình 2: Bọ trĩ trưởng thành; Dấu hiệu bọ trĩ gây bệnh trên trái.

3. Kiến lửa (Solenopsis geminata)

• Khả năng gây bệnh

Kiến lửa thành trùng có màu nâu đỏ. Chúng cắn, đục phá cành làm hư hom giống. Tấn công trên trái và tai lá gây giảm giá trị thương phẩm. Ở trên vườn cây lâu năm kiến lửa đục phá cả phần gốc ảnh hưởng nhiều đến hình thành và phát triển của cây.

• Giải pháp quản lý

Việc ngăn ngừa, diệt trừ kiến khá là dễ dàng. Sử dụng những thuốc sâu dạng hạt hay cốm có thành phần hoạt chất Thiamethoxam trộn với cát hay đường rải xung quanh gốc hoặc các nơi kiến làm tổ. Cũng có thể xịt lên cây bằng những thuốc có hoạt chất Fipronil… Hình 3: Kiến gây bệnh trên cành thanh long.

4. Kiến đen/kiến riện (Cardiocondyla wroughtoni)

• Khả năng gây bệnh

Kiến thành trùng màu nâu đen, chúng thường sinh sản và trú ẩn ở những cành khô và vỏ thân của những cây trụ. Kiến riện đục phá búp hoa, quả non và trái chín gây giảm giá trị thương phẩm.

• Giải pháp quản lý

Việc ngăn ngừa, diệt trừ kiến khá là dễ dàng. Sử dụng những thuốc sâu có hoạt chất Thiamethoxam trộn với cát hay đường rải xung quanh gốc hoặc các nơi kiến làm tổ. Cũng có thể xịt lên cây bằng những thuốc trừ sâu có hoạt chất Fipronil… Hình 4: Kiến riện gây bệnh trên hoa thanh long.

5. Bọ hung đục cành (ngâu) (Protaetia sp.)

• Khả năng gây bệnh

Thành trùng là một loài bọ cánh cứng màu nâu đen, cực kỳ bóng, ở trên cánh có các mảng màu trắng rất đặc biệt. Thành trùng gây bệnh bằng phương pháp đục phá cành non, cành già và cả búp hoa làm ảnh huởng đến tỷ lệ đậu quả.

• Giải pháp quản lý

– Cày đất sâu, vun gốc, làm cỏ phối hợp với diệt trừ sâu non dưới gốc – Tưới đủ nước để ngăn ngừa sự phát triển của ấu trùng trong đất. – Bắt thủ công bọ đã phát triển hoàn chỉnh xuất hiện rộ vào tháng 4-5-6/ – Xịt các thuốc trừ sâu có hoạt chất Emamectin… Hình 5: Ngâu gây bệnh cành thanh long.

6. Câu cấu xanh lớn (Hypomeces squamesus)

• Khả năng gây bệnh

Câu cấu xanh ăn hết những lộc non, cành non và trái non khiến cho cây sinh trưởng, phát triển kém, giàm năng suất. Con đã phát triển hoàn chỉnh thường hoạt động mạnh vào buổi sáng sớm và chiều tối, vào ban ngày, chúng chậm chạp, bị động thì lẩn trốn hoặc giả chết.

• Giải pháp quản lý

– Sử dụng tay hoặc vợt bắt bọ lớn. – Xịt thuốc khi sâu phát sinh nhiều bằng những thuốc trừ sâu có hoạt chất Emamectin… chú ý các thời điểm vào đầu và cuối mùa mưa. Hình 6: Câu cấu xanh lớn hại thanh long.

7. Bọ xít (Mictis longicornis)

• Khả năng gây bệnh

Cả thành trùng và ấu trùng đều chích hút trên cành non, hoa và trái cây. Kích cỡ từ 6-15 milimét. Vết chích làm mô cành, trái hư hoại và thành các nốt mụn nhọt sần sùi, trái có thể rụng. Quả non bị biến đổi về hình dạng, mất giá trị thương phẩm.

• Giải pháp quản lý

– Phun xịt bằng những thuốc gốc thảo mộc như dầu cây neem, cây xoan (gốc Azadirachtin). Một vài dịch chiết từ những cây khác như cây tỏi, cứt lợn, trúc đào, cúc vạn thọ, ngải tây…cũng có công dụng xua đuổi bọ xít… – Xịt các thuốc trừ sâu có hoạt chất Pymetrozin. Hình 7: Bọ xít hại thanh long.

8. Rầy mềm

Có rất nhiều loại gây bệnh trên hoa và trái chích hút nhựa làm bông bị rụng. Ở trên trái giữ lại các vết chích nhỏ, khi chín bị mất màu đỏ tự nhiên, hạ giá trị thương phẩm. Thời tiết khô nóng làm nâng cao mật số gây bệnh của rầy mềm.

• Giải pháp quản lý

Cắt tỉa, chôn vùi những bộ phận có rầy gây bệnh. Hạn chế bón nhiều phân đạm. Có thể dùng một số loại thuốc trừ sâu có hoạt chất Pymetrozin … Hình 8: Rầy mềm.

9. Ruồi đục quả (Bactrocera spp.)

• Khả năng gây bệnh

Ruồi để trứng trên vỏ trái, dòi sau khi đã nở sẽ sống phía bên trong trái. Khi đó sẽ thấy phía bên ngoài vỏ có vết châm kim và ứa nước vàng. Vào mùa mưa là thời kỳ ruồi sinh sản mạnh và gây bệnh nặng cho nhà vườn. Có thể làm thất thoát >50% năng suất.

• Giải pháp quản lý

– Loại bỏ những cây là ký chủ của ruồi. – Thu lượm và tiến hành thiêu hủy những quả bị hư. – Dùng bẫy màu vàng sẽ cuốn hút ruồi – Phun bả protein (Enlớn -pro hoặc Sofri Protein) để diệt trừ ruồi trưởng thành. Những giải pháp trên cần phải được thực thi trên diện tích rộng và liên tục. – Xịt các thuốc trừ sâu có hoạt chất Cyromazine ở thời gian ruồi vừa để trứng hay trứng vừa nở. Hình 9: Ruồi đục quả

10. Ốc sên (Achatina fulice)

• Khả năng gây bệnh

Ốc sên (ốc ma) có kích cỡ lớn, vỏ ốc có sọc trắng, có “lưỡi” dài, phía đỉnh đầu có 2 cái ăng-ten (mắt) phía trước. Chúng thường hay sống trong những bụi cây, hàng rào, xác bã thực vật,… Buổi tối, chúng bò ra ăn cành non, ngọn non, búp hoa,… Giải pháp quản lý

– Liên tục làm vệ sinh vườn để ngăn ngừa ốc sên trú ẩn như hố rác trong vườn. – Nên bắt thủ công khi phát hiện chúng. – Cần bảo vệ một vài loài chim ăn mồi. – Có thể dùng bả diệt trừ ốc bằng phương pháp trộn thuốc Metaldehyde, Niclosamide với bông thanh long, rải trong vườn thanh long (hàng rào, hố rác,…) Hình 10: Ốc sên hại thanh long.

11. “Bà chằng” (Limax sp.)

• Khả năng gây bệnh

– “Bà chằng” có cơ thể thuôn dài, mềm mại, có màu nâu xám đến nâu đen, thường tiết ra chất nhờn bao bọc quanh cơ thể. Chúng thường hay sống ở các nơi rậm rạp hoặc sống trong đất và gây bệnh vào buổi tối trên đọt non, bông và quả.

• Giải pháp quản lý

– Liên tục vệ sinh sạch sẽ vườn. – Cần có giải pháp bảo vệ một vài loài chim ăn mồi là thiên địch của “bà chằng” như: bìm bịp… Có thể dùng bả diệt trừ ốc bằng phương pháp sử dụng bông thanh long trộn với thuốc diệt trừ ốc (Metaldehyde, Niclosamide) rải theo trong vườn thanh long nơi hàng rào, hố rác… Hình 11: Bà chằng hại thanh long.

12. Bọ xít xanh (Rhynchocoris poseidon)

• Khả năng gây bệnh

Bọ xít hại thanh long từ khi có búp hoa đến khi trái tạo thành, chúng chích hút nhựa, giữ lại các vết chích cực kỳ nhỏ nhưng đến khi quả chín nơi những vết chích sẽ xuất hiện một chấm đen, mất giá trị xuất khẩu.

• Giải pháp quản lý

Xịt các thuốc trừ sâu có hoạt chất Pymetrozin… lên khu vườn có bọ xít xuất hiện. Hình 12:Bọ xít xanh trưởng thành hại thanh long.

13. Tuyến trùng (Medoilogyn sp.)

• Khả năng gây bệnh

Tuyến trùng chích hút hoặc chui vào trong rễ khiến cho rễ cây phình ra hình thành những khối u (bướu rễ), khiến cho cây chậm phát triển, còi cọc. Các vết chích tạo cơ hội cho mầm bệnh thâm nhập vào trong cây.

• Giải pháp quản lý

Khi phát hiện dấu cây bị tuyến trùng gây bệnh cần phải tưới gốc bằng những thuốc có hoạt chất như Abamectin … cho cây Hình 13: (A) Tuyến trùng hại rễcây thanh long ; (B) Hình dáng tuyến trùng ngoại ký sinh.