Sâu Bệnh Gây Hại Trên Nhóm Bầu Bí Và Cách Quản Lý Tốt Nhất.

1.Sâu xám (Agrotis ipsilon)

• Khả năng gây bệnh

Sâu xám có khả năng sống đến 2 tháng; Trứng 4-11 ngày; Sâu non 22-34 ngày; Nhộng 9-13 ngày; Bướm đẻ trứng sau 2-4 ngày. Sâu non thường cuộn lại giả chết khi bị động. Vào ban ngày sâu non ẩn núp ở phía dưới đất, mặt dưới của lá. Buổi tối sâu non lên mặt đất và cắn ngang thân cây sát mặt đất, làm thân cây bị khuyết hoặc bị cắn đứt. Sâu thường hay xuất hiện vào thời kỳ cây giống và gây bệnh trầm trọng nhất ở các khu vực đất nhẹ, đất cát nơi sâu non có thể vùi mình dễ dàng.

• Giải pháp quản lý

– Vệ sinh ruộng đồng, diệt trừ sạch cỏ dại. – Cày ải phơi đất 2 tuần trước khi có thể trồng,. – Dẫn nước ngập ruộng trước khi triển khai làm đất để trồng. – Đối với các ruộng có diện tích nhỏ có thể bắt sâu thủ công. – Sử dụng bả chua ngọt để bẫy bướm (4 phần đường đen + 4 phần dấm +1 phần rượu + 1 phần nước + 1% thuốc). – Xịt vào hốc sau khi tiến hành gieo, trồng bằng những sản phẩm có hoạt chất Emamectin… Hình 1: Sâu xám.
2. Sâu xanh da láng (Spodoptera exigua)

• Khả năng gây bệnh

Là sâu đa đa ký chủ. Ở trên dưa, đậu, cây họ thập tự, cà…sâu gây bệnh bằng phương pháp cắn đọt, ăn thịt lá, lá bị hại xơ xác chỉ còn lại gân và có xu hướng phân tán sang những cành lá, cây khác. Nếu bị hại nặng, lá bị cắn trụi, năng suất có thể hạ 50 – 60%. Sâu bệnh mạnh buổi sáng sớm hay chiều mát, trong điều kiện khí hậu khô hanh, nắng nóng, ít mưa. Giải pháp quản lý – Bảo tồn những loài thiên địch trên đồng (ong, nấm…) – Vệ sinh ruộng đồng sau khi thu hoạch. – Luân canh với cây trồng cạn, cây lúa nước. – Cày ải diệt trừ sâu, nhộng. Trồng với mật độ phù hợp. – Ngắt ổ trứng hạ nguy cơ lây lan sâu non. – Bón phân hài hòa, hợp lý. – Dùng thuốc hóa học có hoạt chất Emamectin hay hỗn hợp những hoạt chất Chlorantraniliprole + Abamectin… Hình 2: Tuổi đời sâu xanh da láng.
3. Sâu ăn tạp (Spodoptera litura)

• Khả năng gây bệnh

– Trưởng thành hoạt động vào chiều tối, vào ban ngày ẩn nấp trong bụi rậm, cành cây, thường đẻ trứng phía trên mặt trên của lá. – Sâu lúc mới nở sống tụ tập ; sang tuổi 2 sâu phân tán; tuổi 3, màu sắc sâu non thay đổi, khi có ánh sáng mặt trời sâu ẩn ở dưới lá hoặc trốn vào trong đất ; tuổi 4-5, sâu gây thiệt hại mạnh ăn các mảng lá lớn, chừa lại gân chính, thỉnh thoảng chừa lại cuống lá, có phản ứng với ánh sáng cực kỳ mạnh; tuổi 6, sâu hoạt động ít, ăn ít, cơ thể ngắn lại, tiếp đến, chui xuống đất hoá nhộng.

• Giải pháp quản lý

– Cày bừa phơi đất, diệt trừ nhộng. – Sử dụng tay ngắt bỏ ổ trứng. – Sử dụng bảy chua ngọt để diệt trừ bướm. – Dùng thuốc hóa học có hoạt chất Emamectin hay hỗn hợp những hoạt chất Chlorantraniliprole + Abamectin… Hình 3: (A) Bướm sâu ăn tạp; (B) Sâu ăn tạp trên lá đậu; (C) Sâu ăn phá dưa leo.
4. Sâu xanh ăn lá (Diaphania indica)

• Khả năng gây bệnh

Sâu non thường hay sống ở đọt và mặt dưới lá non, sâu non thường cuốn lá hoặc kết các lá lại cùng nhau và nằm phía bên trong ăn phá. Ở mật độ cao sâu chúng ăn phá xơ xác lá chỉ còn lại gân lá. Sâu phát sinh gây bệnh từ khi ở giai đoạn cây con đến khi có quả, nhiều nhất là khi cây bước đầu ra hoa và có quả non, sâu cạp vỏ trái làm trái xấu xí, mất giá trị thương phẩm.

• Giải pháp quản lý

– Dọn dẹp tàn tích cây sau khi thu hoach. – Bắt giết sâu non và nhộng. – Xịt thuốc vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát bằng những thuốc hóa học có hoạt chất Emamectin hay hỗn hợp những hoạt chất Chlorantraniliprole + Abamectin… Hình 4: (A) Tuổi đời sâu xanh ăn lá dưa; (B) Sâu xanh ăn lá dưa leo; (C) Trứng sâu; (D) Sâu đục trái dưa leo; (E) Sâu cạp vỏ trái dưa hấu.
5. Dòi đục lá (Liriomyza trifoli)

• Khả năng gây bệnh

Ruồi đục lá sinh trưởng mạnh vào cuối mùa mưa và mùa nắng. Ấu trùng (dòi) đục dưới lớp biểu bì lá gây thiệt hại làm lá bị cháy khô, gây giảm diện tích quang hợp, cây phát triển kém. Dòi gây thiệt hại từ khi cây mới mọc lá mầm cho đến lúc ra bông, mang quả.

• Giải pháp quản lý

– Cày, phơi đất để diệt trừ ký chủ phụ của ruồi. – Chăm sóc cho cây sinh trưởng tốt để vượt qua sự gây hại của ruồi. – Cắt tỉa bỏ những lá bị ruồi hại nặng. – Xịt thuốc sớm khi ruồi mới sinh trưởng gây bệnh bằng thuốc có hoạt chất Cypromazin. Hình 5: (A) Tuổi đời ruồi đục lá; (B) Ruồi đục lá dưa; (C) Dòi lúc mới nở đục lá; (D) Dòi đục lá tuổi 3-4; (E) Dòi đẫy sức.
Bọ rầy dưa (Aulacophora similis)

• Khả năng gây bệnh

Bọ dưa phát triển gây bệnh nhiều vào mùa khô nóng. Chúng gây thiệt hại vào buổi sáng sớm và chiều tối, vào ban ngày trời nắng ẩn dưới tán lá hoặc trong đất. Trứng đẻ không tập trung phía trên mặt đất xung quanh gốc dưa. Bọ đã phát triển hoàn chỉnh hại mạnh khi dưa có 4-5 lá, mật độ bọ cao có khả năng làm trụi hết lá, phát triển kém hoặc chết. Khi cây dưa lớn, bọ dưa không phá hại nữa. Bọ non sống trong đất ăn rễ và cắn gốc cây bao gồm cả khi cây đã lớn, làm cây phát triển kém có khả năng làm cây héo chết. Hoá nhộng trong đất.

• Giải pháp quản lý

– Sử dụng vợt để bắt bọ đã phát triển hoàn chỉnh hay có thể bắt thủ công vào buổi sáng sớm khi cây dưa còn nhỏ. – Để giúp tránh phát tán sang vụ sau cần thu gom thiêu hủy cây dưa sau đợt thu hoạch, chất thành đống để dẫn dụ bọ dưa tập trung rồi xịt thuốc. – Phun xịt trừ bọ đã phát triển hoàn chỉnh vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối bằng những sản phẩm có hoạt chất chuyên trị loài côn trùng này. Hình 6: (A) Tuổi đời bọ rầy dưa; (B) Con đã phát triển hoàn chỉnh bắt cặp; (C) Bọ đã phát triển hoàn chỉnh hại lá; (D) Bọ đã phát triển hoàn chỉnh hại lá.
7. Nhện đỏ (Tetranycus urticae )

• Khả năng gây bệnh

Nhện đỏ sinh trưởng mạnh ở khí hậu nóng và khô, gây thiệt hại cả khi cây đã lớn, nhất là lúc có hoa đến lúc thu hoạch trái. Nhện trưởng thành nhả tơ giăng thành 1 lớp sợi cực kỳ mỏng ở mặt dưới lá, đẻ trứng từng quả gắn vào lớp tơ. Cả nhện trưởng thành và nhện non sống tụ tập mặt dưới lá, chích hút nhựa hình thành những vết màu nâu vàng nhạt dọc theo 2 bên gân lá. Mật độ nhện cao có khả năng làm lá vàng khô, sinh trưởng kém. Nhện còn chích hút vỏ trái làm trái nhỏ, sần sùi. Giải pháp quản lý – Chăm sóc cho cây khỏe mạnh. – Không để ruộng khô hạn, nên tưới phun mưa đều đặn để ruộng dthích mát và ẩm. – Xịt các thuốc chuyên trị nhện có hoạt chất là hỗn hợp của Chlorantraniliprole + Abamectin… Lưu ý xịt đều cả mặt dưới lá. Hình 7: Vòng đời nhện đỏ.
8. Bọ phấn (Bemisia myricae)

• Khả năng gây bệnh

Bọ đã phát triển hoàn chỉnh dài khoảng 1 milimét, màu vàng nhạt, ở trên cơ thể phủ lớp bột màu trắng. Bọ non màu vàng nhạt hình ô van. Bọ đã phát triển hoàn chỉnh ban ngày đậu ở mặt dưới lá hoạt động nhiều vào buổi sáng sớm và chiều mát, có động thì bay lên trên cao. Bọ đã phát triển hoàn chỉnh và bọ non chích hút nhựa cây đa số là ở ngọn và những lá non, làm lá có những đốm hoặc vệt màu vàng, mật độ bọ cao có khả năng làm vàng cả lá, chỉ gân lá còn xanh. Ngoài tác hại trực tiếp, bọ phấn cũng là môi giới lây lan bệnh khảm virus cho cây.

• Giải pháp quản lý

– Tưới phun mưa đều đặn trong thời điểm mùa khô. – Xịt thuốc chuyên trị rầy có hoạt chất Pymetrozin. Hình 8: Tuổi đời bọ phấn.
9. Rầy mềm (Gossypii glover)

• Khả năng gây bệnh

Rệp đã phát triển hoàn chỉnh và ấu trùng đều cực kỳ nhỏ, màu vàng nhạt hoặc xanh đen. Rệp sống tụ tập ở chồi non và ở mặt dưới lá khi cây có 2 lá mầm đến khi tiến hành thu hoạch và mạnh nhất sau thời gian cây đậu quả, tán lá rậm rạp, rệp chích hút nhựa khiến cho ngọn dưa chùn lại, cây phát triển kém, mật độ rệp cao có khả năng làm khô cả lá. Rệp còn là môi giới truyền một số dạng bệnh virus cho cây dưa.

• Giải pháp quản lý

– Bảo tồn những loài thiên địch của rệp như bọ rùa, dòi, kiến, nhện, nấm… – Tỉa lá già, thiêu hủy lá có rệp gây bệnh. – Sử dụng tay giết rệp khi phát hiện trên ruộng. – Phun tưới khi rầy mật số cao bằng hoạt chất Pymetrozin … Hình 9: Rầy mềm hại dưa hấu.
10. Bọ trĩ (Thrips palmi)

• Khả năng gây bệnh

Cơ thể con đã phát triển hoàn chỉnh và con non cực kỳ nhỏ, dịch chuyển nhanh, sống tụ tập ở đọt non hay ở mặt dưới lá non, chích hút nhựa khiến cho đọt bị xoăn chùn lại, sượng ngẩn đầu lên trên cao, cây không vươn lóng, trái không phát triển. Bọ trĩ đẻ trứng trong mô mặt dưới lá. Chúng phát triển mạnh trong điều kiện khí hậu nóng và khô. Chúng gây bệnh nặng từ thời kỳ cây giống đến ra bông. Bọ trĩ còn là môi giới lây bệnh virus cho cây.

• Giải pháp quản lý

– Có thể trồng hàng loạt và tránh gối vụ, kiểm tra ruộng dưa thật kỹ để có thể chủ động phát hiện sớm ấu trùng bọ trĩ. – Chăm sóc cho cây khỏe mạnh. – Trong thời điểm mùa khô, tưới phun mưa để duy trì ẩm độ, mát cho ruộng dưa. – Bọ trĩ có sức kháng thuốc mạnh. Cần luân phiên những hoạt chất chuyên trị côn trùng chích hút như Pymetrozin… nên xịt thuốc hàng loạt cả cánh đồng dưa và bờ cỏ. Hình 10: Bọ trĩ và dấu hiệu gây bệnh trên dưa hấu.
  11. Bọ rùa 28 chấm (Epilachna vigintioctopunctata)

• Khả năng gây bệnh

Ấu trùng và con đã phát triển hoàn chỉnh ăn biểu bì lá, giữ lại màng mỏng. Nếu mật số bọ rùa cao, lá có khả năng bị ăn trơ trụi chỉ còn gân chính, làm cây phát triển kém, ruộng dưa xơ xác. Bọ còn ăn quả non, có thể phát hiện các lỗ nông trên bề mặt trái. Con đã phát triển hoàn chỉnh hoạt động mạnh vào buổi sáng sớm và chiều mát. Thông thường thời gian xuất hiện: Từ khi cây dưa còn nhỏ đến khi có quả. Nhiều nhất khi cây ra bông, có quả non.

• Giải pháp quản lý

Ngắt bỏ lá bị hại và lá có nhộng bám, bắt giết bọ non và bọ đã phát triển hoàn chỉnh. Dọn dẹp vệ sinh ruộng đồng, diệt trừ ký chủ phụ, dọn dẹp, phơi, đốt bỏ tàn dư các loại thực vật. Khi cấp thiết có thể sủ dụng thuốc để phun xịt trừ bằng phương pháp luân phiên những hoạt chất chuyên trị loài côn trùng này… Hình 11: Bọ rùa 28 chấm gây bệnh lá dưa.