Quản Lý Và Đặc Trị Côn Trùng- Nhện- Tuyến Trùng Gây Hại Cà Chua.

1. Bọ trĩ (Frankliniella schultzei)

Khả năng gây bệnh

• Bọ trĩ cực kỳ nhỏ, mang 4 cánh dài, hẹp, màu vàng nhạt, thân dài khoảng 1 milimét.
• Sâu non chích hút ở lá non giữ lại các đốm tròn trong như giọt dầu, ở giữa có 1 chấm vàng, ban đầu vàng trắng, sau trở thành nâu đen.
• Khi bị hại, những chồi non, lá non, búp hoa không phát triển, cánh hoa bị quăn lại.
• Bọ trĩ dịch chuyển cực kỳ nhanh, khi trời nắng chúng chui nấp trong bẹ lá hoặc trong những lớp lá non ở ngọn,
• Bọ trĩ thường phát triển và gây bệnh nặng trong thời điểm mùa khô.

Giải pháp quản lý

• Chăm bón cây khỏe để ngăn ngừa tác hại của bọ trĩ.
• Tưới đủ ẩm cho cây trong suốt mùa khô nóng.
• Có thể dùng một vài hoạt chất như Pymetrozin hay hỗn hợp (Chlorantraniliprole + Abamectin)…

Hình 1: Bọ trĩ gây bệnh trên lá.

Khả năng gây bệnh

• Thành trùng đực có kích cỡ nhỏ, toàn thân phủ lông lưa thưa và thường có màu xanh, trắng hay đỏ, thành trùng cái màu vàng nhạt hay hơi ngả sang màu xanh lá cây. Sau khi bắt cặp, thành trùng cái bắt đầu đẻ trứng từ 2-6 ngày, mỗi nhện cái đẻ khoảng 70 trứng.
  Trứng cực kỳ nhỏ, hình cầu, bóng láng và được gắn chặt vào mặt dưới của lá. Khoảng 4-5 ngày sau trứng nở.
  Ấu trùng nhện đỏ cực kỳ giống thành trùng nhưng chỉ có 3 đôi chân thay vì là 4 đôi. Con cái thay da 3 lần trong khi con đực thay da chỉ có 2 lần. Thời kỳ ấu trùng phát triển từ 5-10 ngày. Nhện đỏ hoàn tất một thế hệ từ 20-40 ngày.
  Nhện dịch chuyển cực kỳ nhanh và nhả tơ mỏng bao thành một lớp ở mặt dưới lá nên trông lá có màu trắng dơ do lớp da giữ lại sau khi lột cùng với bụi và các tạp chất khác. Cả ấu trùng và thành trùng nhện đỏ đều chích hút mô của lá cây khiến cây bị mất màu xanh và có màu vàng và sau cùng lá sẽ bị khô đi. Màu vàng của lá dễ quan sát thấy nhất là ở mặt dưới lá, gây giảm chất lượng và năng suất quả.

Giải pháp quản lý

• Duy trì quần thể thiên địch trên ruộng cà nhện đỏ Galandromus occidentalis, bù lạch 6 chấm Scolothrips sexmaculatus, bù lạch bông Frankliniella occidentalis, bọ rùa Stethorus sp., bọ xít nhỏ Orius tristicolor và Chysoperla carnea.
• Xịt thuốc có hoạt chất hỗn hợp Chlorantraniliprole + Abamectin…

Hình 2: Nhện đỏ hại cà chua; 

2. Bọ rầy cưa (Nesidiocoris tenuis)

Khả năng gây bệnh

• Sâu non lúc mới nở màu vàng nhạt sau chuyển qua màu xanh. Râu đầu và chân dài, dịch chuyển cực kỳ nhanh, cơ thể không có cánh.
• Trưởng thành có cánh và bay cực kỳ nhanh. Cơ thể dài 2,5-3 milimét, lúc đầu màu xanh sau này chuyển qua nâu.
• Sâu non và trưởng thành đều sinh sống bằng hút nhựa cây, chúng bám ở toàn bộ những bộ phận như thân cành, nhánh, lá hoa, quả. Con đã phát triển hoàn chỉnh tiện quanh thân cây hình thành một vòng tròn màu nâu, khi gặp gió sẽ làm thân cây gãy ngang ngay tại vết tiện.
• Cùng với đó, thường giữ lại các vết thâm đen chung quanh thân cây. Hại nặng sẽ làm gãy thân cây.
• Rầy cưa là môi giới lây bệnh virus cho cây.
• Khí hậu nóng khô thuận lợi cho bọ cưa phát triển.

Giải pháp quản lý

• Gieo trồng với mật độ vừa đủ.
• Bón phân và tưới nước đầy đủ.
• Vệ sinh ruộng đồng liên tục
• Dùng một số thuốc có hoạt chất Pymetrozin.

Hình 3: Rầy cưa hại lá cà chua.

3. Sâu đục trái (Heliothis armigera)

Khả năng gây bệnh

• Bướm hoạt động vào buổi tối, đẻ trứng không tập trung phía trên mặt lá, nụ và hoa. Bướm cái có khả năng đẻ gần 1/000 trứng.
• Sâu non gây thiệt hại búp non, búp hoa và đục vào trái, vết đục cực kỳ gọn. Sâu đục đến đâu đùn phân ra đến đó, một nửa thân nằm phía bên ngoài, một nửa nằm trong quả.
• Những lá và chùm hoa bị sâu non ăn có khả năng bị gãy gây giảm số lượng trái về sau.
• Khi sâu non thâm nhập vào trái, làm quả bị thối, hạ chất lượng sản phẩm khi thu hái.

Giải pháp quản lý

• Thu gom và tiến hành thiêu hủy triệt để trái đã bị sâu đục.
• Xịt thuốc khi nhìn thấy trưởng thành xuất hiện 3-4 ngày hoặc sau giai đoạn hoa nở.
• Dùng luân phiên những thuốc có hoạt chất Lufenuron hay những hỗn hợp Chlorantraniliprole + Abamectin …

Hình 4: (A) Tuổi đời sâu đục trái; (B) Sâu đục trái cà chua.

5.Bọ phấn (Bemisia tabaci)

Khả năng gây bệnh

• Trưởng thành có kích cỡ nhỏ, dài khoảng 0.8-1/5 milimét. Ở trên cơ thể phủ một lớp sáp màu trắng, chân dài và mảnh.
• Trứng cực kỳ nhỏ hình bầu dục, màu trắng trong sau chuyển qua màu nâu nhạt rồi thành màu nâu xám.
• Ấu trùng màu vàng nhạt, hình ô van, dài ~0.7-0.9 milimét. Nhộng giả hình bầu dục, màu sáng, có lông thưa ở 2 bên sườn.
• Trưởng thành hoạt động vào buổi sáng sớm và chiều mát.
• Ấu trùng cuối tuổi 1 ở mặt dưới lá, tại đó lột xác và sống cố định cho đến khi trưởng thành. Bọ phấn hút nhựa khiến cho cây có khả năng bị héo, ngả vàng và chết. Bọ phấn tiết ra dịch ngọt là điều kiện cho nấm muội đen phát triển.
• Bọ phấn còn truyền những bệnh virus tạo bệnh cho cây.

Giải pháp quản lý

• Tiêu huỷ triệt để tàn tích cây trồng.
• Tưới đủ ẩm cho ruộng trồng.
• Không nên trồng thường xuyên các giống cây mẫn cảm với bọ phấn
• Khi ruộng bị lây nhiễm bọ phấn có thể xịt luân phiên một số loại thuốc có hoạt chất
• Pymetrozin và những sản phẩm chuyên trị khác…

Hình 5: Bọ phấn gây bệnh ở mặt dưới của lá.

6. Ruồi hại lá (Liriomyza spp.)

Khả năng gây bệnh

• Ruồi có tuổi đời trung bình 25-30 ngày.
• Trưởng thành là một loài ruồi nhỏ, dài 2-3 milimét, màu đen, đẻ trứng vào dưới biểu bì của lá và chích hút nhựa cây hình thành các vết sần sùi trên lá.
• Trứng hình ô van dài, cực kỳ nhỏ, có màu trắng trong sau chuyển màu vàng nhạt.
• Sâu non là dạng dòi, không chân, màu trắng trong. Chúng đục thành đường ngoằn ngoèo trên lá, tạo cơ hội cho vi khuẩn và nấm thâm nhập. Nếu bị hại nặng sẽ gây giảm khả năng quang hợp, gây hạ năng suất cây trồng.
• Nhộng màu nâu vàng, dính trên lá chỗ cuối đường đục hoặc rơi xuống mặt đất.

Giải pháp quản lý

• Vệ sinh ruộng đồng, hủy triệt để tàn tích cây trồng
• Sử dụng bẫy dính màu vàng để diệt trừ ruồi.
• Ruồi có thể kháng thuốc cực kỳ cao, do đó cần sử dụng luân phiên một số loại thuốc có hoạt chất Cyromazine và Chlorantraniliprole + Abamectin …..

Hình 6: (A) Nhộngcủa ruồi đục lá cà chua; (B) Lá bị ruồi đục lá gây bệnh.

7. Tuyến trùng hại rễ (Meloidogyne sp.)

Quy luật phát sinh, phát triển

Tuyến trùng có thể lây lan theo dòng nước tưới tiêu, cây con, phân bón. Ở vùng cao nguyên, đất đồi và cơ cấu nhẹ thường bị tuyến trùng nặng hơn đất nặng. Nhiệt độ 26-28oC cực kỳ thuận lợi cho sự phát triển của tuyến trùng, chúng sẽ chết ở 40-50oC.

Khả năng gây bệnh

• Tuyến trùng Medoloigyne chích hút rễ của đa số loại cây khiến cho rễ cây phình ra sinh ra những khối u của rễ, khiển cây phát triển chậm, còi cọc, tạo điều kiện thuận lợi cho những vi khuẩn tấn công như vi khuẩn tạo bệnh héo xanh.
• Tuyến trùng gây bệnh sẽ hạ ra rễ thứ cấp, gây giảm khả năng hình thành và phát triển của cây.

Giải pháp quản lý

• Luân canh cây trồng với họ hành tỏi.
• Đẩy mạnh bón phân hữu cơ sẽ hạn chế tuyến trùng hại rễ.
• Giải pháp hóa học: dùng những chế phẩm có hoạt chất Abamectin tưới gốc phối hợp với Metalaxyl để diệt trừ những nấm thời cơ có thể tấn công hại rễ như Phytopthora, Pythium, Rhizoctonia…

Hình 7: Tuyến trùng gây hiện tượng bướu rễ trên cà chua.