Biện Pháp Phòng Chống Và Quản Lý Bệnh Hại Trên Cây Cà Phê.

1.Bệnh khô cành khô quả (Colletotrichum spp.)

Điều kiện phát sinh, phát triển

Cây dễ bị nhiễm bệnh trong hoàn cảnh suy giảm do thiếu dưỡng chất. Bệnh gây phá hại ở toàn bộ những thời kỳ hình thành và phát triển của cây nhưng mạnh nhất lúc cà phê ra bông, kết trái và nuôi trái. Mưa nhiều vào chiều tối sẽ làm lây lan bào tử và xâm nhập và lây nhiễm vào quả.

Khả năng gây bệnh

• Bệnh gây phá hại trên lá, quả, cành cà phê.
• Trên lá, dấu hiệu lúc đầu là các vết loang lổ màu nâu có rất nhiều vòng đồng tâm, tiếp đến tỏa ra ra chuyển qua màu nâu sẫm hay đen. Những vết bệnh kết hợp cùng nhau thành từng mảng lớn khiến cho lá bị khô rụng.
• Trên cành, bệnh thâm nhập vào những cành đang hóa gỗ, mang trái. Ở trên cành có các vết nâu lõm xuống làm vỏ biến màu nâu đen và khô dần.
• Trên quả, bị hại nặng lúc 6-7 tháng. Vết bệnh là các đốm nâu lõm vào phần vỏ của quả có kích cỡ và hình dạng khác nhau. Bệnh phát triển khởi đầu từ cuống quả hay tại điểm tiếp xúc giữa hai quả, các nơi mà nước dễ đọng lại. Bệnh nặng làm lá, cành, quả khô đen và rụng làm cành trơ trụi.

Giải pháp quản lý

• Bón phân hài hòa, hợp lý cho cây.
• Trồng cây che bóng.
• Cắt, gom thiêu hủy các đoạn cành bị nhiễm bệnh.
• Giải pháp hóa học: luân phiên dùng với những thuốc có hoạt chất Hexaconazole; Difenoconazole, Azoxystrobin + Difenoconazole, Mandipropamid + Chlorothalonil

Hình 1: Bệnh khô cành + Khô quả cà phê (thán thư)

Gỉ sắt (Hemileia vastatis)

Điều kiện phát sinh, phát triển

Bào tử nẩy mầm ở nhiệt độ từ 20-25oC. Bào tử lây lan nhờ gió, nước, côn trùng, con người. Ở nam bộ, bệnh thông thường phát triển mạnh ở tháng 10, 11, 12 dl. Những giống cà phê Chè và Vối bị bệnh nặng, cà phê Mít bị lây nhiễm ở mức trung bình, giống Catimor có thể giống kháng bệnh cao.

Khả năng gây bệnh

Bệnh gây phá hại đa phần trên lá. Mặt dưới lá xuất hiện các đốm bệnh tròn, ban đầu nhỏ, sau này lớn dần, đường kính ~ 2-3 milimét, ở phía trên mặt vết bệnh phủ một lớp bào tử nấm màu vàng da cam. Mỗi đốm có khoảng 200.000 bào tử. Ở trên một lá có rất nhiều đốm bệnh, nhiều đốm kết hợp nhau hình thành đốm bệnh lớn. Lá bị biến vàng, rụng đồng loạt, cành khô, cây phát triển kém, hạ năng suất.

Giải pháp quản lý

• Trồng giống kháng hay chống chịu tốt các loại bệnh.
• Tỉa cành cho cây thoáng đãng.
• Vệ sinh vườn cà phê, làm cỏ sạch để ngăn ngừa sự phát tán và phát triển bệnh.
• Chăm sóc và bón phân hài hòa.
• Xịt thuốc khi bệnh bắt đầu xuất hiện, phun lại khi điều kiện sức ép bệnh cao. Phun xịt ướt đều cả hai mặt lá bằng 1 trong một số loại thuốc có hoạt chất Hexaconazole, … hay hỗn hợp những hoạt chất Difenoconazole + Propiconazole, Azoxystrobin + Difenoconazole, Mandipropamid +Chlorothalonil …

• Cây giống phải đủ điều kiện theo quy định. Trồng cây chắn gió.
• Tránh gây vết thương phần gốc cây qua việc làm cỏ và đánh chồi sát gốc.
• Đối với các loại cây bị hại nhẹ, dùng hỗn hợp (Metalaxyl + Mancozeb ) tưới gốc, 10 ngày tiếp đến phối hợp bón Trichoderma để ngăn ngừa, diệt trừ nấm bệnh.
• Cây bị bệnh nặng cần nhổ bỏ và đốt thiêu hủy. Tiếp đến xử lý hố ở 15 ngày trước khi có thể trồng, lại bằng vôi bột 1 kilogam /hố.

3. Bệnh nấmhồng (Corticium salmonicolor )

Điều kiện phát sinh, phát triển

Bệnh tiến triển trong điều kiện thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều và vườn cây rậm rạp, đặc biệt vào mùa mưa. Bệnh phát tán bằng bào tử theo gió mưa hoặc côn trùng.

Khả năng gây bệnh

• Bệnh phát sinh ở phía trên cành, gần nơi phân cành sinh ra vết bệnh màu phớt hồng, ban đầu nhẵn sau dày lên và màu hồng càng rõ, ở phía trên mặt có lớp bột màu hồng nhạt mịn, đó là những bào tử của nấm
• Vết bệnh tiến triển chạy dài dọc theo cành và từ từ bọc hết chu vi cành, làm lá bị
  vàng, quả bị rụng non và cành chết khô.

Giải pháp quản lý

• Cắt tỉa, tạo thoáng đãng cho vườn được
• Khi bệnh gây hại nặng cần cắt bỏ các đoạn cành bị nhiễm bệnh đốt thiêu hủy phối hợp phun luân phiên một số loại thuốc có hoạt chất Hexaconazole, … hay hỗn hợp những hoạt chất Propiconazole + Difenoconazole, Azoxystrobin + Difenoconazole, Mandipropamid + Chlorothalonil …

Hình 4: Bệnh thán thư trên trái cà phê

Bệnh thối cổ rễ (Fusarium spp.)

Điều kiện phát sinh, phát triển

Bệnh đa phần do nấm Fusarium spp., thường hay xuất hiện vào giữa mùa mưa trên cà phê 2 năm tuổi. Nấm bệnh lưu hành trong đất thâm nhập vào cây qua vết thương.

Khả năng gây bệnh

Cây sinh trưởng chậm, gốc bị long, phần cổ rễ thối đen, nhỏ lại so sánh với thân, gỗ phía bên trong bị khô, bệnh tiến triển và phát tán cực kỳ nhanh làm lá héo vàng và cây bị chết.

Giải pháp quản lý

• Cây giống phải đủ điều kiện trồng, sạch sâu hại.
• Trồng cây chắn gió.
• Tránh gây vết thương phần gốc cây qua việc làm cỏ và đánh chồi sát gốc.
• Đối với các cây bị bệnh nặng cần nhổ bỏ và đốt thiêu hủy. Tiếp đến xử lý hố ở 15 ngày trước khi có thể trồng, lại bằng phương pháp rắc vôi 1 kilogam /hố.

Hình 5: Bệnh thối cổ rễ cà phê do nấm Fusariu. Đất trồng cà phê cần phải làm là phải có tầng trồng trọt dầy, có khả năng thoát nước tốt, nước ngầm thấp.

4. Thối nứt thân (Fusarium spp.)

Điều kiện phát sinh, phát triển

• Bệnh làm bệnh tắt mạch dẫn và làm chết cực kỳ nhanh.
• Bệnh thông thường hay xẩy ra ở các vườn cây không thoáng đãng, ẩm thấp hay các năm mưa nhiều, độ ẩm không khí cao.

Khả năng gây bệnh

Trong cả vườn kiến thiết căn bản lẫn kinh doanh, bệnh thường hay xuất hiện trên những đoạn thân đã hóa gỗ và ở bất kể vị trí nào của thân cây nhưng thường là ở đoạn giữa và gần gốc cây. Bệnh tiến triển và phát tán nhanh. Bệnh làm cho nứt và thối đen lớp vỏ ngoài của thân cây, nếu bị nặng thì lớp gỗ phía trong bị khô dẫn tới hiện tượng tắt mạch, cây thiếu hụt nước nên héo và khô từ đầu ngọn xuống.

Giải pháp quản lý

Cần tìm thấy bệnh sớm khi thân cây vừa bị nứt hoặc có vết thối đen nhỏ. Sử dụng dao cạo sạch phần vỏ thân bị nhiễm bệnh. Nếu cây đã bị khô ngọn cần cưa ngang và đốt bỏ phần bệnh và nuôi chồi mới. Sử dụng hỗn hợp những hoạt chất (Metalaxyl + Mancozeb) hòa nước quét lên vết bệnh, lặp lại sau 7-10 ngày.

5. Thối rễ tơ (Rhizoctonia bataticola + Fusarium oxysporum)

Điều kiện phát sinh, phát triển

Bệnh gây phá hại trên cà phê kinh doanh và cả trên cà phê kiến thiết căn bản. Cây thông thường có dấu hiệu vàng từ tháng 9 dl trở đi và đến mùa khô nóng thì hạ, nếu nhẹ thì sau khi tiến hành tưới nước xong cây lại xanh nhưng đến sang năm cây lại bị lại.

Khả năng gây bệnh

Cây bị hại phát triển chậm, lá vàng dần, rễ tơ bị thối đen từ chóp rễ vào. Cây bị nặng rễ lớn cũng bị thối đen từ lớp vỏ ngoài vào khiến cho cây bị kiệt sức vì không hấp thụ được dinh dưỡng nuôi cây, cây dễ bị chết.

Giải pháp quản lý

• Đẩy mạnh bón phân hữu cơ và những chế phẩm sinh học cải tạo đất.
• Hạn chế xới xáo, làm bồn trong các vườn cây đã bị nhiễm bệnh để giúp tránh gây thương tổn cho rễ.
• Không tưới tràn từ vườn bị nhiễm bệnh sang vườn khỏe không bị nhiễm bệnh. Cần có hệ thống thoát nước hoàn thiện.
• Có thể xử lý thuốc gốc đồng + hoạt chất Hexaconazole.
• Cây bị bệnh nặng cần đào và tiến hành thiêu hủy cây bị bệnh. Xử lý hố bằng vôi trước khi có thể trồng, lại.

Hình 7: Cà phê bị thối rễ tơ trầm trọng. Bón phân đầy đủ và hài hòa chất dinh dưỡng.

6. Bệnh vàng lá rụng quả cà phê

• Điều kiện phát sinh, phát triển

Bệnh vàng lá rụng quả xuất hiện trên vườn bón phân không đầy đủ hoặc không kịp lúc, thiếu trung, vi lượng, những vườn cây già cỗi, có biểu hiện sinh trưởng chậm, ít cành non và chồi vượt, trái nhỏ, ít rễ tơ, cây cằn cỗi… dù được bón phân đầy đủ lá vẫn bị vàng đồng loạt.

• Khả năng gây bệnh

Những bệnh khô cành, khô quả, bệnh nấm hồng, bệnh vàng lá do tuyến trùng, nấm, ấu trùng ve sầu, mọt đục cành, mọt đục quả, rệp sáp cũng có thể là những nguyên do gây nên hiện tượng vàng lá, rụng quả cà phê đồng loạt.

Giải pháp quản lý

• Cắt tỉa những cành khô, già cỗi, chồi vượt, cành tăm, cành bị sâu hại cho vườn thoáng đãng, cây phát triển tốt, tăng sức chịu đựng sâu hại, ngăn ngừa sự phát tán của dịch hại làm rụng quả.
• Liên tục thu gom thiêu hủy những cành, lá, hoa quả bị nhiễm bệnh.
• Bón phân hài hòa, đẩy mạnh bón phân chuồng.
• Nếu tổn thất xuất phát từ những nguyên nhân sinh học, cần chẩn đoán kỹ và dùng thuốc hóa học đúng theo từng nguyên nhân .

Hình 8: Vườn cà phê bị vàng lá, rụng quả.